'BETHANIA': LLYFR JOSUA (7)

Testun y dysgu a’r trafod yn ‘Bethania’ eleni yw Llyfr Josua - un o lyfrau anoddaf y Beibl ydyw; llyfr yn drwm o ryfela, lladd a dinistr.

Josua 20:1-9

Yn yr hen fyd un ffordd o geisio rhwystro llofruddiaeth oedd rhoi hawl i deulu’r dioddefwr i ymlid a lladd y llofrudd. Unwaith y cydiai mewn dau deulu, gallai dial tylwythol (vendetta) o’r math yma barhau am genedlaethau. Diau fod ofn y dialydd gwaed wedi atal llawer yn Israel rhag anfadwaith, ond yr oedd o leiaf un gwendid sylfaenol yn perthyn i’r drefn. Nid oedd gwahaniaeth rhwng llofruddiaeth ragfwriadol mewn gwaed oer a lladd anfwriadol; neu ddamweiniol (manslaughter). Er mwyn gwneud cyfiawnder â’r un a laddodd trwy amryfusedd neu anwybodaeth, gorchmynnodd Moses i’r Israeliaid godi dinasoedd noddfa ar ôl iddynt gyrraedd Canaan (trowch i Ddeuteronomium 19:1-13). Yno gallai’r ffoadur fod yn sicr y rhoddid gwrandawiad teg a diragfarn i’w achos.

Un o’r pethau cyntaf a wnaeth Josua wedi iddo rannu’r wlad rhwng y llwythau oedd ufuddhau i Moses ac adeiladu chwe dinas noddfa. Sylwn ar dair nodwedd arbennig a oedd yn perthyn i’r dinasoedd hyn.

Yn gyntaf, roeddent yn hawdd eu gweld. Sefydlwyd pob un ohonynt wrth droed mynydd neu fryn amlwg. Petai’r troseddwr yn mynd ar goll ac yn gofyn cyfarwyddyd, ni fyddai’n rhaid i rywun ond dweud wrtho, ‘Cadw dy lygaid ar y bryn acw ac fe ddeui i’r ddinas’.

Yn ail, roeddent yn hawdd eu cyrraedd. Codwyd hwy mewn dyffryn neu ar wastadedd, yng nghanol y bryniau, fel Jerwsalem a Nasareth. Ond iddo fod yn rhedwr cyflym nid oedd dim i rwystro’r ffoadur rhag cyrraedd un ohonynt mewn pryd. Roedd dosbarthiad y dinasoedd hefyd yn gymorth yn y cyswllt hwn. Roedd tair bob ochr i’r Iorddonen - dwy yn y gogledd, dwy yn y canolbarth a dwy yn y de, er mwyn sicrhau eu bod o fewn cyrraedd pawb roedd eu hangen arno.

Yn olaf, roeddent yn berffaith ddiogel. Roedd Duw wedi addo trwy Moses na ddeuai unrhyw niwed yn y dinasoedd noddfa i’r un oedd yn ddieuog o lofruddiaeth. Câi’r ffoadur loches rhwng eu muriau.

I’r Cristion, mae Iesu yn noddfa. Y mae croes Calfaria yn hawdd ei gweld, yn hawdd ei chyrraedd ac yn arwydd o faddeuant.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at y Sul nesaf; Sul llawn, ac amrywiol ei fendithion: dechrau’r Adfent.

Dewch â chroeso mawr i’r Oedfa Foreol (10:30). I’r plant a phlantos, sgwrs am aros, a gwerth amynedd; ‘Fe welai i gyda fy llygaid bach i …’ ac Ysgol Sul. Cwpwrdd a bocsys fydd hanfod myfyrdod yr Oedfa hon. Awgrymir darllen rhag blaen Hebreaid 12:1-3 a Philipiaid 3:12-14.

