CYTGAN

Yr wyf fel rhosyn Saron,

fel lili’r dyffrynoedd.

(Caniad Solomon 2:1 BCN)

Cawn yma ddisgrifiad y ferch ohoni ei hun. Trodd Ann Griffiths yr adnod hon yn ddisgrifiad o Grist:

Rhosyn Saron yw ei enw,

Gwyn a gwridog, teg o bryd;

Ar ddeng mil y mae'n rhagori

O wrthrychau penna'r byd ...

Dywed y Parchedig J. Price Williams yn y gyfrol Ann Griffiths: "Crist yw calon ei holl brofiadau, sylwedd ei holl ryfeddod, ystyr ei holl weddïau, sail ei holl ddefosiynau a chanolbwynt ei holl obeithion yn y byd hwn a’r byd a ddaw."

Mae prydferthwch Crist, ein Rhosyn Saron yn achosi rhyfeddod. Pwy all edrych ar geinder rhosyn heb ryfeddu ato? Nid yw perthynas cariad yn un go iawn, os nad oes elfen o ryfeddod beunyddiol ynddi. Collir cariad pan gollir y ddawn i ryfeddu.

Benthycwn brofiad Eseia broffwyd (35:1 WM) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Yr anialwch a’r anghyfaneddle a lawenychant o’u plegid: y diffeithwch hefyd a orfoledda, ac a flodeua fel rhosyn. Amen.

(OLlE)

GAIR AM AIR

Iktsuarpok

Un rhan hen o’r hyn a aeth

Yn aros - dyna hiraeth.

(James Nicholas; 1928-2013)

Perthyn i bob iaith geiriau na ellid yn llwyr a llawn eu cyfieithu i iaith arall. Yn y Gymraeg mae gennym ‘Hiraeth’. Bu’r gyfres hon o fyfyrdodau yn ymdrin â nifer o’r geiriau rheini. Daw’r olaf o’r Inuit: Iktsuarpok. Gorwedd ystyr Iktsuarpok rhywle rhwng diffyg amynedd a hir ddisgwyl. Efallai mai’r ddihareb ‘Hir yw pob aros’ sydd yn crynhoi orau ystyr Iktsuarpok. Iktsuarpok sydd yn eich symud i’r ffenest, tro ar ôl tro, i weld os yw’r ymwelydd hir disgwyliedig wedi cyrraedd o’r hir hir ddiwedd. Mae’r enghraifft olaf hwn yn fachyn cyfleus i osod llun gan Salvador Dali (1904-1989): Girl standing at the Window neu Figure at a Window (1925)

Aros. Mae aros - Iktsuarpok - a gobeithio; naddu breuddwydion a hogi dyheadau yn rhan annatod o’r hyn ydym fel pobl Dduw.

Iktsuarpok: aros, gobeithio, dyheu, breuddwydio am gyfiawnder ... a heddwch.

‘Rwy’n gweld o bell y dydd yn dod

bydd pob cyfandir is y rhod

yn eiddo Iesu mawr ...

(Watcyn Wyn, 1844-1905. 257CFf)

Mi wn yn iawn fod cant a mil o wahanol syniadau am bwy yw hon, ac am beth ... neu bwy ... mae hi’n aros, ond bob tro dw i’n gweld y llun hwn dw i’n meddwl am yr eglwys yn aros ... Iktsuarpok pobl Dduw. Mae hi’n syllu dros y dŵr i’r lan. Mae hi’n canolbwyntio ar y tir pell. Mae hi’n chwilio am yr awgrym lleiaf o symud, cadarnhad fod ei hanwylid ar ei ffordd. Mae hi’n barod. Bu hi’n barod ers yn hir. Hir bu’r aros hwn: Iktsuarpok.

Cyfnod o aros yw’r Adfent. Cyfle i sefyll wrth ffenest agored ein ffydd, a syllu dros fôr ein cred tua’r lan fan draw - pa bryd y daw? O tyred di, Emanŵel,/a datod rwymau dy bobl. (Emyn Lladin o’r 18fed Ganrif. cyf. J.D.V.Lewis 1879-1970. 432CFf)

Syllwn drwy ffenest Air disglair Duw (Graham kendrick. cyf. Casi Jones 228CFf), dros fôr y newyddion beunyddiol, da a drwg, gan ymbaratoi i groesawu’r hwn sydd yn dod. Fe ddaw. Hir yw’r aros - Iktsuarpok - ond fe ddaw.

