‘LLYNYDDWCH’: LLYTHYR PAUL AT Y PHILIPIAID (2)

Gweddi Paul dros y Philipiaid

Philipiaid 1:3-11

Nid llythyr i drethu’r meddwl mo hwn, ond llythyr agos-atoch. Yn yr ychydig adnodau a fydd yn destun ein sylw y tro hwn mae Paul yn sôn am y lle arbennig sydd i Gristnogion Philipi yn ei serch, ac fel y mae’n diolch yn gyson i Dduw amdanynt. Mae’r darn hwn yn llawn hyder a llawenydd. Dygai’r cof am y Philipiaid lawenydd mawr i Paul. Gan agosed oeddent i galon Paul, ni allai feddwl amdanynt heb anfon diolch i Dduw amdanynt a gweddïo ar eu rhan. Mae Paul yn ddyledus iddynt am eu daioni cyson.

Dychmygwch mai mewn Seiat i chi? Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i ddweud peth o’m profiad - i sôn ychydig am fy nyled i Eglwys Iesu Grist. Peth o’m profiad, nid oherwydd fy mod i’n hoff iawn o siarad amdanaf fi fy hun, ond oherwydd bod cymaint o gwyno a crintach a lletchwithdod ymhlith pobl Crist yng Nghymru, heddiw. Onid oes angen codi calon, a chydnabod dyled a chanu clod ein Duw?

Ni chefais y drafferth leiaf i gael fy nerbyn i mewn i Eglwys Iesu Grist. Y peth sylfaenol i’w sylweddoli a’i chyhoeddi yw bod Iesu am i bobl ei ddilyn. Dyna pam y daeth i’n plith. Y mae gwahoddiad yn ei berson. Y mae gwahoddiad yn ei ddamhegion. Gwahoddiad i ganlyn ar ei ôl. Ac er cydnabod iddo rybuddio ei ddisgyblion cyntaf, a finnau a phawb arall fod ei ddilyn ef yn golygu profi gwirionedd ei eiriau: Os myn neb ddod ar fy ôl i, rhaid iddo ymwadu ag ef ei hun, a chodi ei groes a’m canlyn i. Cofiwn nad croes yn unig y mae Iesu’n gynnig, ond cariad, maddeuant, bywyd, a theulu mawr byd-eang. Cyhoeddwn felly fel pobl y Crist, yn y cyfnod lletchwith hwn, nad yw drws trugaredd Duw na’r fynedfa i’w eglwys a’i deyrnas i’w gau yn erbyn neb.

I’r eglwys y mae’r diolch fod Iesu yn real imi. Pobl yr eglwys a ddaeth a mi wyneb yn wyneb â Iesu o Nasareth. Wrth weld Iesu, fe welais Dduw, fe welais fy hun, fe welais fy nghyd-ddyn, fe welais Deyrnas Nefoedd a’m lle i ynddi, fe welais gyfaill ac arwr oes. Fe welodd Iesu finnau hefyd. Y mae Iesu yn gweld pawb ohonom. Nid oes modd osgoi hynny. Y prawf sicraf fy mod wedi gweld Iesu yw gwybod ei fod wedi fy ngweld i, a gwybod mae dyn ar goll oeddwn cyn hynny. Cefais, ac fe gawsom ni ein cyflwyno i’r Arglwydd Iesu yn a thrwy'r eglwys a’i phobl, a hithau gyflwynodd ef inni, a diolch i Dduw. Cyhoeddwn felly fel pobl y Crist, yn y cyfnod anodd hwn, mae Iesu yw darganfyddiad mwyaf bywyd, ac mai’n gwaith hyfrytaf yw dweud wrth eraill: Deuwch a gwelwch.

Yn eglwys Iesu Grist, caf y fraint o gymdeithas fy nghyd Gristnogion. Mae eu hadnabod wedi cyfoethogi fy mywyd ac yn dal i wneud hynny’n ddirfawr. Mae pobl ar eu mwyaf diddorol mewn capel. Mor wahanol i’n gilydd, a phawb yn dilyn yr un Arglwydd. Heb Iesu, ni fuasem yn ddim byd amgenach na chasgliad o unigolion.

I ysgogi trafodaeth:

  • Beth yw eich dyled chwithau i Eglwys Iesu Grist?

  • Digwydd y geiriau llawenydd a llawenhewch dair gwaith ar ddeg yn y llythyr hwn. Beth a ddywed hyn wrthych am berthynas Paul a’r Philipiaid, a neges y llythyr i Gristnogion heddiw?

  • Yn y Beibl Cysegr-Lân mae adnod pump yn darllen: Oblegid eich cymdeithas chwi yn yr efengyl, o’r dydd cyntaf hyd yr awr hon. Beth yw’r gwahaniaeth rhwng partneriaeth a chymdeithas?