Liw nos (18:00) bydd Owain yn cydio yn her a neges yr Adfent gyda chyfres newydd o bregethau: Maranatha! Yn y cyntaf, fe’n hanogir i gan ein hannog i ochel rhag diflastod. Ar y Sul cyntaf hwn o Ragfyr, cawn ein rhybuddio o’r hyn a ddaw ohonom os awn i gysgu’n ysbrydol. Mae’n anodd aros ac aros, aros eto, ac aros eto fyth i gael gweld Gwawr y Deyrnas. Ydi, mae’n hawdd diflasu, hawdd yw digalonni. Anos yw aros yn effro, anos yw cynnal ein gilydd, anos yw bachu ar bob arwydd fod Duw gyda ni, yn ein cynnal wrth i ni aros, ac aros, ac aros eto fyth am gael gweld o’r diwedd, o’r hir hir ddiwedd ailddyfodiad Crist mewn gogoniant, buddugoliaeth derfynol Duw dros bob gwrthwynebiad a gelyniaeth. (Buddiol buasai darllen rhag blaen Marc 13:24-27; 32-37). Oedfa Gymundeb fydd hon. Cawn gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Bydd paned a nwyddau Masnach Deg yn y Festri wedi’r Oedfa Foreol a Hwyrol.

Nos Lun (2/12; 19:00-20:30) PIMS.

Nos Fawrth (3/12; 19:30-20:30): ‘Bethania’. Echel ein trafodaeth eleni yw ‘Josua’. Darperir nodiadau ‘Bethania’ rhag blaen ar y wefan hon bore dydd Llun.

Koinônia amser cinio dydd Mercher (4/12): Mae ‘na fwy i bryd o fwyd o gwmpas bwrdd na bodloni’r archwaeth am fwyd. Mae’n gyfle i rannu syniadau, i drafod, i gymdeithasu a dod i nabod ein gilydd yn well. Dyna sy’n digwydd yn y Koinônia misol.

Babimini bore Gwener (6/12; 9:45-11:15 yn y Festri): gwên, a chroeso, cwmni a phaned i’r rhieni; ac i’r plantos: hwyl a chân, chwarae a chwerthin.

Minny’r Caffi pnawn Gwener (6/12; 14:00-15:30 yn y Festri): cyfle i ofalwyr a’u hanwyliaid sy’n byw gyda dementia a heriau tebyg ddot at ei gilydd am ysbaid o ymlacio. Boed bendith. ‘Rydym yn ddyledus i’r rheini sy’n rhoi o’u hamser i gychwyn y fenter bwysig hon.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Bore Sul (10:30) ein braint fel eglwys fydd cael gwrando cenadwri a derbyn arweiniad gan y Parchedig Glyn Tudwal Jones (Caerdydd). Cynhelir yr Ysgol Sul.

Liw nos (18:00) gwasanaethir gan y Parchedig Lona Roberts (Caerdydd).

Gwyddom y cawn gan y naill a’r llall bregethu meddylgar a phregeth fuddiol a bendithlawn. Gweddïwn am wenau Duw ar Oedfaon y Sul.

Ein braint pnawn Sul (14:30), fel eglwys, fydd cael bod yn gyfrifol am baratoi te i’r digartref yn y Tabernacl, yr Âis.

Cymdeithas Ddiwylliannol Eglwys Minny Street, (26/11; 19:30 yn y Festri) fydd noson yng nghwmni Lowri Haf Cooke (Bwytai Cymru).

(27/11) Taith Gerdded dros y morglawdd (manylion llawn yng nghyhoeddiadau’r Sul)

'BETHANIA': LLYFR JOSUA (6)

Testun y dysgu a’r trafod yn ’Bethania’ eleni yw Llyfr Josua - un o lyfrau anoddaf y Beibl ydyw; llyfr yn drwm o ryfela, lladd a dinistr.

Josua 14:6-15 a Numeri 13 ac 14.

