'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at y Sul: Sul cyntaf 2017. Yn, a thrwy Oedfaon y dydd, cawn gyfle i ddiolch i ddechrau’r flwyddyn newydd yn iawn: mewn mawl ac addoliad. Fe fydd gan hon eto, fel pob blwyddyn arall, ei chymeriad unigryw. Gyda Duw, gyda’n gilydd cydiwn yn hyderus yn llaw’r flwyddyn hon. Deisyfwn faddeuant am wendidau a methiannau'r llynedd; trown bob siom yn ymroddiad ar gyfer eleni.

Bydd ein cyfnod o weddi yn tarddu o brofiad Solomon (1 Brenhinoedd 3:7-9), Abraham Lincoln (1809-65) a Martin Luther (1483-1546).

Testun pregeth fore Sul (10:30; ni chynhelir Ysgol Sul) fydd adnodau agoriadol Salm 23 (1-3): Yr Arglwydd yw fy Mugail: ni bydd EISIAU arnaf. Efe a wna i mi orwedd mewn porfeydd gwelltog, efe a’m tywys gerllaw y dyfroedd tawel. Efe a ddychwel fy ENAID; efe a’m harwain ar hyd llwybrau cyfiawnder er mwyn ei ENW. Tri gair: ENW, ENAID, EISIAU.

EISIAU - Nid da eisiau gormod tra bod rhai yn gorfod byw gan eisiau digon: Cyfrinach ni bydd eisiau arnaf yw sicrhau na fydd eisiau arnat.

ENAID - Nid creu person newydd heb wendidau yw ystyr Efe a ddychwel fy enaid ond yn hytrach creu o’r gwendidau, berson cyflawn.

ENW - Ein hangen gwaelodol yw am ENW Duw - ei berson. Yn ENW Duw ymgyrchwn ac ymdrechwn dros yr anghenus ymhell ac agos. Nid oes cyflawnder byw a bywyd heb yr ENW. Efe a ddychwel fy enaid.

Onid felly, EISIAU pennaf ENAID yw ENW?

Nos Sul (18:00) Oedfa Gymundeb. Wrth y bwrdd cawn eto gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Cyflwynir dwy homili gan ein Gweinidog. Yn y cyntaf: ‘Blwyddyn Newydd a Hen Ddatganiad’ sonnir am bwysigrwydd datganiad y cytunwyd arno gan gynrychiolwyr eglwysi Annibynnol Lloegr a Chymru mewn cynhadledd a gynhaliwyd ychydig ddyddiau wedi marw Oliver Cromwell, ym Mhlas y Savoy, y Strand, Llundain yn 1658. Cred y Gweinidog fod gan yr Hen Ddatganiad neges a her i ni â ninnau’n troi i wynebu ar Flwyddyn Newydd o wasanaeth a gweinidogaeth.

Hanfod yr ail homili ‘Crist yr Annibendod’ yw darn o gelfyddyd fodern gan Michael Landy (g.1963): The Christmas Tree. Wrth gymuno, mynnwn gofio ac annog gofio fod Crist gyda ni yng nghanol annibendod byd, bywyd a byw.

Wrth y bwrdd cawn eto gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Babimini bore Gwener (6/1; 9:45-11:15 yn y Festri): gwên, a chroeso, cwmni a phaned i’r rhieni; ac i’r plantos: hwyl a chân, chwarae a chwerthin.

GŴYL Y FIL FEIBION

'Munud i Feddwl' ein Gweinidog

‘The scream from Ramah’, stamp o Ynysoedd Ffaröe, 2001.

Gellid troi at Mathew 2:13-18 a Jeremeia 31:15.

Heddiw - Gŵyl y Fil Feibion - cofiwn am blant Bethlehem a laddwyd gan Herod. Pan fethodd y sêr-ddewiniaid ddychwelyd at y brenin a rhoi gwybod iddo ble cai hyd i Iesu, aeth yn gandryll.