Lliw'r Adfent yw glas tywyll, dwfn - union liw'r nos cyn i belydrau cyntaf y wawr sbarduno’r ceiliog i gyhoeddi gwawrio diwrnod newydd sbon. Benthycwn brofiad Watcyn Wyn (1844-1905) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Mae teg oleuni blaen y wawr

o wlad i wlad yn dweud yn awr

fod bore ddydd gerllaw;

mae pen y bryniau’n llawenhau

wrth weld yr haul yn agosáu

a’r nos yn cilio draw.　

(OLlE)

SALM

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd gofynnodd rhywun i feddyg yn Llundain beth fyddai’n ei wneud bob nos pan ddechreuai bomiau'r Natsïaid syrthio ar y ddinas. "Darllen Salm 91 cyn mynd i’r gwely ac aros yno doed a ddelo", oedd yr ateb. ‘Roedd ei ddewis o ddarlleniad yn addas, a diau i eiriau’r Salmydd leddfu ofnau’r meddyg a dod â chysur iddo pan wynebai ddychryn y nos (Salm 91:5) a’r pla sy’n tramwyo yn y tywyllwch (Salm 91:6).

Thema Salm 91 yw ffydd yng ngallu a pharodrwydd Duw i amddiffyn rhag niwed y sawl sy’n aros yn ei gysgod, ac i ddileu ei ofnau. Addewid o amddiffyn, a sicrwydd o ofal yw'r Salm hon. Y mae'r Salm fwy tebyg i bregeth na darn o farddoniaeth. Ei diben yw calonogi’r credadun a’i wahodd i ymddiried yn yr Arglwydd. Yn y rhan gyntaf (1-13) ceir addewid o nodded: ... i ti, bydd yr ARGLWYDD yn noddfa; gwnaethost y Goruchaf yn amddiffynfa ... bydd yn cysgodi drosot â’i esgyll, a chei nodded dan ei adenydd ... (Salm 91:9,4).

Yn yr ail ran (14-16) ceir sicrwydd o’r addewid hwnnw o enau Duw ei hun: ... byddaf fi gydag ef mewn cyfyngder, gwaredaf ef a’i anrhydeddu (Salm 91:15). Sylwn wrth ddarllen nad addo y mae Duw i gadw’r ddrycin draw, ond addo y bydd ef yno i roi lloches pan ddaw. Yn ei wendid a’i bryder caiff y Salmydd brofi nodded Duw: Pan fydd yn galw arnaf, fe’i hatebaf ... (Salm 91:15a).

F'Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.

(OLlE)

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Bore Sul Teyrnasiad Crist y Brenin am 10:30, Oedfa Foreol ac Ysgol Sul: Oedfa lawn fel wy! Defosiwn y plant; pawb - o’r ieuengaf i’r hynaf - â’i adnod. ‘Cais! Try!’ fydd testun y sgwrs plant, a chawn droi at y Wal Weddi. Bydd Robyn Hughes a Siân Donovan-Trezzine, cynrychiolwyr o Pedal Power (ein helusen llynedd), yn ymuno ȃ ni yn yr Oedfa.

‘Rhyfeddod pob rhyfeddod yw’: testun homili’r Gweinidog yw emyn Nadolig Ann Griffiths (1776-1805; 446 Caneuon Ffydd). Ar ddiwedd y flwyddyn Eglwysig, â ninnau’n troi i gyfeiriad y Nadolig, buddiol yw ceisio cael gafael yn y profiad a fynegir yn yr emyn mawr hwn: Rhyfeddod; Diolch; Parchedig ofn a Hyder ffydd.

Bydd yr Ysgol Sul yn dechrau ar y gwaith paratoi i’r cyflwyniad Nadolig (18/12).