Yn union ar ôl ennill Canaan, aeth Josua ati i ddosbarthu’r wlad rhwng y llwythau. Dyma waith pwysig, oherwydd buasai’r Israeliaid wedi dechrau ymladd a’i gilydd am y rhannau mwyaf ffrwythlon. Byddai’r fath ddiffyg undeb yn ei gwneud yn hawdd iawn i’r Canaaneaid wrthymosod ag ennill y cyfan a gollwyd yn ôl. Y llwyth cyntaf ar y rhestr yw Jwda; ond cyn rhoi disgrifiad manwl o diriogaeth Jwda, mae’r awdur yn dangos sut yr aeth Hebron, un o’r dinasoedd pwysicaf, yn eiddo i Caleb y Cenesiad.

Caleb oedd un o’r ysbiwyr a anfonwyd gan Moses i chwilio’r wlad cyn i Israel groesi’r Iorddonen. Daeth yn ôl yn llawn brwdfrydedd, a cheisiodd annog y genedl i brysuro ymlaen at ffiniau Canaan. ‘Roedd yr Israeliaid yn ofnus. Ni fynnent fentro ymhellach, a bygythient ethol arweinwyr newydd a fyddai’n barod i’w harwain yn ôl i’r Aifft. Yn yr argyfwng hwn, cefnogodd Caleb Moses. Fel cydnabyddiaeth o’i deyrngarwch i Moses, ac o’i ffyddlondeb i fwriad Duw, addawodd Moses roi lle iddo yng Nghanaan: ‘Diau y bydd y wlad y sathrodd dy droed arni yn etifeddiaeth i ti, ac i’th feibion hyd byth’ (adnod 9). Nawr, ymron hanner canrif yn ddiweddarach, mae Caleb yn atgoffa Josua o’r addewid, ac fe gaiff ei ddymuniad.

Beth a wnelo hyn â ni? Nid Israeliad oedd Caleb. ‘Roedd yn hanu o lwyth y Cenesiaid, un o lwythau Edom. Derbyniwyd y llwyth hwn gan Israel. O ganlyniad, y mae Caleb, yr ‘estron’ yn cael lle blaenllaw ymysg cewri’r ffydd Iddewig. (Caiff Ruth y Foabes - ‘estron’ arall - yr un anrhydedd, ond fe ddown at hon maes o law ...) Cydnabyddir ffyddlondeb Caleb i Dduw trwy roi Hebron yn etifeddiaeth iddo ef a’i ddisgynyddion. Nid gofyn wna Duw pa liw yw ein croen, neu i ba genedl y perthynwn. Ufudd-dod, ffyddlondeb a gwasanaeth i’n cyd-ddyn sy’n cyfrif ganddo ef.

Mae’n debyg mai hen hen air Saesneg am garedigrwydd oedd Ruth; gair sydd yn bodoli heddiw, dim ond yn yr ystyr nacaol: ruthless. Caleb a Ruth - mewnfudwyr, ffoaduriaid, ceiswyr lloches, a phwy bynnag sydd i ni, am ba reswm bynnag yn ‘estron’ - natur ein hymateb iddynt, yn bersonol, fel cymunedau ffydd ac fel bro a gwlad fydd yn penderfynu a’i ruthful neu ruthless y byd hwn.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Dewch â chroeso mawr i’r Oedfa Foreol (10:30). I’r plant a phlantos, sgwrs am bethau hyll; ‘Fe welai i gyda fy llygaid bach i …’ ac Ysgol Sul. Ein braint fydd cael bod yn dystion i fedydd Lois. Bydd Owain yn parhau â’r gyfres o bregethau’n seiliedig ar Lythyr Paul at Gristnogion Rhufain, ond ... mae’r gyfres fel petai’n gweithio am yn ôl! Wedi dechrau yn y bennod olaf, bydd Owain yn troi bore Sul am destun i’r ddeuddegfed bennod - ychydig adnodau sydd yn wahanol i weddill y llythyr. Yma cawn ein hunain yng nghanol y pethau syml. Pethau ymarferol, pethau ymhell o’r dyfnderau athrawiaethol a’r uchelderau diwinyddol. Dyma bethau holl bwysig. Casewch ddrygioni. Glynwch wrth ddaioni. (12:9). Buddiol buasai troi rhagblaen at Rufeiniaid 12.