'BETHANIA': LLYFR JOSUA (4)

Testun y dysgu a’r trafod yn ’Bethania’ eleni fydd Llyfr Josua - un o lyfrau anoddaf y Beibl ydyw; llyfr yn drwm o ryfela, lladd a dinistr.

Josua 8:30-35

Yng nghyfnod cynnar Israel, cyn i Jerwsalem ddatblygu’n brif ganolfan crefyddol y genedl dan Dafydd a Solomon, roedd nifer o gysegrleoedd ar hyd a lled y wlad. Yn yr hen fyd roedd yr arferiad o godi cysegrle yn adlewyrchu’r cysylltiad agos ym meddwl pobl rhwng addoliad a lleoedd arbennig. Datblygodd Bethel, Peniel a Beerseba, er enghraifft, yn ganolfannau addoliad yn Israel am eu bod eisoes yn lleoedd pwysig ar fap crefyddol y bobl. Y cysylltiad hwn rhwng lle ac addoliad sy’n cyfrif i raddau am bwyslais yr Hen Destament ar bererindota. Disgwylid i’r Israeliaid fynd yn rheolaidd i gysegrle cyfagos ac ymuno ag eraill mewn gweithred o addoli trwy aberthu i’r Arglwydd a gwrando'r offeiriad yn darllen y gyfraith.

Addoliad o’r math yma sy’n cael ei ddisgrifio yn yr adnodau hyn. Y mae Israel wedi cyrraedd Shechem yn y dyffryn rhwng Mynydd Ebal a Mynydd Gerisim. Y mae Josua yn ufuddhau i orchymyn ei feistr (gweler Deuteronomium 27:1-8). Ar ôl codi allor, y mae’n gwneud copi newydd o’r gyfraith ac yn ei ddarllen i’r bobl. Disgrifiad yw hwn o seremoni adnewyddu’r cyfamod a wnaeth Duw ag Israel ar Sinai. Wedi derbyn ei hetifeddiaeth, y mae’r genedl yn adnewyddu ei haddunedau i Dduw. Tra pery’r arferiad yma nid yw Israel yn debygol o ddiystyru ei Chrëwr a’i Gwaredwr nac anwybyddu’r ffaith fod cyd-addoli yn arwydd o berthyn ac undeb.

Yng nghanol bwrlwm bywyd hawdd yw i ni golli golwg ar ein treftadaeth ysbrydol ac anghofio eiddo pwy ydym. Y mae ein cysegrleoedd, a’n haddolid o Sul i Sul, yn ein hatgoffa ninnau hefyd ein bod yn chwiorydd a brodyr i’n gilydd ac yn blant i Dduw trwy gariad a gobaith, mewn ffydd.

Josua 9:3-21

Roedd pobl Gibeon yn benderfynol o osgoi tynged Jericho ac Ai. Ond yn lle ceisio amddiffyn eu dinas a pharatoi i ymladd â’r Israeliaid, aethant ati i gynllunio sut i gael cytundeb a hwy drwy dwyll. Roeddent yn sicr na fyddai Josua yn eu derbyn fel cyfeillion pe gwyddai eu bod yn byw yn ei ymyl. Felly, cymerasant arnynt eu bod wedi dod o bell trwy wisgo sandalau a dillad carpiog. Llwyddodd yr ystryw, a gwnaeth Josua gyfamod a hwynt, ar eu cadw hwynt yn fyw (adnod 15). 　

Ar ôl cael eu twyllo i ddod i delerau a’u gelynion, nid yw’n syndod fod pobl Israel am waed y Gibeoniaid. Yn eu barn hwy, roeddent yn haeddu’r gosb eithaf am ymddwyn mor ddichellgar. Cytundeb neu beidio, nid oedd unrhyw reswm dros i’w harweinwyr fod yn galon feddal. A’r holl gynulleidfa a rwgnachasant yn erbyn y tywysogion (adnod 18). Gwrthododd Josua wrando ar eu cwyn. Yn ei olwg ef yr oedd buddugoliaeth foesol yn bwysicach na buddugoliaeth filwrol. Roedd wedi addo, yn enw Duw, wneud cyfamod heddwch â phobl Gibeon a pheidio â lladd yr un ohonynt, Nid ai yn ôl ar ei air.

Wrth wrando ar Josua, fe sylweddolodd Israel fod ffyddlondeb i Dduw ganmil mwy gwerthfawr na grym eu harfau. Y diwrnod hwnnw cafodd y genedl fuddugoliaeth uwch nag unrhyw fuddugoliaeth faterol.

Josua 10:1-4

Dyma Pantycelyn:

Gosod pabell yng ngwlad Gosen,

Tyred, Arglwydd, yno d’hun,

Gostwng o’r uchelder golau,

Gwna dy drigfan gyda dyn;

Trig yn Seion, aros yno

Lle mae’r llwythau’n dod ynghyd,

Byth na mad oddi wrth dy bobol

Nes yn ulw’r elo’r byd.