Liw nos (18:00), bydd ein Gweinidog y parhau â’r gyfres o bregethau ‘Pobl y Testament Newydd’. Hyd yn hyn: Nathanael a Philip; Paul, Silas a Timotheus yn Thesalonica; yr ardderchocaf Theoffilus; Eutychus y cysgadur; Joseff a elwir Barnabas; Phebe, Ffelix, a nos Sul: Silas (Actau 15: 32/1 Pedr 5: 12). Dyma fel mae Luc yn disgrifio Silas: ... yr oedd yn ddyn blaenllaw ymhlith y credinwyr. Yn wir, ‘roedd parch y credinwyr tuag ato yn amlwg gan iddynt ei benodi i gyflawni tair swydd allweddol bwysig. Bu’n Ddiplomydd, yn Apostol Cynorthwyol, ac yn ‘Amanuensis’.

Bydd cyfle i gyfrannau tuag at waith y Genhadaeth yn ystod yr oedfaon. Gweddïwn am wenau Duw ar y Sul.

Bydd y gymdeithas yn parhau yn Koinônia: swper blasus a sgwrs ddifyr mewn bwyty Eidalaidd cyfagos.

Nos Lun (21/11) cyfarfod Ymddiriedolwyr (ar y cyd a’r Cylchoedd Adeiladau a Chyllid). Boed bendith ar y trafodaethau a’r cynllunio i’r dyfodol.

Nos Fawrth (22/11; 19:00): ‘Genesis’. Awr fach hamddenol yn y festri: defosiwn syml yn arwain at fymryn o waith llaw syml a buddiol. Testun ‘Genesis’ mis Tachwedd fydd: Fel hyn y bu genedigaeth Iesu Grist (Mathew 1:18a).

Bore Gwener (25/11; 11:00): ‘Llynyddwch’. Paned wrth ymyl llyn llonydd y Rhath. Yn Terra Nova cawn gyfle i drafod, fesul pennod, llyfr Rowan Williams: Choose Life (Bloomsbury, 2013). Echel ein trafodaeth fore Gwener fydd Fear Not! (t.13-23).

Cymdeithas y Cymod (21/11; Chapter, 19:00): Aled Eirug yn siarad am ei ymchwil ar wrthwynebwyr cydwybodol Cymreig y Rhyfel Byd Cyntaf.

Adfent 2016

‘Munud’odau’r Adfent

Oes pum munud gennych? Na. Na phoener! Dim ond munud sydd angen i ddarllen bob un o ‘Funud’odau’r Adfent. Byr, bachog a buddiol - byddant yn ymddangos (12 ohonynt i gyd; 8:30yb) ar y wefan hon bob dydd Sul, Mawrth ac Iau o’r 27/11 i Ddydd Nadolig.

‘Gair am Air’

Bob dydd, trwy gydol yr Adfent bydd ychydig adnodau, wedi ei hysgrifennu â llaw gan amrywiol aelodau a chyfeillion yr eglwys, i weld ar gyfrif eglwys Minny Street @MinnyStreet Yr awgrym yw eich bod chithau hefyd yn ysgrifennu’r adnodau’n hyn â llaw ‘air am air’. Cynigir hyn fel arfer defosiynol syml, ond buddiol i’r cyfnod hwn o baratoi ac ymbaratoi i’r Nadolig.

‘TrydAir’

O ddydd Sul 27/11/2016 i 26/11/2017 darperir bob dydd ar @MinnyStreet awgrym syml o ddarlleniadau beunyddiol o’r Beibl yn gymorth i’n darllen a deall o’r Gair.

BRENHINOEDD A PHAWB SYDD MEWN AWDURDOD

Yn y lle cyntaf, felly, yr wyf yn annog bod ymbiliau, gweddïau, deisyfiadau a diolchiadau yn cael eu hoffrymu dros bob dyn, dros frenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod, inni gael byw ein bywyd yn dawel a heddychlon, yn llawn duwioldeb a gwedduster.

(1 Timotheus 2:1,2)

Wedi baglu dros yr adnodau hyn dechrau’r wythnos, bues yn hel meddyliau am oblygiadau gweddïo dros frenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod.

