'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (50)

‘Room For Hope’, Seyed Alavi (gan. 1973)

'Room for Hope'; Canolfan Gymunedol George Sim; Sacramento, Califfornia

Daw’r gyfres 'Deugain a Deg' i ben gyda darn o gelfyddyd gysyniadol - conceptual art. Seyed Alavi sydd biau’r gwaith. Mae Alavi yn Fwslim, ac yn byw a gweithio yng Nghaliffornia. Enw’r gwaith yw Room for Hope.

Gwelir amlinelliad o dŷ, gyda choeden yn tyfu yn ei ganol. Adeiledd o ddur ydyw, coch. Pedwar wal, a chrëir bob un o un o bedair llythyren y gair HOPE. Daw hynny’n amlwg dim ond wrth gerdded o gwmpas y tŷ.

Gan fod y tŷ wedi ei adeiladu o lythrennau ‘Hope’, gellid derbyn y goeden byw fel darlun o fywyd. Tyf bywyd - ffynna pob peth byw - o fewn ‘muriau’ Gobaith.

Mae pren ein ffydd yn tyfu oddi mewn i furiau’r pedair llythyren: I-E-S-U.

Cododd Iesu!

Un, daeth un yn ôl

dros riniog y tywyllwch;

daeth un yn ôl.

Dros ffin y cnawd marwol

y mae dystiolaeth, y mae

tystiolaeth fod yno oleuni sy’n anorchfygol.

(‘O Farw’n Fyw’;

Gwyn Thomas

‘Symud y Lliwiau’, 1981. Gwasg Gee)

Do, cododd Iesu! Am hynny, nid oes yr un sefyllfa ddynol yn anobeithiol mwyach.

Ffydd yn ei flodau yw Gobaith. Y mae Ffydd yn datgan fod Duw yn bod, a’i fod yn ein caru ni. Y mae Gobaith yn gweithredu ar y ffydd honno ac yn ein hannog i geisio Duw ym mhopeth a phawb. Gobaith yw grym Ffydd. Heb Obaith mae Ffydd yn disgyn yn ddarnau, ac yn y diwedd yn darfod amdano. Ebrill heb friallu yw Ffydd heb Obaith - Gwanwyn heb ŵyn bach. Trwy Ffydd ‘rydym yn canfod llwybr Cariad, ond Gobaith yn unig sy’n cadw ni ar y llwybr hwnnw.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEWCH A PHRYNWCH'

Ein 'Dewch a Phrynwch' er budd Cymorth Cristnogol yn llwyddiant ac yn fendith. Diolch i bawb - o'r ieuengaf i'r hynaf - am yr holl baratoi a phob cefnogaeth.

'SICK!'

Nid ‘awesome’ mo ‘awesome’ bellach. Tan y gymharol ddiweddar, gallasai tad yn ei bedwardegau hwyr mentro disgrifio rhywbeth/rhywun gwych iawn fel ‘awesome’ heb fod ei blant - y naill a’r llall yn ei harddegau cynnar - yn troi ei hwynebau oddi wrtho mewn cywilydd. Dim rhagor; bellach os yw rhywun/rhywbeth/ yn wych iawn dylid defnyddio’r ansoddair ‘sick’ i’w ddisgrifio. Felly, ‘sick’ yw gwych iawn. Mae hyn braidd yn anodd; nid gwych mo bod yn ‘sick’ wedi’r cyfan.

Ta waeth, fel y gwyddoch mai Wythnos Cymorth Cristnogol yn dechrau ‘fory. Diolch byth, dim ond am wythnos y bydd rhaid sôn a chlywed sôn am helpu’r tlawd a dileu tlodi! Charles Darwin (1809-1882) oedd, sydd, ac a fydd yn iawn: survival of the fittest yw bywyd. Trechaf treisied, gwannaf gwaedded. Mae’n drist bod yna bobl yn dlawd, ond mae hufen yn dod i’r top. Mae’n drueni fod pobl yn gorfod ffoi o’u cynefin, ond beth, o ddifrif, a wnelo hynny â ni? Mae’r cryf yn goroesi, ac mae’r gwan yn darfod: fel yna mae bywyd yn gweithio. Peidiwch gefnogi Cymorth Cristnogol felly. Cadwch eich arian - chi sydd wedi gweithio’n galed amdano. Yn hytrach na rhoi £10 yn yr amlen goch gwariwch yr arian ar rywbeth nad sydd angen arnoch. Wedi’r cyfan, mae pawb yn haeddu treat bach nawr ac yn y man!

