'MUNUD'ODAU'R ADFENT (6)

Ni yn ffyliaid er mwyn Crist (1 Corinthiaid 4:10).

Yn yr un ardal yr oedd bugeiliaid allan yn y wlad yn gwarchod eu praidd liw nos (Luc 2:8 BCN).

Golau prysur Bethlehem islaw.

Cofrestru: Dieithriaid. Newyddion. Da. Llawenydd. Yr holl bobl …

"Gadewch inni fynd i Fethlehem a gweld yr hyn sy’n digwydd." meddai Jacob.

‘Roedd y defaid yn dawel; noson olau, glân: buasai Aaron hyd yn oed - yr ieuengaf ohonom; hanner call a dwl - yn iawn i warchod y praidd am ychydig oriau.

Aethom ar frys, a’r fath hwyl a gawsom!

Daethom yn ôl; y defaid a’r chwâl, ac Aaron â llond ei lygaid o sêr.

Stori fawr oedd ganddo am ddieithriaid, newyddion da; llawenydd i’r holl bobl.

Gan ein gadael i gasglu’r praidd eto ynghyd, aeth Aaron i chwilio am y Meseia ym Methlehem!

Un hanner call a dwl yw Aaron.

(OLlE)

ANGEL BARLACH

'Munud i Feddwl' ein Gweinidog

Der Schwebende gan Ernst Barlach (1870-1938)

Yn y cyntaf o’n cyfarfodydd Adfent buom yn trafod bywyd a gwaith artist a drodd yn heddychwraig yn dilyn ei phrofiad o’r Rhyfel Mawr: Käthe Kollwitz (1867-1945). Lladdwyd ei mab ieuengaf, Peter ar faes y gad ym mis Hydref 1914.

Yr amser cinio hwnnw cawsom drafodaeth fuddiol, a bendith yng nghwmni’n gilydd. Dros ginio, rhannwyd ychydig wybodaeth a’m sbardunodd i baratoi’r myfyrdod hwn heddiw.

Dyma Der Schwebende; The Hovering yn Saesneg (Dychmygwch aderyn yn sefyll ar y gwynt) gan Ernst Barlach (1870-1938). Adwaenir y cerflun, yn syml, fel Angel Barlach. Bu Barlach ynfilwr parod yn y Rhyfel Mawr ond yn sgil ei brofiad yn y rhyfel hwnnw, fe drodd yn heddychwr. Fel Kollwitz, ceisiodd Barlach yn, a thrwy gyfrwng ei gelfyddyd ymateb i erchylltra a dinistr rhyfel.

Comisiynwyd Der Schwebende (Angel Barlach) yn 1926 i nodi 700 canmlwyddiant Eglwys Gadeiriol Brotestannaidd Güstrow. Cerflun ydyw yn cynrychioli mam yn edrych i gyfeiriad meysydd rhyfel Flanders mewn hiraeth parhaol am y mab a gollwyd ganddi. Mae wyneb y cerflun yn seiliedig ar wyneb Käthe Kollwitz.

Käthe Kollwitz ac 'Angel Barlach'

Bu gwrthwynebiad mawr i’r cerflun hwn a than y Natsïaid fe’i hystyriwyd yn Entartete Kunst (Celfyddyd Ddirywiedig). Symudwyd y cerflun o’r eglwys ac yn y 1940au fe’i toddwyd a defnyddiwyd yr efydd i ddibenion y rhyfel.

Yn rhyfeddol, ‘roedd y mowld plaster y bwriwyd y cerflun efydd gwreiddiol ynddo yn dal yn y ffwndri ym Merlin. Gan lawn sylweddoli y byddai’r Natsïaid yn sicr o ddinistrio’r mowld, gofalodd ffrindiau a chefnogwyr Barlach fod ail gerflun yn cael ei greu. Cuddiwyd hwnnw ger Lüneberg, pentref yng ngogledd yr Almaen. Rywdro yn ystod y rhyfel fe ddinistriwyd y mowld. Heddiw mae’r cerflun ar gadw mewn eglwys yn Cologne. Mae Angel Barlach yn aros uwchben carreg ac arni’r dyddiadau 1914-1918 a 1939-1945. Mae Der Schwebende yn symbol i gynnal baich colledion a marwolaethau cyfnod y Natsïaid hefyd yn ogystal â’r Rhyfel Mawr. Diwedd y stori yw bod copi arall o Angel Barlach wedi ei greu yn 1981. Mae’r angel hwnnw yn ôl yn Güstrow.