Ar ddechrau’r bennod hon (1 Timotheus 2) mae Paul yn cynnig cyfarwyddid ynglŷn â threfn eglwysig, a rhoddir y sylw cyntaf i addoliad cyhoeddus. Fe ddechreuir gyda gweddi. Nodir dau beth. Yn gyntaf, sut mae gweddïo: ... yr wyf yn annog bod ymbiliau, gweddïau, deisyfiadau a diolchiadau ...; ac yn ail, tros bwy y mae gweddïo: ... yn cael eu hoffrymu dros bob dyn, dros frenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod. Anogir yr eglwys i weddïo dros y rheini sydd mewn awdurdod. Nid oedd y brenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod y mae Paul yn cyfeirio atynt yn Gristnogion; ac eto cymhellir yr eglwys i weddïo trostynt, y da a’r drwg, y bach a’r mawr, y cyfeillgar a’r gelyniaethus. Dyma felly anogaeth Paul: mewn gweddi, rhaid cyflwyno i’r Crëwr Mawr bawb a grëwyd ganddo.

A ellid dadlau fod anogaeth Paul i weddïo dros frenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod yn awgrymu ei fod yn gefnogol o’r brenhinoedd ac awdurdodau rheini? Dim o gwbl!

Tybir mai’r Cesar mewn grym pan fu Paul yn llunio’r llythyr hwn oedd Nero. Ie! Hwnnw!! Meddai Tacitus am Rufain Nero: All things atrocious and shameless flock from all parts to Rome. Nid yw gweddïo dros frenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod yn gyfystyr â bod yn gefnogol ohonynt, ac o’u polisïau. Gweddïwn drostynt gan mae pennaf arf y Cristion i newid pobl, cymuned, gwlad a byd yw ein gweddïau a gweddi. (Pam sôn am ‘Gweddïau’ a ‘Gweddi’? Gweddïau yw’r hyn a gynigwn i Dduw yn oedfaon y Sul. Gweddi yw ein ffordd o fyw gweddill yr wythnos.) Mae anogaeth Paul i weddïo dros frenhinoedd a phawb sydd mewn awdurdod yn rhoi’r pwyslais ar fendith a deall, goleuni a doethineb ... a chymod.

Felly ... y darpar Arlywydd Donald Trump. Bu hwn ers wythnosau lawer yn destun tuchan a dychan. Do, ond a fu’n destun gweddi? A fuom yn gweddïo dros ddarpar Arlywydd yr Unol Daleithiau? Pro Europa neu Brexit, a fuom yn gweddïo dros y Prif Weinidog Theresa May a llywodraeth gyfredol San Steffan? A fuom yn gweddïo dros Brif Weinidog Cymru a Chynulliad Cenedlaethol Cymru - dros y corff sy’n cynrychioli buddiannau Cymru a’i phobl, yn deddfu ar gyfer Cymru, yn cytuno ar drethi yng Nghymru, ac yn dwyn Llywodraeth Cymru i gyfrif? Os ydym o ddifri yn credu na fetha gweddi daer â chyrraedd hyd y nef dylai pobl Dduw fod yn gweddïo’n ddyfal ddygn dros ‘frenhinoedd’ heddiw, a phawb sydd mewn awdurdod nawr.

Wrth baratoi’r ychydig sylwadau hyn bues yn pori mewn hen esboniad a’r 1 Timotheus. Ysgrifennwyd yr Esboniad da hwn mewn oes wahanol, lai sinigaidd. Mae’r esboniwr yn gofyn y cwestiwn: Tybed beth fyddai cyflwr y byd ar wahân i weddi ddirprwyol yr Eglwys, a sut gyflwr a fyddai ar yr Eglwys pe gwnâi ‘anghofio’r byd a’i loes’? Mae gogwydd cadarnhaol y cwestiwn yn drawiadol. Mae’r esboniwr yn cymryd yn ganiataol y buasai cyflwr y byd yn waeth o dipyn heb weddi ddirprwyol yr Eglwys! Credaf bellach fod y cyfan a’i ben i waered; gellid gofyn heddiw: Tybed a yw cyflwr cyfredol ein byd yn ganlyniad diffyg gweddi ddirprwyol yr Eglwys, ac ydi’r eglwys honno’n cloffi yng Nghymru gan iddi ‘anghofio’r byd a’i loes’?