Cwestiwn bach i orffen: a’i ‘sick’ - gwych iawn - y sylwadau hyn gennyf heddiw, neu jest ‘sick’ - ych-a-fi - 'sick'?

Y mae’r un sy’n gorthrymu’r tlawd yn amharchu ei greawdwr, ond y sawl sy’n trugarhau wrth yr anghenus yn ei anrhydeddu (Diarhebion 14:31).

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (49)

‘Resurrection’, William Blake (1757-1827)

‘Resurrection’ (1805), William Blake (1757-1827)

Mae William Blake yn gosod ni yn y bedd, gyda Christ a 3 angel. Tra bod un angel yn gwthio’r maen o’r neilltu, mae’r ddau arall yn gwarchod y Crist newydd-atgyfodedig, a chasglu'r llieiniau. Awgryma osgo'r Crist ei fod ar fin codi ar ei draed, ystwytho, a chamu i newydd fore’r trydydd dydd.

Perthyn i’r llun hwn rhyw lonyddwch hyfryd. Daeth Iesu o farw’n fyw - trowyd y byd a’i ben i waered, tu chwith allan i gyd - ond gwnaethpwyd hynny’n dawel daclus, heb gynnwrf. Mae’r cyfan oll yn llwyr o dan reolaeth.

Yr Iesu atgyfododd

mewn dwyfol, dawel hedd ...

(Thomas Levi, 1825-1916; C.Ff:553)

Aethant hwythau a diogelu’r bedd trwy selio’r maen, a gosod gwarchodlu wrth law (Mathew 27:66).

... selio’r maen ... nid oedd y sêl, mae'n debyg, ond darn o gortyn, a dau damaid o wêr. Credwyd mai’r disgyblion buasai’n dod i ymyrryd â’r bedd. Prawf pendant o hynny fuasai’r sêl doredig! ‘Roedd yr awdurdodau’n sicr mai o du pobl y deuai’r ymdrech i gael Iesu o’r bedd. ‘Roedd yr awdurdodau yn poeni am bobl yn torri i mewn oddi allan.

Cawn ein hatgoffa gan Blake, fod y grym yn y bedd. Tra bod yr awdurdodau’n trefnu i atal pobl rhag torri mewn i'r bedd, ‘roedd Bywyd yn dawel paratoi i dorri allan. Tu ôl i’r maen mae’r grym - digon, mwy na digon o rym i dorri’r sêl, treiglo’r maen a ... newid byd.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (48)

‘Anghrediniaeth Thomas’, Giovanni Battista Cima, neu 'Cima da Conegliano' (c.1459-c.1517)

'Anghrediniaeth Thomas', (1502-4), Giovanni Battista Cima, neu 'Cima da Conegliano' (c.1459-c.1517); Oriel Genedlaethol Llundain

Allorlun oedd hwn. Bwriadwyd i’r llun fod yng nghrog uwchben allor eglwys Sant Thomas yn Portagruaro, ger Fenis. Crëwyd y llun i sefyll dros yr allor, yng ngolau’r Offeren. Yn wreiddiol, goleuir y llun hwn gan "Gwnewch hyn er cof amdanaf ..." (1 Corinthiaid 11:24b BCN). Rhannwyd y bara a’r gwin - Corpus Christi - yng nghysgod: Estyn dy fys yma. Edrych ar fy nwylo. Estyn dy law a’i rhoi yn fy ystlys (Ioan 20:27 BCN). Bu Pobl Dduw yn derbyn ‘corff Christ’ wrth weld Thomas yn cyffwrdd â’r corff hwnnw, gan ddatgan "Fy Arglwydd a’m Duw!" (Ioan 20:28 BCN)

Yn y llun … Crist gyhyrog, ymlaciedig a 11 disgybl, a 9 ohonynt yn canolbwyntio ar y Crist byw, bendigedig hwn. Ond, mae 2 yn syllu atom ni.