Yn 1981 ar ymweliad â Gwladwriaeth y Dwyrain (‘roedd y Almaen yn dal yn wlad ranedig bryd hynny), fel arwydd o gymod, gofynnodd Helmut Schmidt (1918-2015) os oedd modd iddo fynd gyda Erich Honecker (1912-1994) i Eglwys Gadeiriol Güstrow a sefyll gydag ef yng nghysgod Der Schwebende. Cytunwyd, ac yno, fel ymateb i groeso Honecker, meddai Schmidt: I would like to thank you very much for your kind words of welcome. As you said, Barlach is indeed part of our common memory of the past. May I add, that Barlach could also stand as a representative of our shared and common future. Ym mis Tachwedd, 1989 gwireddwyd y dymuniad hwnnw am our shared and common future.

Yn 2014 rhoddwyd benthyg Der Schwebende i’r Amgueddfa Brydeinig yn Llundain ar gyfer arddangosfa yn olrhain hanes yr Almaen. (Germany: memories of a nation 16/10/2014-25/1/2015). Ar ran cynulleidfa Eglwys Gadeiriol Güstrow, dywedodd Pastor Christian Höser hyn: "Mae cymod yn thema gyson yn ein gwlad. Ond heddiw mae angen y thema honno ar Ewrop hefyd: dyna pam y mae’n bwysig ein bod yn rhoi’r Angel i Lundain."

2016: mae angen cymod yn Ewrop, a ledled byd. Mynnai Barlach fod Der Schwebende yn fynegiant o’r hyn a ddylai ein hymateb fod i ryfel a rhyfela: Erinnerung und innere Schau: Cofio a Hunanholi. Wrth edrych yn ôl ar y flwyddyn aeth heibio, gwyddom na fu erioed fwy o angen i glywed a chyhoeddi neges Angel Barlach.

'MUNUD'ODAU'R ADFENT (5)

Aeth pawb felly i'w gofrestru, pob un i'w dref ei hun. (Luc 2:3 BCN)

Mae’r pentref dan ei sang. Cofrestru. Daeth pobl o bell ac agos i Fethlehem gan ei bod nhw’n perthyn i’r bobl hyn ac i’r lle hwn.

Mae’n amlwg o liw fy nghroen, fy acen, fy nghreithiau nad ‘un ohonom’ mohonof. Dwi ddim yn perthyn i’r un man na neb. Tresmasu bues i erioed. Ond, dwi’n gryf, yn iach, ac yn barod i weithio am nesaf peth i ddim, felly mae ‘na werth i mi ymhob man - bydd Bethlehem ddim gwahanol i bob pentref arall.

Am heno, dwi’n hapus: stabl, gwellt; gwres yr anifeiliaid; a chornel dawel, dywyll i gael cysgu. Heno, ein lle ni yw hwn, yr anifeiliaid a fi.

Felly pan mae’r drws yn agor, dwi’n anfodlon. Bydd rhaid codi a checru a chega; efallai dyrnu a chicio a brathu i gadw fy lle … ac mae dau ohonynt. Palff mawr o ddyn … a … merch ifanc; beichiog iawn.

Rhwbia’r ych ei ben mawr yn erbyn gwaelod fy nghoes, ac mi wthiaf yn ddyfnach i’r gwellt, a’r cysgodion. Mae digon o le ‘ma.

(OLlE)

'MUNUD'ODAU'R ADFENT (4)

… dyn yn marchogaeth ar geffyl coch. Yr oedd yn sefyll rhwng y myrtwydd yn y pant … A dywedasant wrth angel yr ARGLWYDD, a oedd yn sefyll rhwng y myrtwydd, "Yr ydym wedi bod dros y ddaear, ac y mae’r holl ddaear yn dawel ac yn heddychlon."

(Sechareia 1:8,11 BCN)

… i ymgofrestru ynghyd â Mair ei ddyweddi; ac yr oedd hi’n feichiog. (Luc 2:5 BCN)

Pwy yn ei iawn bwyll buasai’n mynd nawr?