Gosod pabell yng ngwlad Gosen ...

Gosen?

Mae sôn am wlad Gosen yn y bennod hon o Lyfr Josua.

Roedd trigolion dinas Gibeon wedi ildio i fyddinoedd Josua, ac felly roeddent dan ofal Josua. Ymosodwyd ar Gibeon gan bum dinas gyfagos. Roedd yn rhaid i Josua a’i fyddinoedd ddod i’r adwy, ond ‘roeddent wedi symud taith sawl diwrnod ymlaen o Gibeon. Buasai’n anodd i Josua medru dychwelyd mewn pryd i achub Gibeon, ond bu gwyrth: arhosodd yn yr haul yn llonydd, safodd amser yn stond os mynnwch, gan roi cyfle i Josua ddychwelyd a threchu byddinoedd y pum brenin. Digwyddodd hyn oll yng ngwlad Gosen.

Gosod pabell yng ngwlad Gosen ...

Yn ein hymdrechion dros Deyrnas Dduw, mae’n hawdd digalonni, a theimlo na fydd modd i ni lwyddo, ond yn ein Gosen ni, mae Duw wedi gosod ei babell, gwnaeth ei drigfan gyda ni. Daeth atom, i aros. Y mae nawr fel erioed o blaid ei bobl.

Gosod pabell yng ngwlad Gosen ...

Gosen?

Mae sôn am wlad Gosen hefyd yn Llyfr Genesis.

Yn stori Joseff. Wedi i’r brodyr sylweddoli fod Joseff yn fyw ac yn iach, daeth cyfle iddynt ddychwelyd at Jacob i ddweud wrtho fod Joseff yn fyw, ac yn llwyddo yn yr Aifft. Wedi clywed y newyddion da, bywiogodd Jacob drwyddo, ac er gwaetha’i lesgedd a’i henaint y mae’n mentro’r daith i ... wlad Gosen. Gwlad Gosen a neilltuwyd gan y Pharo a Joseff yn dir i Jacob a’i feibion, hyd nes i’r newyn mawr lacio’i afael.

Gosod pabell yng ngwlad Gosen ...

Cymod, brawdgarwch, tad a mab yn adfer perthynas.

Daeth y llwythau ynghyd.

Yn yr adfer a’r cymodi mae Duw ar waith - gosododd ei babell yng ngwlad Gosen.

‘Roedd Pantycelyn yn gwybod yr hyn na wyddai’r brodyr. Yr ydym wedi dod i aros dros dro yn y wlad ... oherwydd y mae’r newyn yn drwm yng ngwlad Canaan meddent wrth y Pharo. Dim ond dros dro, dros dymor y newyn, ac yna dychwelyd i Ganaan. Ni wyddent am y dyddiau anodd oedd ymlaen, a’r caledi dychryn a oedd yn aros eu disgynyddion yn yr Aifft. Mae llyfr Genesis yn gorffen yn hapus, ond mae Exodus yn agor gyda sgrech o boen. Trodd gwlad Gosen y wlad o boen a chaethiwed. Ond, yng ngwlad Gosen mae Duw yn gosod ei babell.

Cynhaliaeth, cefnogaeth, nerth at y gofyn ac yn ôl y dydd.

Gosod pabell yng ngwlad Gosen,

Tyred, Arglwydd, yno d’hun,

Gostwng o’r uchelder golau,

Gwna dy drigfan gyda dyn ...

'BETHANIA': LLYFR JOSUA (3)

Josua 4:1-8; 15-24

Gwyddai Josua mor awyddus fyddai’r genhedlaeth nesaf i wybod ystyr y gromlech o ddeuddeg carreg yn Gilgar ger Jericho.

‘Beth mae'r rhain yn ei olygu i chi?’ fyddai’r cwestiwn, ac roedd Josua yn awyddus fod iddo ateb clir a phendant.

Dylai’r genhedlaeth nesaf ddysgu fod y cerrig wedi eu gosod yno er mwyn atgoffa Israel o gariad yr Arglwydd Dduw tuag ati yn y gorffennol. Roedd y gromlech yn dyst o’r ffaith nad trwy ei hymdrechion ei hun y daeth y genedl yn ddianaf o’r Aifft a meddiannu Canaan, ond trwy nerth a thrugaredd Duw.

Disgwylir i’r Cristion hefyd fedru ateb y sawl sy’n ei holi am ei ddaliadau crefyddol. Byddwch barod bob amser i roi ateb i bob un fydd yn ceisio gennych gyfrif am y gobaith sydd ynoch, oedd cyngor awdur llythyr cyntaf Pedr (3:15). Teimlai yntau, fel Josua fod y byd yn disgwyl i gredadun fod yn barod i rannu cyfrinach ei ffydd ag eraill.