Crëir pont ganddynt - pont rhyngddynt hwy a ninnau. Pan oedd llun da Conegliano yn ei briod le, uwchben allor eglwys, ‘roedd y ddau hyn yn tynnu ni: y rhai a gredodd heb iddynt weld (Ioan 20: 29 BCN) a nhw: … yr oedd y disgyblion unwaith eto yn y tŷ, a Thomas gyda hwy (Ioan 20:26 BCN) ynghyd.

Llun: Alias Archie

Bellach, mae’r llun yng ngrog ar wal oriel. Golyga hynny fod y ddeinamig wedi newid yn llwyr, ond er mor fawr y newid, nid drwg mohono. Nawr, eiddo’r ddau hyn amgenach gweinidogaeth. Nid creu cysylltiad mo gwaith y ddau hyn nawr, ond codi cwestiynau: ‘Beth, felly a weli di fan hyn? A weli di lun, jest hen lun: lliw, llewyrch, osgo a thechneg? Neu a weli di gysgod olau o’r Crist byw?’

Beth weli di felly? Hen lun, neu:

Christ the uncrucified

Christ the discrucified, his death undone,

His agony unmade, his cross dismantled.

(The Transfiguration, Edwin Muir (1887-1959); Collected Poems 1960.)

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

CYNGOR EGLWYSI CYMRAEG CAERDYDD

Mae'n hen arfer gan Gyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd i gynnal Oedfa Cymorth Cristnogol ym mis Mai. Ein braint eleni oedd cael cwmni, a derbyn arweiniad gan Huw Thomas (Pennaeth Cymorth Cristnogol yng Nghymru). Cawsom gyflwyniad cywrain ganddo yn bwrw golwg dros holl ystod gwaith Cymorth Cristnogol, cyn tynnu'n sylw at echel yr apêl eleni: effeithiau newid hinsawdd ar bobl Bangladesh. Diolch am y cyfle hwn i gyd-addoli, a chyd-ddysgu gan ogwyddo ein gwasanaeth tuag at genhadaeth drugarog ein Harglwydd Iesu.

Boed bendith ar lafur ac arweiniad swyddogion Cymorth Cristnogol, ymroddiad y gweithwyr gwirfoddol a'r rheini sydd yn cyfrannu'n hael o flwyddyn i flwyddyn.

Gweddïwn am wenau Duw ar weinidogaeth Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd.

TAITH GERDDED MIS MAI

Cafwyd taith gerdded hyfryd heddiw a hithau’n ddiwrnod bendigedig o haf. Dilynwyd afon Elái am ryw filltir o hyd o Sain Ffagan i gyfeiriad Caerdydd. Ni chlodforwyd dilyn llwybr afon yn ei delyneg i fis Mai gan Eifion Wyn ond cofiasom am linell R. Williams Parry (‘Bardd yr Haf’ ) yn sôn am ‘ furmur dyfroedd ar dragywydd daith’ (Cerddi’r Haf, Gwasg y Bala, argraffiad 1956, t. 44). Dilynasom ran o hynt ‘ tragwyddol’ afon Elái ar ei thaith o’i tharddle ger Ton-yr-Efail i’r môr ym Mhenarth.

Unwaith eto cawsom brofi cynhesrwydd a bendith cydgerdded â’n cyd-aelodau a ninnau ond newydd fod yn ystyried hanes y daith ryfeddol honno i Emaus yng nghyfarfodydd y Pasg dan arweiniad ein Gweinidog.

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (47)

‘Noli Me Tangere’, Titian (m. 1576)

‘Noli Me Tangere’ (c.1510-15), Titian (m. 1576). Oriel Genedlaethol Llundain

Credir fod Titian yn ei ugeiniau cynnar pan gwblhaodd y llun hwn. Llun bychan ydyw, 109 x 91cm. Bwriadwyd y gwaith i ystafell, neu gapel, ond nid i eglwys fawr. Gwrthrych myfyrdod ydyw, cyfrwng defosiwn personol.