O dan ddylanwad carolau swynol, cardiau lliwgar a moeth a hwyl ein Nadolig, mae’n hawdd iawn inni feddwl mai i fyd tangnefeddus y ganwyd Iesu. Nid felly. I fyd Herod y daeth - i’n byd ni - byd o ddicter a dial, rhyfel a gwae. Nid oes cadarnhad o unrhyw ffynhonnell arall i’r hanes alaethus am ladd plant bach Bethlehem, ond mae’r creulondeb yn gydnaws â chymeriad Herod Fawr. ‘Roedd yn ddiarhebol o ddrwgdybus a didostur, ac wrth sôn am y gwallgofrwydd daw wylofain a galaru dwys Rachel i gof Mathew. Pam Rachel? Oherwydd mai mam oedd hi - mam Jacob a Benjamin - un o famau enwocaf Israel. Ym Methlehem y claddwyd hi. Wylo ‘roedd Rachel, meddai Jeremeia, wrth weld plant Israel yn mynd i’r gaethglud. Mae’n wylo eto, meddai Mathew, wrth weld plant Bethlehem yn cael eu lladd. Yr un yw’r gwae ar draws yr oesoedd. Yr un yw galar mam.

Heddiw cofiwn am blant Bethlehem a laddwyd gan Herod. Pam? Onid peth naturiol yw ceisio anghofio pethau drwg? Yn wir, mae arnom ni gyd weithiau angen ceisio anghofio’r drwg sydd gymaint rhan o’n byw a’n bod.

Rhaid cofio am blant Bethlehem a laddwyd gan Herod. Rhaid gwneud hynny. Rhaid cofio fod lladd a galar yn rhan annatod o stori geni Iesu, ein Harglwydd. Ganed Iesu mewn bedd - bedd y bechgyn a laddwyd ym Methlehem. Os digwydd inni esgymuno’r hanes gwaedlyd hwn rhag gweddill hanes y Nadolig, mae’r Nadolig yn colli’i ystyr; bydd cân yr angylion ‘… tangnefedd ymhlith pobl …’ (Luc 1:14b BCN) yn colli’i ystyr, canys byddwn wedi ceisio anghofio fod cysgod Herod yn ddychryn ar draws ein dydd a’n hoes. Os gwnawn hynny mae Herod yn cael rhwydd hynt i fynd ati’n brysur i geisio dileu’r goleuni a dadwneud y geni.

Felly nid ewyllys eich Tad, yr hwn sydd yn y nefoedd, yw bod un o’r rhai bychain hyn ar goll (Mathew 18:14).

(OLlE)

CYTGAN

... fel lili’r dyffrynnoedd.

(Caniad Solomon 2:1 BCN)

Ychwanegir ar brydferthwch y ferch trwy ei chymharu â’r lili. Dewisodd Iesu'r lili i ddysgu ei bobl am offered pryderu’n ormodol am bethau … a phaham yr ydych yn gofalu … (Mathew 6:28 WM). Athrawes fuddiol bryd hynny, a hyd heddiw yw’r lili: … ystyriwch y lili’r maes …

Yr hyn sy’n wir brydferthwch y lili yw ei fod yn brydferthwch naturiol - y mae’n syml ac yn gynhenid brydferth. Mae rhywbeth prydferth mewn bod yn naturiol - yn ni’n hunain.

Benthycwn brofiad William Williams (1717-91) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Nid oes, ni fu erioed, ni ddaw,

o’r dwyrain i’r gorllewin draw,

gyffelyb i’m Hanwylyd pur.

Amen.

(OLlE)

DYDD GŴYL SAN STEFFAN

Yn y dyddiau hynny, pan oedd y disgyblion yn amlhau, bu grwgnach ... (Actau 6:1a)

Nid perffaith mo’r gymdeithas Gristnogol gynnar. Fel ymhlith Cristnogion heddiw, 'roedd tensiynau hefyd ymhlith y Cristnogion cynnar. Roedd yr Iddewon Groeg eu hiaith yn cael eu hystyried gan yr Iddewon Hebraeg yn simsan eu hymrwymiad i draddodiad; tra bod yr Iddewon Groegaidd yn eu tro, yn ystyried yr Iddewon Hebraeg yn gul a rhagfarnllyd. Er iddynt, un ac oll cael eu derbyn i gymdeithas pobl Crist, o dipyn i beth daeth hen densiynau i’r amlwg o fewn y gymdeithas newydd. Mynegwyd yr holl densiynau trwy gyfrwng un tensiwn yn benodol, sef y modd y gweinyddwyd y gronfa ar gyfer y gweddwon anghenus. Ni chodwyd cronfa gynnal erioed na chododd yn ei sgil gnwd sylweddol o anawsterau!

