MEHEFIN

CYNNAR-HEFIN, MEHEFIN A GORFFENNAF

Un o enwau’r hen Gymry am yr Haf oedd ‘Hefin’, a rhannent hwy'r haf yn dair rhan. ‘Cynnar-hefin’ y galwent y rhan gyntaf, a hwnnw oedd ein mis Mai ni; ac ar ôl y ‘Cynnar-hefin’ deuai’r ail ran o’r haf. Dyna ‘Fehefin’: hanner neu ganol haf. Yr un yw’r sillaf agoriadol yn Me-hefin ac ym mhentref Meifod - daw’r sillaf honno o air Lladin am hanner neu ganol: Medius. ‘Cynnar-hefin’, ‘Me-hefin’ a’r drydedd ran, y rhan sy’n gorffen yr haf: ‘Gorffennaf’. ‘Cynnar-hefin’, ‘Mehefin’ a ‘Gorffennaf’.

‘Cynnar-hefin’: Ymdawelwn am ychydig heddiw, a chyflwyno i Dduw, mewn hyder ffydd, y plant a phobl ifanc sydd y rhan o liw a phatrwm ein byw.

‘Mehefin’: Canol Haf. Mewn distawrwydd, ystyriwn yn fyfyrgar y rheini sydd yng nghanol prysurdebau, cyfrifoldebau a disgwyliadau eu byw. Cyflwynwn hwynt i Dduw mewn gweddi, gan ddeisyf iddynt ei oleuni i arwain, a’i law i’w nerthu.

‘Gorffennaf’: Meddyliwn yn weddigar am y rheini sydd yn benwynni. Boed henaint iddynt yn garedig. Ymbilwn dros y rhai ohonynt a oddiweddwyd gan wendid.

Yng nghyffro’r gwanwyn pan fo’r ias a’r hud

yn cerdded yn gyfaredd drwy fy myd,

a duwiau swyn yn cymell yn ddi-oed

wrth agor llwybrau fyrdd o flaen fy nhroed,

ar groesffordd gynta’r daith rho imi’r ddawn

i oedi, hyd nes cael y llwybr iawn.

Yn anterth haf a’m dyddiau’n wyn a hir

a’r wybren uwch fy mhen yn fythol glir,

a byw yn wefr o ramant ac o hoen

heb eisiau dim, heb flinder a heb boen:

yn oriau llwyddiant, Arglwydd, gwared fi

rhag credu bod digonedd hebot ti.

Yn stormydd diarwybod hydref crin

y brofedigaeth neu’r afiechyd blin,

pan guddio’r haul ei wyneb ennyd awr

a llen o gaddug rhyngof fi a’r wawr,

rho nerth im gredu y daw eto ddydd

o gerdded yn dy law ar lwybrau ffydd.

Yn oerni gaeaf blin y cur a’r loes

pan syrth o’m cylch gysgodion diwedd oes,

a minnau mewn unigrwydd yn fy nghell

yn methu byw ar wres yr hafau pell,

rho ffydd i bwyso ar dy air y caf

oroesi’r gaeaf mewn tragwyddol haf. Amen

(T.R.Jones; C.Ff:777)

(OLlE)

SIÂN D'ARC

Heddiw, yn Rouen, Ffrainc yn 1431, llosgwyd Siân d'Arc (Joan of Arc; gan. 1412) wrth y stanc. Ystyriwch y geiriau hyn a osodwyd yn ei genau gan y dramodydd G. B. Shaw (1856-1950): "Neges oddi wrth Dduw sydd gennyf i ti; a rhaid i ti wrando er i’r gair dorri dy galon".

 ... "Pam yr ydych yn dadlau â mi? Gwnaethoch gamwedd yn f’erbyn, bawb ohonoch," medd yr ARGLWYDD.  ... "Pam dywed fy mhobl, ‘Yr ydym ni’n rhydd; ni ddown mwyach atat ti’" (Jeremeia 2:29,31b BCN)

Fel y genedl yma, chwilio am esgusodion mae pobl bob amser wrth geisio osgoi cyfrifoldeb am y drwg a wnaethom, a’r da nas gwnaethom. Y peth olaf y mae’n barod i ddweud yw "Pechais" (Jeremeia 2:35b). Hen esgusodion sy’n para’n newydd a geir yma (Jeremeia 2:29-37): dadlau ein diniweidrwydd, beio amgylchiadau, achwyn am i Dduw a phobl Dduw fethu â’n darbwyllo, neu ddweud mai drwy anghofrwydd , nid o fwriad, yr aethom oddi ar y llwybr.