Bydd cyfle i gyfrannu nwyddau tuag at Oasis yn ystod y dydd

Liw nos (18:00) bydd Owain yn parhau â’r gyfres ‘Hoff Adnodau’. Ein hoff adnodau fel Cristnogion; adnodau a fu, sydd ac a fydd byth yn gynhaliaeth i bobl ffydd. Rhaid, wrth gwrs, oedd dewis a dethol - tua 40 - o adnodau, ond cystal cydnabod fod y dasg o ddewis a dethol 40 o’n hoff adnodau fel Cristnogion yn anodd iawn, ond gwaith hawdd, os gwaith o gwbl wir, oedd cynnwys Salm 23, ond pa adnod ohoni’n benodol? Bydd Owain yn troi at y cymal sydd orau ganddo: Fy ffiol sydd lawn ... (23:5). Boed bendith.

18/11 Bore Coffi/Noson Goffi Masnach Deg 10:30-12:30/19:00-21:00 yng nghartref aelodau: cyfle i brynu anrhegion, bwydydd a chardiau Nadolig Masnach Deg.

Nos Lun (18/11; 19:00-20:30) PIMS.

Nos Fawrth (19/11; 19:30-20:30): ‘Bethania’. Echel ein trafodaeth eleni yw ‘Josua’. Darperir nodiadau ‘Bethania’ rhag blaen ar y wefan hon bore dydd Llun.

Bore Gwener (22/11; 10:00): ‘Llynyddwch’. Paned a thrafodaeth wrth ymyl llyn llonydd y Rhath. Cawn gyfle i drafod Llythyr Paul at Gristnogion Philipi.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at yr Oedfa Foreol Gynnar (10/11 am 9:30 yn y Festri). Down ynghyd, o’r ieuengaf i’r hynaf i addoli o dan arweiniad Rhian Widgery. Gweinir brecwast bach a nwyddau Masnach Deg yn y Festri rhwng y ddwy Oedfa Foreol.

Ion Thomas fydd yn arwain yr Oedfa Foreol (10:30) Boed bendith ar ei weinidogaeth yn ein plith.

Dewch â chroeso mawr i’r Oedfa Hwyrol (18:00). Bydd Owain yn parhau â’r gyfres newydd bregethau’n seiliedig ar Lythyr Paul at Gristnogion Rhufain: Prisca ac Acwila fydd testun ein sylw y tro hwn: Anerchwch Priscila ac Acwila, fy nghyd‐weithwyr yng Nghrist Iesu ... (Rhufeiniaid 16:3).

Bydd ein Diaconiaid yn cwrdd nos Lun. Gofynnwn am arweiniad Duw wrth iddynt edrych a threfnu i’r dyfodol.

Cymdeithas Ddiwylliannol Eglwys Minny Street, (12/11; 19:30 yn y Festri) fydd noson yng nghwmni Wil Morgan.

Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd (14/11; 19:30; ym Methel, Rhiwbeina).

Babimini bore Gwener (15/11; 9:45-11:15 yn y Festri): gwên, a chroeso, cwmni a phaned i’r rhieni; ac i’r plantos: hwyl a chân, chwarae a chwerthin.

Minny’r Caffi pnawn Gwener (15/11; 14:00-15:30 yn y Festri): cyfle i ofalwyr a’u hanwyliaid sy’n byw gyda dementia a heriau tebyg ddot at ei gilydd am ysbaid o ymlacio. Boed bendith. ‘Rydym yn ddyledus i’r rheini sy’n rhoi o’u hamser i gychwyn y fenter bwysig hon.