Mynnodd y Deuddeg mae pregethu oedd eu busnes hwy, ac mae gwell oedd galw pwyllgor i setlo’r mater hwn. Nid yw’n addas ein bod ni’n gadael gair Duw, i weini wrth fyrddau (Actau 6:2). Da yw troi nawr at 1 Corinthiaid 12: 27,28 lle ceir sôn am bobl yn cynorthwyo: Yn awr, chwi yw corff Crist, ac y mae i bob un ohonoch ei le fel aelod. Ymhlith y rhain y mae Duw wedi gosod yn yr eglwys, yn gyntaf apostolion, yn ail broffwydi, yn drydydd athrawon, yna cyflawni gwyrthiau, yna doniau iacháu, cynorthwyo, cyfarwyddo, llefaru â thafodau. Lled debyg mai’r hyn a eilw’r Deuddeg yn weini wrth fyrddau oedd y cynorthwyo hwn, sef gofalu am y tlawd, yr amddifad a’r dieithr. Mae Paul yn pwysleisio er uched gomisiwn apostol, er huotled y proffwyd, er mor ddawnus yr athro ofer y cyfan heb bwysleisio ochr ymarferol yr Efengyl a’i galwad i gynnig cymorth i bawb. Onid dyna neges y Crud a’r Groes, y bedd Gwag a’r Pentecost? Ein huchel alwedigaeth ni yw nid yn gymaint pregethu’n ffydd ond mynnu bod y byd yn gweld ein credo mewn cymwynas; ein bod ni’n cynorthwyo’r Cynorthwywr Mawr - Iesu Grist.

Etholwyd saith o ddynion ac iddynt air da (6:3). Diaconiaid y gelwir hwy. Enw Steffan sydd ar ben y rhestr. Gwaith y saith oedd cynnal a gweinyddu cronfa’r gweddwon. Ond ‘roedd Steffan yn fwy o lawer na’i swydd. Fe ddaeth y cynorthwyydd hwn i’r amlwg fel diwinydd a phregethwr o’r rheng flaenaf. Sonnir am ei weinidogaeth mewn synagog yn y ddinas. Gweinidogaeth dadlau, trafod ac ymresymu oedd hon. Gweinidogaeth newydd sbon. Llwyr feddiannwyd ef gan nwyd yr Efengyl am achub pobl: achub pobl yn gyflawn i Grist yn gorff, meddwl ac ysbryd ... ni allent wrthsefyll y doethineb a’r ysbryd yr oedd yn llefaru drwyddo (6:10). Dyna chi’r rysáit am Gristion effeithiol! Doethineb ac ysbryd. Doethineb ac ysbryd Steffan a fu’n gyfrifol am newid allweddol yng nghyfeiriad gwaith y gymdeithas Gristionogol. Cyfuniad tebyg ynom ni a’n debyg fydd yn peri newid tebyg yng ngwaith yr union un gymdeithas heddiw.

(OLlE)

'MUNUD'ODAU'R ADFENT (13)

Yn yr ardal yr oedd bugeiliaid allan yn y wlad yn gwarchod eu praidd liw nos (Luc 2:8 BCN)

‘Roedd cwmni ohonom wrth y tân - tân heb wres iddo - a phawb wedi glân flino.

‘Roedd fy llygaid ar agor - yn gweld dim - edrych trwy bopeth at ddim byd. Dim byd o gwbl, dim byd ond ... golau swnllyd, sŵn olau. ‘Roedd nos yn fyw! Bwrlwm gwyllt o’r creaduriaid rhyfeddaf a welais erioed. Angylion y’i gelwir: llachar, hudolus, tywyll, brawychus. Eu cân yn treiddio a thrydanu, yn suo ac atseinio: cysur a braw.