Awgryma Jeremeia fod dau beth yn gyfrifol am ein pechod. Yn un peth, diffyg diolchgarwch, gwrthod cydnabod y daioni sydd yn ein tywys i edifeirwch. Yn ail, diffyg cywilydd ohonom ein hunain, ac oblegid hynny caledwch calon.

"Neges oddi wrth Dduw sydd gennyf i ti; a rhaid i ti wrando er i’r gair dorri dy galon".

 minnau’n gofyn, O! Dduw, i Ti lefaru wrthyf, gwna fi’n barod i groesawu Dy air, er iddo fod weithiau’n annerbyniol gennyf. Amen

(OLlE)

NEWYDDION Y SUL

God’s Frozen People: llyfr, ac iddo ddau awdur: T. Ralph Morton a Mark Gibbs (Fontana, 1964). Mae teitl y llyfr yn awgrymog; trodd God’s Chosen People yn God’s Frozen People. Eglwys mewn cold storage yw Eglwys Iesu Grist ers blynyddoedd lawer; wedi ei dewis gan Dduw i achub y byd, ond yn analluog i gyflawni ei phriod genhadaeth am ei bod hi wedi ei fferru. Hanfod dadl yr awduron yw bod yn rhaid adfer y ‘lleygwr’ i’w briod le yng nghanol bywyd yr eglwys. Dyrchafwyd yr offeiriad a’r gweinidog yn ein heglwysi gan ddiraddio’r lleygwr. Yn y Testament Newydd ei hun y darganfyddai awduron God’s Frozen People pwy yw’r lleygwyr mewn gwirionedd, yn nysgeidiaeth y Testament Newydd am natur Eglwys. Yno, nid yr adeilad ar gornel stryd yw’r eglwys, ond holl bobl Dduw. Yr eglwys leol yn y Testament Newydd yw pobl Dduw yn ymgynnull yn nhŷ hwn-a-hwn, ond yr Eglwys yw holl bobl Dduw drwy’r Ymerodraeth Rufeinig mewn cymdeithas â’i gilydd. Hwynt-hwy yw’r loas - a’r gair hwn a roes inni’r geiriau Cymraeg ‘lleygwyr’ a ‘lleyg'. Beth yw hyn? Nid Newyddion y Sul mo hyn, ond adolygiad o hen hen lyfr! Na, Newyddion y Sul ydyw. Ym mis Mai 2013, cyhoeddwyd Adroddiad o Drafodaethau ac Argymhellion Gweithgor Gweinidogaeth Eglwys Minny Street. Y cyntaf o bum flaenoriaeth a nodwyd i waith a chenhadaeth yr eglwys hon oedd 'Addoliad': Wrth ymfalchïo yn arddull, naws ac ehangder ein haddoliad, teimlai’r Gweithgor bod yna gyfleoedd i gynyddu ymwneud aelodau yn ein hoedfaon. Hyn, nid yn unig er mwyn datblygu 'gweinidogaeth yr holl saint', ond hefyd, fel modd i feithrin cynulleidfa a fydd, gobeithio, yn fwy parod i ymgymryd â threfnu ac arwain oedfaon pan fydd, efallai, mwy o alw (e.e. cyfnod di-weinidog). Cytunwyd bod angen meithrin, ymysg ein haelodau, barodrwydd i gynnig gwasanaeth yn hytrach na disgwyl i rywun ofyn. Gwelwyd hefyd gyfleoedd trwy’r fath ymwneud i ennyn ymdeimlad o gyd-weithio ymysg grwpiau o aelodau’r gynulleidfa.

