‘Y Gwragedd wrth y Bedd Gwag’, Maurice Denis (1870-1943)
‘Y Gwragedd wrth y Bedd Gwag’, Maurice Denis (1870-1943); 1894. Musee Maurice Denis-Le Prieuré, Saint-Germain-en-Laye, Ffrainc.
Mae Denis yn gosod drama fawr yr Atgyfodiad yn erbyn cefnlen Ffrainc wledig ei gynefin. Rhaid gosod yr Atgyfodiad yn y presennol - ein presennol. Dyna galon neges y Testament Newydd. Nid sôn a wna am Grist a fu unwaith yn Atgyfodedig, ond taeru fod Crist yn fyw heddiw, nawr. Y gyfrinach fawr yw gweld ac adnabod y Crist byw sydd ar waith ynghanol amrywiaeth pethau presennol, mawr a bach, ein byw a bod. Ond, lle mae’r Crist byw yn y llun hwn? Nid amlwg mohono ...
Fe ddilynodd y gwragedd oedd wedi dod gyda Iesu o Galilea, a gwelsant y bedd a’r modd y gosodwyd ei gorff (Luc 23:55 BCN)
Ar y dydd cyntaf o’r wythnos, ar doriad gwawr, daethant at y bedd ... (Luc 24:1 BCN)
Yn ôl y pedair Efengyl, merched oedd y cyntaf i dderbyn y newydd am yr Atgyfodiad: yr olaf wrth y groes, a’r cyntaf wrth y bedd gwag. Ond, mae yma bedair; tair mewn oed, ac un ieuengach. Pam 4? Mae anghysondeb o ran enwau’r gwragedd hyn. Sonnir yn Luc am ... Mair Magdalen a Joanna a Mair mam Iago (Luc 24:10 BCN); yn Marc, am ... Mair Magdalen, a Mair mam Iago, a Salome (Marc 16:1 BCN); Yn Mathew, dim ond Mair Magdalen a’r Fair arall (Mathew 28:1) ddaeth i’r bedd, ac yn ôl Ioan (Ioan 20:1 BCN), dim ond Mair Magdalen ddaeth y bore hwnnw. Awgrymir felly, fod Denis yn cynnwys Mair Magdalen, Joanna, Mair mam Iago a Salome.
... dyma ddau ddyn yn ymddangos iddynt mewn gwisgoedd llachar (Luc 24:4 BCN).
Dynoda gwisg y ddau ddyn mai angylion ydynt. Mae anghysondeb eto o ran manylion rhwng y gwahanol Efengylau. Dau ddyn a geir yma ac yn Efengyl Marc (16:5), Angel yr Arglwydd yn ôl Mathew 28:2 a dau angel yn ôl Ioan 20:12!
... dyma ddau ddyn, y naill a’r llall yn cyfeirio’n sylw at Grist - gwreichionen o Grist ydyw; yn wenfflam o fywyd! Crist yn mynd o’ch blaen chwi i Galilea ... (Marc 16:7 BCN).
Pwy yw hon, yr ei gliniau ar y llwybr, wrth y goeden honno yn wefr o flodau? Awgrymir gan rywrai mae’r Magdalen ddewr yw hon. Ceir sawl portread o’r Atgyfodiad felly, o fewn ‘ffrâm’ y llun hwn.
Awgrymir gan eraill, mai Mair, mam Iesu yw hon. Er mor ddieithr y traddodiad hwn i ninnau fel Anghydffurfwyr, gwelir sawl portread ohono. Gwelir isod, dehongliad Guercino (1591-1666) o’r cyfarfyddiad hwnnw.
'Crist yn ymddangos i'r Forwyn Fair', Guercino (1591-1666)
Un sylw ychwanegol: y ffens. Beth yw ffydd yng ngoleuni’r Atgyfodiad? Chwilio am lwybrau newydd, agor gatiau; ac os nad oes gatiau, neidio dros ben y ffensys! Os oes ffensys rhyngom â Christ, rhyngom â’n cyd-Gymry, rhaid wrth eglwysi llamgar. Heb lamgarwch mae’r eglwys fel malwen yn ymlusgo neu bry lludw yn ymlwybro!
F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen
(OLlE)