Dywedwyd rhywbeth wrthym. Do. Er na wyddom - wrth geisio cofio - beth yn union. Yn sgil y neges aethom ar garlam i stabl ym Methlehem.

Yn llygad y storm, mae yna dawelwch. ‘Does dim byd yn symud; mae’r tawelwch, hyd yn oed, yn ymdawelu. ‘Drychwch, dyma’r un bach: llygad y storm ydyw.

Agorwch eich llygaid, gwrandewch.

(OLlE)

SALM

Salm 34:18-20

Llawer adfyd a gaiff y cyfiawn (Salm 34:19a BCN). Nid yw pobl Dduw yn rhydd rhag gofidiau a phoen bywyd. Mewn trychineb naturiol neu derfysgaeth yr un yw tynged y cyfiawn a’r anghyfiawn. 'Rydym wedi ein rhwymo wrth ein gilydd ym mwndel bywyd, a phan ddaw gwewyr a phoen, nid yw’n ymweld dim ond â’r anghyfiawn. Y gwahaniaeth rhwng y cyfiawn a'r anghyfiawn yw bod y cyfiawn yn ymwybod â phresenoldeb a chymorth Duw: Y mae llygaid yr ARGLWYDD ar y cyfiawn, a’i glustiau’n agored i’w cri (Salm 34:15 BCN).

Fy Nhad o’r nef, O! gwrando ‘nghri:

un o’th eiddilaf blant wyf fi;

O! clyw fy llef a thrugarha,

a dod i mi dy bethau da.

Nid ceisio ‘rwyf anrhydedd byd,

nid gofyn wnaf am gyfoeth drud;

O! llwydda f’enaid trugarha,

a dod i mi dy bethau da.

Fe all mai’r storom fawr ei grym

a ddaw â’r pethau gorau im;

fe all mai drygau’r byd a wna

i’m henaid geisio’r pethau da.

Fy Nhad o’r nef, O! gwrando ‘nghri

a dwg fi’n agos atat ti,

rho imi galon a barha

o hyd i garu’r pethau da. Amen

(Moelwyn 1866-1944; CFf.691)

(OLlE)

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Nadolig Llawen! Bydded i chi Lawenydd y Nadolig, sef GOBAITH. Ysbryd y Nadolig, sef BYWYD, a sylwedd y Nadolig, sef CARIAD.

"Ar noson fel heno ...": Oedfa Noswyl Nadolig (24/12; 23:30. Yn y Festri).

Oedfa’r Nadolig (25/12; 10:00) yng Nghapel y Crwys, Heol Richmond; pregethir gan ein Gweinidog: "Yn yr un ardal yr oedd bugeiliaid allan yn y wlad yn gwarchod eu praidd liw nos" (Luc 2:8).

Taith Gerdded y Nadolig (29/12; 10:15-13:30): Cyfarfod yn Jaspers, cyn ymlwybro drwy Landaf i gyfeiriad Y Mochyn Du erbyn cinio (tua 12:30).

'MUNUD'ODAU'R ADFENT (12)

... am nad oedd lle iddynt yn y gwesty (Luc 2:7b BCN)

Dyn busnes ydwyf.

A wyddoch tybed beth yw cynnal busnes?

Cant a mil o bethau o hyd - bob amser - i wneud.

Dau yn dod trwy’r drws. Hithau â cherddediad trwm y beichiog, ac yntau’n dawel ar ei hôl. Tawelwch fu rhyngom yn bennaf. Tawelwch lletchwith y tlawd: tawelwch pobl eisiau rhywbeth - eisiau lle yn y llety.

'Doedd gen i ddim lle.

‘Roedd gen i gant a mil o bethau i wneud.

Danfonais hwy i’r stabl.

‘Doedd gen i ddim lle.

‘Roedd gen i gant a mil o bethau i wneud.

Y noson honno ganed y baban.

Es i ddim i weld: 'roedd gen i gant a mil o bethau i wneud.

Cyffesaf i mi golli’r cyfle i weld - mewn bychan - holl fawredd Duw.

‘Doedd gen i ddim lle.

‘Roedd gen i gant a mil o bethau i wneud ...

(OLlE)