'BETHANIA': LLYFR JOSUA (5)

Testun y dysgu a’r trafod yn ’Bethania’ eleni yw Llyfr Josua - un o lyfrau anoddaf y Beibl ydyw; llyfr yn drwm o ryfela, lladd a dinistr.

Josua 10:1-4

Trwy wneud heddwch a Josua roedd pobl Gibeon yn dod yn ddeiliaid i Israel. Ond er eu bod yn gorfod torri cynnud a thynnu dwfr i’r holl gynulleidfa (9:21), nid oedd y trefniant yn gwbl anfanteisiol i’r Gibeoniaid.

Yn ôl rheolau’r cytundeb, roedd ganddynt hawl i ddisgwyl i’r Israeliaid eu cynorthwyo a’u diogelu pe bai angen. Daeth cyfle i roi prawf ar y berthynas gynt nag oedd neb yn ei ddisgwyl.

Roedd pum brenin o’r trefi cyfagos wedi uno yn erbyn pobl Gibeon ac wedi amgylchynu eu dinas. Sylweddolai’r brenhinoedd na fyddai Josua fawr o dro yn ennill y wlad gyfan ond iddo gael cefnogaeth y Gibeoniaid: Oblegid dinas fawr oedd Gibeon; ei holl wŷr hefyd yn gedyrn (adnod 2). Does ryfedd felly i’r trigolion droi at Josua am gymorth. Na thyn ymaith dy ddwylo oddi wrth dy weision: tyred i fyny yn fuan atom ni, achub ni hefyd a chynorthwya ni (adnod 6). Roedd eu cais yn un na fedrai Josua ei wrthod.

Dyma Pantycelyn:

Gosod babell yng ngwlad Gosen,

Tyred, Arglwydd, yno d’hun,

Gostwng o’r uchelder golau,

Gwna dy drigfan gyda dyn;

Trig yn Seion, aros yno

Lle mae’r llwythau’n dod ynghyd,

Byth na mad oddi wrth dy bobol

Nes yn ulw’r elo’r byd.

Gosod babell yng ngwlad Gosen …

Ymosodwyd ar Gibeon gan bum dinas gyfagos. ‘Roedd yn rhaid i Josua a’i fyddinoedd ddod i’r adwy, ond ‘roeddent wedi symud taith sawl diwrnod ymlaen o Gibeon. Buasai’n anodd i Josua medru dychwelyd mewn pryd i achub Gibeon, ond bu gwyrth: arhosodd yn yr haul yn llonydd, safodd amser yn stond os mynnwch gan roi cyfle i Josua ddychwelyd a threchu byddinoedd y pum brenin. Digwyddodd hyn oll yng ngwlad Gosen.

Gosod babell yng ngwlad Gosen …

Yn ein hymdrechion dros Deyrnas Dduw, mae’n hawdd digalonni, a theimlo na fydd modd i ni lwyddo, ond yn ein Gosen ni, mae Duw wedi gosod ei babell, gwnaeth ei drigfan gyda ni. Daeth atom, i aros. Y mae nawr fel erioed o blaid ei bobl.

Josua 10:15-21

Ar ôl cael eu trechu gan fyddin Josua, ffodd pum brenin yr Amoriaid ac ymguddio mewn ogof. Wedi iddo ddeall lle ‘roeddent yn cuddio, ‘roedd gan Josua gyfle i ladd y pump yn y fan a'r lle. Penderfynodd yn hytrach i ohirio’r mater hwnnw hyd yr hwyr. Pam? Am fod ganddo ormod o bethau pwysicach i’w gwneud. Roedd perygl i’r gwaith annymunol o ladd y brenhinoedd hyn gymryd lle cyfrifoldebau eraill. Felly, ei gyngor i filwyr ei fyddin oedd iddynt dreiglo meini mawrion ar geg yr ogof a gosod gwylwyr. Ond, nid oeddent hwy ei hunain i aros yno. Roedd y fyddin i ganolbwyntio ar waith y dydd, sef erlid y gweddill o’u gelynion a’u trechu.