Bellach, mae pob pumed Sul yn y mis yn gyfle i aelodau’r eglwys i drefnu a chynnal yr addoliad. Buddiol a bendithiol yw hyn. ‘Roedd ein Hoedfa Foreol dan arweiniad aelodau sydd yn byw tu allan y Ddinas. Dyfal bu’r paratoi, a dygn y trefnu i sicrhau fod gan bawb ei le, cyfle a chyfraniad. Pawb a’i waith, a gwaith i bawb wrth gynnal gwasanaeth ac offrymu mawl ac addoliad.

Cawsom banorama o Oedfa: Grawys - Groglith - Pasg - Dyrchafael - Sulgwyn. Diolch i Marian, Delyth a Gareth, Janie, John, Peter a Buddug am ein harwain i dawel ystyried neges bob un, ac arwyddocâd y cyfan oll. Anhepgorion y Grawys yw paratoi, edifarhau, hunanymwadu - y cyfan er mwyn ymdeimlo â phresenoldeb Duw. Arwain y Grawys at yr Wythnos Fawr: hoelion dur, coron ddrain ... ‘Gorffennwyd’ (Ioan 19:30 BCN): allorau gwag, a phob croes tan orchudd. Mae Iesu wedi marw, ac wedi ei gladdu. Mae’r ‘Gorffennwyd’ hwn yn torri ffordd at obaith newydd: nid bedd mo diwedd byw. Arwain deugain diwrnod y Grawys, nid at Sul y Pasg, ond yn hytrach at Dymor y Pasg - 50 diwrnod; 40 diwrnod rhwng Sul y Pasg â Dydd Iau Dyrchafael a 10 arall rhwng y Dyrchafael â’r Sulgwyn. Am hynny tradyrchafodd Duw ef, a rhoi iddo’r enw sydd goruwch pob enw (Philipiaid 2:9 BCN). Daeth Iesu i’r byd er mwyn bod yn agos atom; esgynnodd i’r gogoniant er mwyn bod yn nes atom! Gwell Crist ynom, na Iesu gyda ni! Dyma her y Dyrchafael - addolwn y Crist dyrchafedig wrth ymddyrchafael, ac ymroi i gyflawni ei bwrpas yn y byd. Dychmygwch storm o fellt a tharanau ... y mellt yw’r Dyrchafael, y taranau yw’r Pentecost - dyfodiad yr Ysbryd Glân. Buom yn traethu, pregethu, cecru ers blynyddoedd am ystyr yr ymadrodd bach lletchwith hwnnw; ond gwrandewch ar eiriau Pedr yn ei bregeth fawr: ... ac fe dderbyniwch yr Ysbryd Glân yn rhodd (Actau 2:38 BCN). Mae’r holl beth yn fendigedig o syml: ... derbyniwch yr Ysbryd Glân yn rhodd. Amod y fendith yw derbyn. Derbyn yr Ysbryd yn rhodd gan Dduw. Ofer pob ymdrech i ddeall yr Ysbryd - ofer astudio, dadansoddi a mesur yr Ysbryd - dim ond ei dderbyn sydd angen: ... derbyniwch yr Ysbryd Glân yn rhodd. Diolch am fendith oedfa ag iddi neges braff a phwrpasol.

Hanes ac arwyddocad John Penri oedd thema’r Oedfa Hwyrol a baratowyd ar ein cyfer gan aelodau Parc y Rhath a’r Mynydd Bychan. Diolch i Alun a Mair, Eleri, Bethan, Ieuan ac Elfrys.

Ym merw crefyddol ail hanner yr 16 ganrif a’r ganrif ganlynol bu farw cannoedd ar grocbren yn Tyburn, Llundain - a ledled Prydain - yn Gatholigion, Protestaniaid a Phiwritaniaid. Ymysg y Piwritaniaid yr oedd John Penri o Gefn Brith, Brycheiniog, a grogwyd yn 29 oed. Ei drosedd oedd beirniadu cyfundrefn grefyddol a gwleidyddol oedd yn rhwystro pobl Cymru rhag clywed yr Efengyl yn cael ei phregethu yn eu hiaith eu hunain - yr iaith Gymraeg. Crogwyd ef ar Fai 29, 1593. Gadawodd weddw, Eleanor, a phedair merch a’u henwau yn adlewyrchu’r ffydd a gynhaliodd John Penri - Deliverance, Comfort, Safety a Sure Hope.