Gan ystyried y beichiogrwydd annisgwyl, gellid deall Mair yn sôn am freuddwydion ac angylion - buasai’r fath newid byd yn ddigon i ddrysu’r callaf ohonom. Bu’r truan braidd mewn breuddwyd ers sylweddoli ei chyflwr.

Ond Joseff? Cymeriad y cam araf fu Joseff erioed. Tŵr bro: cadw’r Gyfraith, cynnal y drefn, glynu wrth y rheolau. Wedi clywed am gyflwr Mair, penderfynodd dorri’r dyweddïad yn dawel, rhag i neb wybod. Ond, anodd yw gwneud rhywbeth mawr yn dawel mewn pentre’ bach. ‘Roedd pawb yn gwybod a phawb yn deall. Wedyn, tro pedol, a’r pentref yn syfrdan: cymerodd Mair yn wraig iddo. Gofynnais iddo, "Joseff, beth am ofynion y Gyfraith? Beth am y rheolau?" Atebodd "Mae un sy’n rheoli rheol." Dyna’r cyfan o esboniad a gefais ganddo. Am bobl ni all neb wybod!

Erbyn hyn - â Mair mor agos at ei hamser - mae Joseff yn benderfynol o fynd i Fethlehem i’r cofrestru. Does dim synnwyr yn y peth.

Neithiwr, gefn trymedd nos aeth Joseff a Mair o Nasareth. Mae’n rhyfedd hebddynt.

Pob nos, mi af i chwilio’r gorwel amdanynt. Dim byd hyd yn hyn. Dim byd ond sŵn defaid, a sawr myrtwydd ar yr awel.

SALM

Salm 34:1-5

Un a oedd yn gyfan gwbl ymwybodol o ddaioni Duw yn awdur y Salm hon. Y mae perygl i ni fynd yn bobl anniolchgar. Y mae bendithion Duw yn dod mor gyson, ac yr ydym yn cynefino â hwynt.

Galwad ryfedd yw hon arnom i fawrygu’r ARGLWYDD. Y mae’n golygu mwy na mynegi ei fawredd, mewn rhyw ystyr golyga ei wneud yn fwy! Nid yn fwy ynddo’i hunan wrth gwrs, ond fe allwn wneud Duw yn fwy eglur yn ein deall ohono. Nid yw chwyddwydr yn gwneud y print fymryn yn fwy, ei wneud yn fwy i’r llygad y mae. Gwneud i’r pell edrych yn agosach a wna’r telesgop, a gwneud i’r anweledig ddod yn amlwg a wna’r microsgop, a dwyn rhywbeth i ffocws a wna lens camera. Yn yr ystyron hyn gallwn ninnau wneud Duw yn fwy, ei ddwyn yn agosach, gwneud yr anweledig yn weledig, a gosod yr hyn sydd ar y cyrion yn y ffocws: hyn oll yw diben yr Adfent.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.

(OLlE)

ADFENT 2016: 'GAIR AM AIR' (2)

Bob dydd, trwy gydol yr Adfent bydd ychydig adnodau, wedi ei hysgrifennu â llaw gan amrywiol aelodau a chyfeillion yr eglwys, i weld ar gyfrif Twitter/Trydar eglwys Minny Street @MinnyStreet

Yr awgrym yw eich bod chithau hefyd yn ysgrifennu’r adnodau’n hyn â llaw ‘air am air’. Cynigir hyn fel arfer defosiynol syml, ond buddiol i’r cyfnod hwn o baratoi ac ymbaratoi i’r Nadolig.

Crynhoir adnodau'r wythnos ar y wefan hon bob dydd Gwener.

Eseia 11:1-5 Daisy a Sarah

Eseia 11:6-10 Tomos

Eseia 40:1-5 Sioned

Eseia 52:7,8 Delyth a Gareth

Jeremeia 33:14-16 Mari Fflur

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at y Sul nesaf; yr Ail Sul yn Adfent - Sul y Beibl. Ein Gweinidog ac amryw o bobl ifanc yr eglwys fydd yn arwain yr Oedfa Foreol (10:30). Diolch rhag blaen i Efa, Ifan ac Ifan, Shani, Elin a Fred am eu cymorth bore Sul. Bydd Owain yn dechrau ar gyfres o bregethau i’n tywys i’r Nadolig: ‘Gweledigaethau’. Eiddo Ben, y bugail y weledigaeth gyntaf. Gweddïwn y bydd y gyfres hon o bregethau, ynghyd â’r amrywiaeth o gyfarfodydd a gweithgareddau sydd gennym ar y gweill i’r Adfent, yn ein cymhwyso ar gyfer y daith i Fethlehem.