Annymunol iawn yw’r cyd-destun, ond mae yma neges ar ein cyfer. Rhywbryd neu’i gilydd fe ddaw pawb ohonom wyneb yn wyneb â’r pum brenin yn yr ogof! Â’n bywyd dan gwmwl: cawn ein poeni gan ofidiau ac anawsterau; ofnau ac amheuon - pethau real. Ein dewis wedyn yw un ai aros gyda’r pethau hyn, mynd i’w canol, ac o bosib felly golli golwg ar fendithion, cyfleoedd a phosibiliadau bywyd - y pethau hyn hefyd yn real. Weithiau, rhaid gadael y pum brenin yn yr ogof.

Cofiwn y disgyblion gael eu poeni pan welsant y dyn oedd yn ddall o’i enedigaeth. Rabbi, meddent wrtho mewn penbleth, pwy bechodd, ai hwn ynteu ei rieni, i beri iddo gael ei eni’n ddall? (Ioan 9:2). Ateb Iesu oedd, Wnawn ni ddim ymboeni am hynny nawr; ond gadewch inni fynd i weld beth fedrwn ei wneud i’w helpu.

Gadwyd y pum brenin yn yr ogof ag Iesu canolbwyntio ar waith y dydd: ymateb i’r anghenus. Gofynnwyd rywdro i William Booth (1829-1912), sylfaenydd Byddin yr Iachawdwriaeth, sut ydoedd yn ymateb i’r adnodau lletchwith a’r mynych wrthddywediadau a geir yn y Beibl. ‘I mi’, meddai, ‘y mae darllen y Beibl fel bwyta pysgodyn. Pan ddof o hyd i asgwrn byddaf yn ei godi a’i osod ar ochr y plât a mynd ymlaen i chwilio am fwy o gig’.

Un o gyfrinachau bywyd yw gwybod beth i’w wneud â’n hanawsterau a gofidiau. Gofalwn beidio â’i defnyddio yn esgus/rheswm i laesu dwylo a digalonni. Peidiwn ganolbwyntio ar yr esgyrn gan anghofio’r cig! Weithiau nid y pum brenin sydd wir yn bwysig.

Er mor waedlyd yr hanes, ceir yma gyngor doeth a da: Pentyrrwch feini mawrion ar geg yr ogof, a gosodwch ddynion i’w gwylio. Peidiwch chithau â sefyllian ... (Josua 10:18,19a).

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Oedfa Foreol am 10:30! Dewch â chroeso. I’r plant a phlantos, ‘Fe welai i gyda fy llygaid bach i …’ ac Ysgol Sul. Bydd Owain Llyr yn ein hannog i ystyried neges y Balmwydden. Awgrymir darllen Barnwyr 4:1-10 i baratoi i’r Oedfa. Ydy eistedd yr un peth â segura? Oedfa Gymundeb fydd hon. Cawn gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Liw nos (18:00) bydd Owain yn parhau â’r gyfres ‘Hoff Adnodau’. Ystyrir Mathew 11:28; Ioan 15:4 a Luc 9:60. Tair adnod, tri gair; tri phen: Deuwch; Arhoswch a Dos. Boed bendith.

Nos Lun (4/11; 19:00-20:30) PIMS.

Nos Fawrth (5/11; 19:30-20:30): ‘Bethania’. Echel ein trafodaeth eleni yw ‘Josua’. Darperir nodiadau ‘Bethania’ rhag blaen ar y wefan hon bore dydd Llun.

Koinônia amser cinio dydd Mercher (6/11): Mae ‘na fwy i bryd o fwyd o gwmpas bwrdd na bodloni’r archwaeth am fwyd. Mae’n gyfle i rannu syniadau, i drafod, i gymdeithasu a dod i nabod ein gilydd yn well. Dyna sy’n digwydd yn y Koinônia misol