Yn ogystal â bod yn ben-blwydd dienyddio John Penri heddiw, mae eleni yn digwydd bod yn Flwyddyn y Beibl Byw. Cwynai John Penri nad oedd yr Ysgrythur ar gael yn y Gymraeg ac roedd am weld Gair Duw ar gael i Gymry Cymraeg yn yr iaith roedden nhw’n ei siarad ac yn ei deall. Cyhoeddwyd Beibl William Morgan yn 1588 - bum mlynedd cyn crogi John Penri. Cawsom Y Beibl Cymraeg Newydd yn 1988 ac yn ddiweddar bu Arfon Jones gyda ni yma yn Minny Street i sôn am ei waith aruthrol yn paratoi’r trydydd Beibl i ymddangos yn y Gymraeg - sef beibl.net, sy ar gael mewn print ac ar y we. Amcan pob un o’r tri fersiwn o’r Beibl fu cyflwyno’r Gair mewn geiriau cyfarwydd a dealladwy.

Caiff John Penri ei ystyried yn Annibynnwr cyntaf Cymru, ac ef oedd merthyr cyntaf Anghydffurfiaeth Gymreig. Byddwn ni fel Annibynwyr yn dal i anrhydeddu ei enw heddiw: enwyd pencadlys Undeb yr Annibynwyr Cymraeg ar ei ôl, a lluniwyd dyddiadur dychmygol yn cofnodi berw a phrofiadau ail hanner ei fywyd byr gan ein diweddar gyd-aelod, y Parchedig Huw Ethall (1917-2013). Cawsom gyfle i glywed ambell ddyfyniad o lyfr Huw yn ystod yr oedfa heno.

Cafodd John Penri ei eni yn fferm Cefn Brith ger Llangamarch wrth droed Mynydd Epynt yn Sir Frycheiniog yn 1563 - yn nheyrnasiad y Frenhines Elizabeth a blwyddyn cyn geni William Shakespeare. Cafodd ei eni felly mewn cyfnod pan oedd yr eglwys Anglicanaidd yn datblygu ac yn ymffurfio - cyn cyhoeddi Beibl Cymraeg William Morgan ac ymhell cyn cyhoeddi Beibl Saesneg y Brenin Iago (y King James Bible) a Llyfr Gweddi Gyffredin Saesneg 1662. Roedd yn gyfnod o dyndra mawr rhwng yr hen Babyddiaeth a’r Brotestaniaeth newydd. 'Doedd crefydd anghydffurfiol y capeli Cymraeg ddim yn bod. Roedd Elizabeth a’i hymgynghorwyr yn ceisio gyrru’r Eglwys i gyfeiriad penodol ond 'roedd yna anghydweld ynghylch dyfodol Eglwys Loegr a bu’r anghydweld hwnnw’n ddylanwad mawr ar fywyd John Penri.

Mae’n eitha’ tebyg i John Penri gael ei fagu, yn ddyn ifanc, yn y traddodiad Pabyddol gan fod trigolion ardaloedd gwledig Cymru’n gyndyn i dderbyn Eglwys newydd Lloegr. Cafodd addysg dda. Bu’n fyfyriwr yng Ngholeg Peterhouse, Caergrawnt, am bedair blynedd ac yno y daeth i gysylltiad â syniadau a dylanwadau Piwritanaidd. Dyma ddarn byr o ddyddiadur dychmygol Huw Ethall - Dyddiadur John Penri (Gwasg John Penri, 1970) - yn sôn am ddylanwad cyfnod Caergrawnt:

Rhaid cydnabod erbyn hyn, er i mi fynychu’r eglwys gartref yn rheolaidd, crefydd farw oedd gen i - a minnau heb wybod hynny. Nid oes ystyr i grefydd farw nac i Gristnogaeth farw. Nid oes dim byd mwy byw na Christnogaeth ar wyneb y ddaear, ac yn ei chysgod daw popeth arall yn fyw - gwaith, cyfeillion, lle, presennol, dyfodol - popeth. Mae’n debyg mai’r enw cywir ar fy nghyflwr ar hyn o bryd yw ‘tröedigaeth’. Dw i’n gwybod nawr beth yw cael fy argyhoeddi o bechod ac o ras: dw i’n gwybod beth yw sefyll ar drothwy byd newydd y Ffydd.