Yn dilyn yr oedfa bydd paned, nwyddau Masnach Deg a Dewch a Phrynwch yn y Festri. Arbrawf yw’r Dewch a Phrynwch i geisio codi arian i’n helusen, Tŷ Hafan. Byddwn yn cynnal y digwyddiad bob deufis tan yr haf nesaf. Nwyddau Nadoligaidd fydd yn cael eu gwerthu ar y stondin y tro hwn.

Liw nos (18:00; Cymundeb) Llyfr y llyfrau fydd testun ein sylw. Llond silff o lyfrau o fewn un clawr. Y cwbl yn un gyfrol, yn storiâu a hanes, yn gyfraith a llythyrau, barddoniaeth a chwedlau; llyfrau doethineb a serch. Llyfr gwahanol i holl lyfrau’r byd; llyfr mwy na holl lyfrau’r byd. Ar Sul y Beibl, buddiol yw atgoffa’n gilydd nad cyffur ond cyffro yw Gair Duw; sicrwydd nid swcwr a geir yn hwn. Pam? Mae’r geiriau’n cyfeirio at y Gair: Do, carodd Duw y byd gymaint nes iddo roi ein unig Fab, er mwyn i bob un sy’n credu ynddo beidio â mynd i ddistryw ond cael bywyd tragwyddol (Ioan 3:16 BCN). Diolch i Connor am ei gymorth yn yr Oedfa hon.

Wrth y bwrdd cawn eto gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Bydd y Casgliad Rhydd yn Oedfaon y dydd tuag at waith Cymdeithas y Beibl.

Bydd ein Diaconiaid yn cwrdd nos Lun. Gofynnwn am arweiniad Duw wrth iddynt edrych a threfnu i’r flwyddyn newydd.

Adfent 2016: Dathlu’r Nadolig yng nghwmni’r cerddor George Frederic Handel: paned, trafodaeth a thamaid o ginio yn y Festri (6/12; 11:15-13:00).

Bethania nos Fawrth (6/12; 19:30-21:00). Dyma’r pedwerydd o’r cyfarfodydd buddiol hyn. Diolch i Margaret am ein croesawu. Y thema yw ‘Cyfeillion Paul’. Testun ein y sylw yn cyfarfod hwn bydd Lois, Eunice a Damaris.

Koinônia amser cinio dydd Mercher (7/12): Mae ‘na fwy i bryd o fwyd o gwmpas bwrdd na bodloni’r archwaeth am fwyd. Mae’n gyfle i rannu syniadau, i drafod, i gymdeithasu a dod i nabod ein gilydd yn well. Dyna sy’n digwydd yn y Koinônia misol. Diolch i Menna a Robin am drefnu trwy gydol y flwyddyn.

'MUNUD'ODAU'R ADFENT (3)

A phan ddeffrôdd Joseff o'i gwsg, gwnaeth fel yr oedd angel yr Arglwydd wedi gorchymyn ... (Mathew 1:24 BCN)

Bob nos yn ddiweddar …

a duwch, tywyllwch, nos

yn drwm dros bob man …

daw golau.

Golau fel clep yn fy wyneb.

Golau fel pry cop yn symud ar fy ngwar.

Golau’n haleliwia o liwiau!

Golau clywadwy - golau ag iddo lais:

"Mair".

"Dy wraig".

"Duw".

"Mab".

"Iesu".

"Gwaredwr".

Bob nos yn ddiweddar …

hyn oll; geiriau gloyw-olau yn clatjian trwy fy nghwsg.

Digon.

Heno: ildiaf; derbyniaf; gwnaf. Af.

Mae’r asynnod yn barod.

Carthenni; dŵr, cosyn o gaws; cig. Bara a gwin

a duwch, tywyllwch, nos

yn drwm dros bob man,

ac mae gennym lewyrch olau i’n llwybr.

(OLlE)