Mae’r cwestiwn ‘Beth yw sail eich cred?’ ynddo’i hun yn arwyddocaol. Awgryma fod eraill wedi sylwi ar ein ffydd ac ar y gweithredoedd sy’n deillio ohono. Tybiant, yn ddigon naturiol, fod ein cred yn chwarae rhan bwysig yn ein byw a’n bod, ac y maent o’r herwydd, am wybod mwy amdani. Wrth geisio ateb cwestiwn o’r fath, fe’n hysgogir i ystyried faint yn hollol mae ein ffydd yn ei olygu i ni.

Josua 5:13-15

Gwersyllodd Josua heb fod ymhell o Jericho. Bellach, roedd taith yr anialwch a chroesi’r Iorddonen y tu cefn iddo - roedd popeth drosodd yn llwyddiannus. Nawr, wrth weld cyflawni’r addewid o roi cartref i’r genedl, onid oedd yr hen ryfelwr yn haeddu gorffwys ar ei rwyfau am dipyn? Onid dyma gyfle i ymlacio ar ôl deugain mlynedd o helbul a thrafferth? Ond nid fel yna y bu hi. Mewn gweledigaeth fe ymddangosodd tywysog llu'r yr Arglwydd iddo â chleddyf yn ei law. Mae’r ffaith fod yr hanesyn yn gorffen yn swta yn awgrymu fod diweddglo ar goll. Fel rheol, y mae storïau o’r fath yn cael eu cynnwys yn y Beibl i esbonio bodolaeth cysegrle neu allor (Cymharer hanes gweledigaeth Jacob ym Methel; Genesis 28:10-22). Diweddglo neu beidio, y neges i Josua oedd mai ymdrech, nid hawddfyd, fyddai cyfran Israel wedi croesi’r afon.

Y mae perygl i’r Cristion, fel yr Israeliaid gynt, ddibrisio’r frwydr. Mae awdur y Llythyr ar yr Effesiaid yn ymwybodol iawn o’r dylanwadau drygionus sy’n bygwth dilynwyr Crist. Fe gymell ei ddarllenwyr i ymarfogi â holl arfogaeth Duw er mwyn gwrthsefyll y pwerau ysbrydol sy’n ceisio tanseilio’u ffydd a difetha’u bywyd. Y mae’r bywyd Cristnogol yn cynnwys brwydrai sy’n gofyn am feddwl effro ac ystyriaeth fanwl.

Gwisgwch holl arfogaeth Duw, fel y galloch sefyll yn erbyn cynllwynion diafol. Oblegid nid yw ein hymdrech ni yn erbyn gwaed a chnawd, ond yn erbyn tywysogaethau, yn erbyn awdurdodau, yn erbyn bydol lywiawdwyr tywyllwch y byd hwn, yn erbyn drygau ysbrydol yn y nefolion leoedd. (Effesiad 6:11-12)

Josua 7:1-9

Cyn cyrraedd pobl Israel, roedd gwlad Canaan wedi’i rhannu’n dywysogaethau bychain, pob un gyda’i phrifddinas ei hun.

Wedi concro Jericho, gorchwyl nesaf Josua oedd cymryd Ai, ac yn ôl adroddiad yr ysbiwyr, ni chai unrhyw drafferth i wneud hynny. Nid oedd angen i’r holl fyddin ddringo ato o ddyffryn yr Iorddonen; fe fyddai 3000 o filwyr yn hen ddigon! Ond cafodd Josua ei gamarwain. Daeth pobl Ai allan fel un ac ymlid yr Israeliaid i lawr ochr y bryn gan ladd llawer ohonynt. Aeth y cwbl yn groes i ddisgwyliadau Josua. Nid rhyfedd iddo rwygo’i ddillad a rhoi llwch ar ei ben mewn edifeirwch.

Dysgodd Israel y diwrnod hwnnw fod i lwyddiant ei beryglon. O’i chymharu â Jericho, ymddangosai Ai yn hawdd iawn ei threchu. Nid oedd angen gofyn am gymorth gan Dduw i ddarostwng lle mor fychan a disylw. Ar unwaith anfonwyd 3000 o ddynion gan ddisgwyl y byddai’r gaer yn eu dwylo cyn nos. Roedd Josua a henuriaid Israel wedi blasu buddugoliaeth wrth furiau Jericho, ond wedi anghofio pwy a’i rhoddodd.

Onid dyma’r perygl parhaus sy’n perthyn i’n llwyddiant? Yn ddiarwybod, gall wneud inni deimlo’n hunangynhaliol ac yn rhy hyderus. Gall ein hamddifadu o’n hymwybyddiaeth mai meidrol ydym a’n bod yn dibynnu am bopeth ar Dduw ein Tad.