Wedi graddio yng Nghaergrawnt aeth John Penri ymlaen i Brifysgol Rhydychen, gan ennill gradd MA yno yn 1586.

‘Roedd yr angen am bregethu yn iaith y bobl - yn Gymraeg - yn pwyso’n fawr ar John Penri. Gofidiai am anwybodaeth y Cymry o’r Beibl a’i neges achubol oherwydd bod gwasanaethau a phregethau’r Eglwys yn Saesneg:

Ni ellir gorbwysleisio efengylu trwy gyfrwng yr iaith Gymraeg yng Nghymru. Nid yw iaith yn bwysig i arweinwyr crefyddol yr Eglwys, mae’n amlwg: achub yr enaid fu pregeth yr Eglwys erioed ac mae hynny’n berffaith briodol.

Ond sut y gallwch chi achub enaid pobl mewn iaith nad ydyn nhw’n ei deall? Y meddwl a’r deall yw’r llwybr at yr enaid ond mae’r Eglwys fel petai wedi anghofio hynny. Os nad yw awdurdodau’r Eglwys yn gallu gweld pwysigrwydd iaith i gredinwyr, rhaid eu hargyhoeddi o hynny.

Alla i ddim credu y byddai’r Hollalluog yn caniatáu marwolaeth eneidiau fy nghyd-Gymry trwy wadu eu hawl i gael yr Efengyl yn yr unig iaith maen nhw’n ei deall. Dw i’n rhyfeddu’n aml sut y cadwodd ein teidiau a’n cyndeidiau eu crefydd mewn iaith estron. Ai dyna pam mae crefydd heddiw mor farw yn y tir? Dylai crefydd gynnwys asbri, bywyd a hoen, ond arwyddion marwolaeth sydd i’w gweld yng Nghymru ar bob llaw. Dw i’n credu fod drws yr iaith yn ddrws i’r bywyd mewn mwy nag un ystyr yng Nghymru heddiw. Rhaid, rhaid i’r Efengyl gael ei phregethu yn iaith y bobl er mwyn iddynt ei deall.

‘Roedd sefyllfa crefydd yng Nghymru yn ei boeni cymaint fel y cyhoeddodd John Penri dri thraethawd wedi’u cyfeirio at y Frenhines Elizabeth a Senedd Lloegr yn beirniadu’r Eglwys Wladol yng Nghymru ac yn annog Elizabeth a’r Senedd i sicrhau mwy o bregethu effeithiol trwy gyfrwng y Gymraeg. Cwynodd fod yna bobl yng Nghymru heb glywed am Dduw na Iesu Grist a bod Cymry’n gorfod gwrando ar bregethau Saesneg a gweddïau Lladin nad oedden nhw’n eu deall. Mynegodd ei farn yn ddi-flewyn-ar-dafod: disgrifiodd esgobion fel llofruddion a llindagwyr eneidiau dynion ac offeiriaid fel cŵn mudion trachwantus. ’Dyw hi’n fawr o syndod na chafodd y traethodau hyn groeso gan y Senedd na’r Frenhines a chafodd John Penri ei arestio ar orchymyn Archesgob Caergaint, Archesgob Whitgift.