Sylwch ar hyn nad sydd i weld … Mae’r haul yn codi, o’r golwg, tu ‘nôl Crist. O’r golwg hefyd, tu ‘nôl Mair, mae’r bedd gwag. Felly, beth sydd i weld? Crist a Mair! Ie, a chymaint eto. Gellid crynhoi cynnwys y llun i ddau air: ‘Cariad’ a ‘Tirwedd’. Sylwch sut mae’r goeden a’r berth yn ‘adleisio’ Iesu a Mair. Hanfod yr hyn sydd yn digwydd rhwng Iesu a Mair yw cariad. Mae osgo’r naill a’r llall yn ymgorfforiad o gariad. Mae Mair ar ei gliniau; mae ei llaw chwith yn gosod y peraroglau o’r neilltu, tra bod ei llaw dde yn estyn at, ac am y Crist. Mae ei llygaid yn pefrio o adnabyddiaeth: gobaith newydd, rheswm newydd i fyw. Mae Iesu yn tynnu oddi wrthi wrth bwyso ati - cariad. Yn ei law, mae hof neu fath o raw. Pam? Gan feddwl mai’r garddwr ydoedd, dywedodd hithau wrtho, "Os mai ti, syr, a’i cymerodd ef, dywed wrthyf lle y rhoddaist ef i orwedd, ac fe’i cymeraf fi ef i’m gofal." (Ioan 20:15 BCN).

Gan ddeisyf maddeuant pob un llawchwith, dylid cymryd yn ganiataol mai bwriad Titian yw ein bod yn gweld a deall mai Mair lawdde yw hon. Mae’r peraroglau a fu ganddi’n ddiogel yn ei llaw dde, bellach yn cael ei gosod o’r neilltu gan y llaw chwith. Symudwyd yr anobaith a’r torcalon - y peraroglau - ganddi o’i llaw dde i’w llaw chwith. Gosodir yr anobaith y torcalon o’r neilltu, er mwyn iddi gael estyn am obaith newydd y bywyd newydd yng Nghrist.

Dychwelwn at yr hyn nad sydd i weld … dwy linell grom. Dyma’r cyntaf, yn symud o droed dde'r Crist (sylwch mor las y borfa sydd wrth ei draed. Lle bynnag mae hwn yn sefyll, mae bywyd yn ffynnu.), i fyny ar hyd ymyl mewnol ei gorff, i fyny eto at dalcen y tŷ sydd yn olau o haul newydd y bore, ac ymlaen i’r adfail ar dop y bryn.

Mae’r llinell grom arall yn dechrau lle mae gwisg Mair yn gorffen. Llifa i fyny at ei phen, cyn saethu fyny ar hyd ymyl y goeden.

Mae’r naill linell a’r llall yn cynnwys a chario cymeriad a thirwedd. Mae llinell grom y Crist byw yn symud tuag at, a thros le mae pobl yn byw a bod. Mae un o drigolion y pentre’ eisoes allan yn cerdded y ci. Nid peth arallfydol mor Atgyfodiad, ond grym i gynnal bywyd pob dydd. Grym ydyw a’n galluoga ni i ymgynnal bob dydd, o ddydd i ddydd.

Mae llinell grom Mair yn llifo o’r llawr (sylwch mor ddifywyd y pridd lle mae Mair yn lledorwedd), trwyddi, a chan gyffwrdd talcen Iesu, saetha’n syth i fyny. Mae taflwybr y naill gymeriad a’r llall yn dweud cyfrolau amdanynt. Llifa llinell bywyd y Crist byw tuag at, a thros bobl. Llifa linell bywyd Mair, o’r llawr - reit lawr yn y baw - i fyny. ‘Ar i fyny’ mae hon: …aeth Mair Magdalen i gyhoeddi’r newydd i’r disgyblion, "Yr wyf wedi gweld yr Arglwydd", meddai … (Ioan 20:18 BCN)

Un peth bach mawr arall - y peth: mae’r ddwy linell grom yn croesi, Coesant wrth dalcen Iesu. Lle mae’r llinellau’n croesi gwelir hanfod ein ffydd: meddwl Crist. … y mae gennym ni feddwl Crist meddai Paul (1 Corinthiaid 2:16 WM).

Rhaid derbyn goleuni Meddwl Crist. Pobl sicr eu cam, hyderus eu hosgo, doed a ddelo, yw'r sawl all ddweud mewn gwirionedd: … y mae gennym ni feddwl Crist. Gyda Meddwl Crist, gwyddom fod daioni’n gryfach na drygioni; mae goleuni’n gryfach na thywyllwch; bywyd yn gryfach na marwolaeth. Ni biau’r fuddugoliaeth yn a thrwy Crist Iesu.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)