Felly, ystyriwn Donald, Theresa, Carwyn a phawb arall a ddylai fod yn destun gweddi gennyf, gennyt a gennym. Digon o ddychan a thuchan: gweddïwn. At bob gwaith a gweithio, ychwanegwn holl rym ein gweddi a gweddïau. Boed i’r Cristion o Gymro - o ba gredo bynnag - ddefnyddio'r cryfaf o arfau’i ffydd: gweddïed. Gweddïed dros Wledydd Prydain. Gwelsom ymrannu ac ymrafael. Daeth cyfnod anodd, ansicr. Gweddïwn am arweiniad wrth geisio ailddiffinio ein perthynas â gweddill Ewrop. Gweddïwn am nerth a dyfeisgarwch i ddarganfod gwrthgyffur i’r gwenwyn a ddaeth gymaint rhan o’n gwleidydda’n ddiweddar. Gweddïwn am barch a derbyniad i’r rheini, yma o ledled byd, sydd yn cyfrannu gyda ni at amlochredd cyfoethog ein cymunedau. Gweddïwn, gan fod gweddi yn ein hatal rhag ymynysu; rhag ymbleidio, rhag anobeithio.

Gweddïwn dros Donald Trump. Os credwn mai gwyllt a pheryglus ydyw, gweddïwn ar iddo gael ei amgylchynu gan gynghorwyr doeth a staff deallus a chall. Gweddïwn ar i ysbryd cymod a chariad gydio ynddo gerfydd ei glust! Gweddïwn ar iddo ymdeimlo nid dim ond â grym a chyfle'r Arlywyddiaeth, ond hefyd â’i gyfrifoldeb i wasanaethu cenedl, cyd-ddyn a Duw yn ffyddlon.

Ni feddyliais erioed y buaswn yn dyfynnu Ronald Reagan! Ond, meddai hwnnw mewn brecwast gweddi: America needs God more than God needs America. If we ever forget that we are One Nation Under God, then we will be a Nation gone under.

Gweddïwn; gweddïed y Cristion gan gofio fod Duw gyda ni yn Dduw trosom ni, ac yn Dduw erom ni yn Iesu Grist.

　(OLlE)

CYTGAN

Mor brydferth wyt, f’anwylyd,

O mor brydferth,

a’th lygaid fel llygaid colomen!

Mor brydferth wyt, fy nghariad,

O mor ddymunol!

Y mae ein gwely wedi ei orchuddio â dail;

Y cedrwydd yw trawstiau ein tŷ

a’r ffynidwydd yw ei ddistiau.

(Caniad Solomon 1:15,16 BCN)

Ceir cymhariaeth rhwng y cariad a cholomennod fwy nag unwaith yn y Gân. ‘Roedd y golomen yn symbol o burdeb a ffyddlondeb. Er bod prydferthwch yn nodwedd amlwg ohoni, dyma un o’r adar gwylltion mwyaf cyffredin ym Mhalestina. Y mae nifer o bethau addas iawn felly yn y darlun hwn o’r gariadferch: ystyrir hi i fod bur - gonest neu unplyg - a phrydferth - agored a chywir. Y mae’r nodweddion hyn yn hanfodol i gynnal a chadw perthynas dda: os oes twyll dan y wyneb, dryllia’r berthynas. Ond, os oes gonestrwydd a chywirdeb y mae gobaith real i’r berthynas ffynnu.

Benthycwn brofiad Elfed (1860-1953) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Golomen nefol fro,

Dy bur dangnefedd rho

i’n daear drist. Amen.

(OLlE)

GAIR AM AIR

Forelsket

Perthyn i bob iaith geiriau na ellid yn llawn a llwyr eu cyfieithu i iaith arall. Mae’r gyfres hon o fyfyrdodau yn ymdrin ag ambell un o’r geiriau diddorol rheini. Daw testun ein sylw heddiw o’r Norwyeg: Forelsket. Yn fras, Forelsket yw’r ymdeimlad annisgrifiadwy hwnnw a ddaw o wybod eich bod ar fin syrthio mewn cariad.

Mae Mrs Williams drws-nesa’-ond-dau wrth ei bodd yn darllen llyfrau Mills and Boon. Onid, yw’r rhan fwyaf o bobl yn hoffi stori garu dda? Onid stori garu yw hanfod holl ymwneud Duw â phobl?