Wedi iddo gael ei ryddhau bu John Penri’n cynnal gwasg gyfrinachol yn Lloegr am gyfnod, yn cyhoeddi cyfres o bamffledi yn gwneud hwyl am ben gwendid a llygredd esgobion Eglwys Loegr. Roedd y pamffledi hyn, yn naturiol, yn dân pellach ar groen swyddogion yr Eglwys. Erbyn hyn roedd yr awdurdodau yn Lloegr - Archesgob Whitgift yn arbennig - yn ysu am ei waed. Bu’n rhaid i Penri symud y wasg o le i le er mwyn osgoi cael ei ddal a’i arestio am fod yn annheyrngar i’r Frenhines Elizabeth. Yn y diwedd, yn 1589, bu rhaid iddo ffoi i’r Alban. Erbyn iddo ddychwelyd o’r Alban yn 1592 ‘roedd John Penri wedi troi at garfan grefyddol yr Ymwahanwyr. Credai’r Ymwahanwyr y dylai’r Eglwys a’r wladwriaeth fod ar wahân ac y dylai pob cynulleidfa leol fod yn gyfrifol drosti hi ei hun, er y gallen nhw gydweithio. Dyma wreiddiau’r capeli Cymraeg anghydffurfiol. Aeth John Penri i ymuno ag Ymwahanwyr Llundain. Yno roedd ganddo ei gynulleidfa ei hun a byddent yn cwrdd yn gyfrinachol, yn aml mewn coedwig, er mwyn osgoi cael eu harestio. Ond cafodd Penri ei fradychu gan ficer Stepney a’i arestio ym mis Mawrth 1593. Cafodd ei gyhuddo o deyrnfradwriaeth, er iddo honni mai ei unig nod fu achub eneidiau pobl Cymru. Er gwaethaf apêl funud olaf at ei gydwladwr, Arglwydd Burleigh, cafodd ei ddedfrydu i farwolaeth. Yn y carchar ysgrifennodd lythyrau at ei deulu a’i ffrindiau yn parhau i sôn am angen y Cymry i glywed yr Efengyl yn yr iaith Gymraeg. Gwrthodwyd cyfle iddo weld ei wraig a’i ferched cyn ei ddienyddio. Am hanner dydd, ar ddydd Mawrth y nawfed ar hugain o Fai 1593, cafodd ei glymu ar glwyd a’i lusgo drwy strydoedd Llundain y tu ôl i geffylau cyn ei grogi.

Mae’r Dr John Gwynfor Jones yn disgrifio John Penri fel diwygiwr pybyr. Yr oedd yn feiddgar, egnïol a thanbaid,’ meddai, ‘a gwelai’r angen i adfer gwir grefydd.

Dywedir bod John Penri yn bregethwr arbennig o effeithiol: enillodd ei ddawn iddo’r enw Telyn Cymru. Nid oes lle i amau ei egni, ei ymroddiad a’i radicaliaeth. Nid oes lle i amau ’chwaith y ffydd oedd yn ei yrru a phwysigrwydd y Gair iddo. Dyma ddyfyniad byr olaf o Ddyddiadur John Penri gan Huw Ethall:

Ar adegau dw i’n eiddigeddus o’r eneidiau syml yn yr Eglwys sydd ddim yn pryderu am seiliau a dysgeidiaeth Ffydd. Dyw crefydd ddim yn faich arnyn nhw. Ond dyw crefydd ddim yn fywyd iddyn nhw chwaith.

Bydda i’n mynd yn ôl bob dydd at y Gair a chael ei fod yn siarad â fi’n bersonol. Y Gair sy’n fy nghysuro yw’r Gair sy’n fy nghynhyrfu hefyd. Mae’n esmwytháu ac yn bywhau yr un pryd. Mae’n tawelu fy meddwl aflonydd ac yn ei ddihuno yr un pryd. Nid oes Gair tebyg iddo yn unman na sylfaen mwy diogel, a diolchaf i Dduw amdano.

Wrth bregethu o bulpud eglwys Minny Street y bore Sul aeth heibio (22/5) cyfeiriodd y Parchedig Gwilym Wyn Roberts, at John Penri fel un a oedd yn olyniaeth cewri’r ffydd yng Nghymru - un a oedd wedi adnabod a choleddu grym y Trydydd Dimensiwn Cristnogol, sef dylanwad yr Ysbryd Glân. Cawsom ein hatgoffa gan Gwilym o ddylanwad parhaol a chynhaliol yr ysbryd hwnnw. Derbyniwch Yr Ysbryd Glan (Ioan 20:22 BCN) oedd anogaeth Iesu i’w ddisgyblion. Dyna a wnaeth John Penri, a dyna ddylem ninnau ei wneud - ymagor i rym a gras yr Ysbryd Glân, gan ganiatáu iddo ein hadnewyddu a’n gwneud yn dystion a gweithwyr gonest a gostyngedig i Iesu yng Nghymru heddiw.

Cawsom Sul yn drwch o fendith. Mawr ein diolch.

'DYDD JOHN PENRI' - MAI 29

Er mwyn atgoffa Cristnogion bod dilyn Iesu Grist ar adegau’n golygu dioddef a merthyrdod, fe gadwodd yr Eglwys ŵyl y merthyr cyntaf, a honno ers canrifoedd ... drannoeth dydd Nadolig!

Beth oedd trosedd Steffan (Actau 7:51-60)? Dweud y gwir, dyna’i gyd, a dyna ddigon. Lladdwyd ef o’r herwydd.

Sut allai Steffan ymgynnal o dan y fath bwysau o atgasedd? Cyfrinach Steffan oedd ei fod yn gyfiawn o’r Ysbryd Glân (Actau 7:55 WM), a dyma’r nerth o’r uchelder (Luc 24:49 WM) a addawodd Iesu i’w ddisgyblion.

Mae her yr Efengyl yn fawr; y mae ei gofynion yn drwm, y mae ei safon yn uchel. Ond, nid Efengyl y gofyn yn unig ydyw - cawn ganddi nerth i gyfarfod â’r cyfan.

Yfory, â ninnau’n cofio'r merthyr John Penri (1563-1593) cofiwn hefyd eiriau Awstin Sant (354-430) am Steffan ferthyr: Y mae’r Eglwys yn ddyledus i weddi Steffan am Paul.

Mae 'Dydd John Penri', yn gyfle a chyfrwng i Annibynwyr Cymru gydnabod ein dyled i’r cyntaf o Annibynwyr Cymru; da hynny ond tâl hi ddim i Annibynia sefyll yn rhy hir yn edrych wysg ei chefn, rhag iddi ymgarageiddio. Cofiwn wraig Lot. Diben 'Dydd John Penri' yw cadw cof, ond yr unig gadw call yw adennill: adennill asbri a menter Penri: pregethu i bobl Cymru, roi goleuni Duw i bobl Cymru, dweud am Iesu Grist wrth y Cymry yn eu hiaith eu hunain. Heddiw, fel yn nyddiau Penri, mai prinder gwybodaeth achubol yng Nghymru! Yn y Gymru sydd yn berwi o’n cwmpas, rhaid wrth y fenter, a’r ynni creadigol a dardd o Grist, daw hynny dim ond wrth ymneilltuo o’r hyn y datblygodd Ymneilltuaeth i fod.

'GENESARET'

Wedi croesi at y tir daethant i Genesaret ac angori wrth y lan. (Marc 6:53)

Terra Nova ...

Pawb a’i baned, a’i daflen ... ac ar y daflen honno’r geiriau: Byddaf ffyddlon i Gymru a theilwng ohoni; byddaf ffyddlon i’n cyd-ddyn, pwy bynnag y bo; byddaf ffyddlon i Grist a’i gariad ef.

 ninnau ar drothwy Eisteddfod lawen yr Urdd, buom yn fras drafod arwyddocâd a dylanwad yr arwyddair hwn, cyn troi a chanolbwyntio ar: Ffyddlondeb i Grist, trydydd cymal addewid Urdd Gobaith Cymru. Cytunwyd yn sydyn a syml mai dyma sail, sylfaen a symbyliad yr Urdd; ymlyniad wrtho a geidw’r Urdd i gyflawni’r gwasanaeth a fynnai ei roddi i Gymru ac i gyd-ddyn.