Mae cariad Duw yn newid pobl. Os mai nyni yw bys y cwmpawd, cariad yw’r gogledd magnetig. Nid profiad dymunol mo’r newid hwn, ond mae’r fendith a gawn o’r herwydd yn ganwaith mwy, yn filwaith gwaith amgenach na gorau’r byd a’i bethau: y newid hwn sydd ddeniadol i eraill. Mae gweld ein Forelsket yn peri chwilfrydedd am beth fu achos y newid hwn ynom.

Ym Mhrifysgol Bangor mi ddois ar draws Siôn. Trwy gydol y blynyddoedd hapus rheini - fel y gweddill ohonom - bu Siôn yn ddedwydd o anniben ac yn fodlon o flêr. Wedi graddio bu Siôn, tra bod y gweddill ohonom yn ymdacluso, bu Siôn yn ddigyfnewid yn ei annibendod beunyddiol. Tair blynedd yn ddiweddarach, aeth Siôn i Ganada i weithio am gyfnod. Daeth yn ôl i Gymru wedi blwyddyn neu ddwy, a galw heibio, a minnau’n byw a gweinidogaethu ar y pryd yn Rhos a Wrecsam. Dyna chi wahaniaeth! Dillad smart, glân. Gwallt byr a thaclus. Beth oedd wedi peri'r fath newid ynddo? Nid beth yn gymaint, ond pwy: Emily … Er nad oedd merched yn ddiarth i Siôn, ‘roedd Emily yn wahanol. ‘Roedd Emily yn ei garu. ‘Roedd Siôn yn gwybod bod Emily yn ei garu. Dyna waelod y newid yn Siôn.

Wrth sylweddoli fod rhywun yn ein caru - ac wrth dderbyn y cariad hwnnw - mae newid yn anorfod, a’r newid yn amlwg. Mae hyn yn wir hefyd am ein perthynas â Duw. O ildio i’r Cariad hwn, bydd y newid ynom yn amlwg i bawb cael gweld - mae cariad Duw yn gadael ei farc arnom: Forelsket. Yn anad dim byd arall rhannu ein Forelsket - rhannu gwefr ein hymateb i gariad gwefreiddiol Duw yw gorau arf genhadol, a phennaf genhadaeth y Cristion.

Arglwydd, cyfoethoger fy mhrofiad ysbrydol, a thrwy hynny defnyddia fi i dywys eraill i gyffelyb brofiad. Amen.

(OLlE)

SALM

Salm 41

Gŵr amlwg ymhlith ei bobl yw awdur y Salm hon, ac yn ŵr o awdurdod. Y mae’n wrthrych atgasedd ei elynion, ac amgylchynir ef gan fradwyr, y pennaf ohonynt yn un o’i gyfeillion mynwesol. Y mae’r Salmydd dan gystudd trwm, mor drwm nes credu o’i elynion ei bod ar ben arno a gorfoleddant.

‘Roedd hyn i gyd yn wir am y brenin Dafydd pan wrthryfelodd Absalom i’w erbyn, ac y cynorthwywyd y gwrthryfelwyr gan Ahitoffel a fu’n bennaf cynghorwr i Dafydd (2 Samuel 15:31).

Ond, ‘roedd adwaith Dafydd i wrthryfel Absalom yn dra gwahanol i adwaith y Salmydd hwn i’w elynion. Galw a wna’r Salmydd am ddial ar ei elynion, a chael cyfle i dalu sawl pwyth yn ôl iddynt. Mor wahanol oedd adwaith Dafydd i wrthryfel Absalom! O Absalom fy mab, fy mab Absalom! O na fyddwn i wedi cael marw yn dy le, O Absalom fy mab, fy mab! (2 Samuel 18:33 BCN).

‘Roedd Dafydd beth wmbredd yn nes i ysbryd yr Efengyl nag oedd y Salmydd a weddïai: O ARGLWYDD, bydd drugarog wrthyf ac adfer fi, imi gael talu’n ôl iddynt (Salm 41:10 BCN).

Rhag pob ysbryd cas O! Dduw, gwared ni, a rho inni galonnau trugarog. Amen.

(OLlE)