Awgrymwyd mai peth hawdd yw trafod Ffyddlondeb i Grist yn fras a chyffredinol; gwell o lawer buasai edrych yn ddyfnach i ystyr EIN ffyddlondeb i Grist. O wneud hynny ymhlith ein gilydd heddiw, ‘roedd y chwech ohonom yn lled gytûn fod Ffyddlondeb i Grist yn golygu ymgysegriad mewn corff, meddwl ac ysbryd. Gwelir ffrwyth cysegriad y corff yng ngwasanaeth ymarferol y Cristion: ein ffydd yn ffordd o fyw, ein credo mewn caredigrwydd. Golyga cysegriad y meddwl ein bod yn gwybod ein crefydd - rhaid cynnig a derbyn hyfforddiant er mwyn cael gafael ar oblygiadau deallol y ffydd a broffeswn. Yn sicr, nid oedd yn rhaid rhoi ystyriaeth hir i gysegriad yr ysbryd cyn i ni sylweddoli o’r newydd mor bwysig yw gweddi a gweddïo. Mae cyd-addoli a chyd-weddïo’n gwbl allweddol i’n ffyddlondeb ni i Grist. Awgrymodd un bod yn rhaid dod i addoli’r Arglwydd, gan feddwl nid am yr hyn y gallwn ofyn ganddo, ond am yr hyn y gallwn roddi iddo.

‘Genesaret’: cyfle am sgwrs a thrafodaeth werthfawr a da. Diolch am fendith yr awr fach hon yng nghwmni’n gilydd wrth ymyl llyn llonydd Parc y Rhath.

ADOLYGU? ARHOLIADAU?

Fydd e ddim yn gadael i dy droed lithro ...

Yr ARGLWYDD sy'n gofalu amdanat ti;

mae'r ARGLWYDD wrth dy ochr di

yn dy amddiffyn di.

(Salm 121: 3a,5 beibl.net)

O! Dduw - fy Nuw - wrth i mi wynebu’r cyfnod hwn o arholiadau, dwi’n teimlo braidd yn bryderus ac yn rhwystredig. Helpa fi i ganolbwyntio. Rho i mi feddwl clir i wneud hyd eithaf fy ngallu. Helpa fi i astudio gydag ymroddiad ac egni. Rho i mi lonyddwch fel y gallaf brosesu'n iawn y wybodaeth a ddysgais. Gad i mi gysgu’n dawel yn y nos fel fy mod wedi fy adfywio a’m hadnewyddu ar gyfer yr arholiadau ar y gorwel. Bydd gyda fi, fy Nuw gofalus, yn ystod yr amser anodd hwn. Yn ddiamau, bydd cyfnodau pan fydda i am ddianc a rhoi’r gorau iddi. Cynnal fi os gweli’n dda, O! Dduw. Arwain fi mewn cyfnod o ofid a phwysau gwaith a disgwyliadau. Helpa fi i fod yn fodlon gyda’r gwaith dwi wedi’i wneud ond hefyd helpa fi i weld lle gallaf wella’n academaidd yn y dyfodol. Amen.

GWREIDDIAU, GOLEUNI A MAETH

Y mae fel pren

wedi ei blannu wrth ffrydiau dŵr

ac yn rhoi ffrwyth yn ei dymor,

a'i ddeilen heb fod yn gwywo.

(Salm 1:3 BCN)

Yr hyn sy'n deillio o fyfyrdod dwys a thawel y Salmydd - ... myfyrio yn ei gyfraith ef ddydd a nos. (Salm 1:2b BCN) - yw ffydd fyw. Y mae'r un sy'n ymhyfrydu yng ngair Duw yn cael ei gymharu â choeden ffrwythlon wedi ei phlannu ar lan afon. Y mae tri pheth sydd yr un mor angenrheidiol i'n ffydd ninnau ag i'r goeden, os yw am ffrwythloni. Yn gyntaf, gwreiddiau cryfion dyfnion. Mae gwir ffydd wedi ei wreiddio'n gadarn yn y Gair. Yn ail, goleuni. Ni all ein ffydd ddatblygu ac aeddfedu heb iddi gael ei goleuo trwy hyfforddiant, dysg a thrafodaeth agored. Yn olaf, maeth. Heb faeth ysbrydol, diffaith a digynnyrch fydd ein ffydd.

Gwna fi fel pren planedig, O! fy Nuw,
yn ir ar lan afonydd dyfroedd byw,
yn gwreiddio ar led, a’i ddail heb wywo mwy,
yn ffrwytho dan gawodydd dwyfol glwy’. Amen

(Ann Griffiths, 1776-1805; C.Ff:756).

(OLlE)