'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (45)

‘The Return from the Crucifixion’, Henry Ossawa Tanner (1859 -1937)

‘The Return from the Crucifixion’ (1936), Henry Ossawa Tanner (1859 -1937); Fisk University, Nashville

Dyma Mair Magdalen; Mair, mam Iesu ac Ioan yn dychwelyd o Olgotha ... Amlwg eu tristwch, tristwch tywyll ydyw; ond mae cefndir y llun mor olau!

Mae tywyllwch yn dynn am Ioan, a mam Iesu; ond mae golau’r cefndir wedi cydio yn Mair Magdalen eisoes. Mae hi’n olau ohono. Yn yn y gwrthgyferbyniad rhwng tristwch tywyll Ioan a Mair, mam Iesu a golau olau’r cefndir, mae Tanner yn llwyddo i gyfleu'r hyn na allai’r tri hyn weld: eich galar, troer yn gân! Eich gofid, troer yn llawenydd! Marwolaeth, troer yn fywyd. Daw gwawr, ac i’r gwawrio hwn, ni fydd machlud mwy.

Cododd Iesu!

Nos eu trallod aeth yn ddydd.

(E. Cefni Jones, 1871-1972; C.Ff:550)

... hwn yw’r golau mawr a rydd

obaith gwell i blant y ffydd.

(D. Glyn Lewis, 1916-81; C.Ff: 554)

‘The Three Marys’, Henry Ossawa Tanner (1859 -1937)

‘The Three Marys’, (1910) Henry Ossawa Tanner (1859 -1937); Fisk University, Nashville

Mae’r maen mawr wedi ei threiglo ... dyma angel: Yr oedd ei wedd fel mellten a’i wisg yn wyn fel eira (Mathew 28:3 BCN). Nid yw Tanner yn caniatáu i ni weld yr angel; gwelwn yn hytrach effaith yr angel, ei ddylanwad. Gwelir gwawl o olau sydd yn cydio yn y tair hyn, yn eu cofleidio, cynnal a'u gwefreiddio.

Mae’r golau hwn yn amlwg heddiw - gellid ei weld yn llygaid ac enaid y sawl a glywodd y neges oesol gyfoes, bythol newydd: Peidiwch chwi ag ofni ... y mae wedi ei gyfodi ... (Mathew 28:5 BCN).

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (44)

‘Noli Me Tangere’, Graham Sutherland (1903-80)

'Noli me Tangere' (1960), Graham Sutherland (1903-80); Cadeirlan Chichester

Na chyffwrdd â mi (Ioan 20: 17 WM). Dyma ddehongliad Graham Sutherland. Sylwch ar y blociau caled o liw: ocr a glaswyrdd. Onglog hefyd y grisiau; hyn oll mewn gwrthgyferbyniad â meddalwch crom y ddau gymeriad: Iesu a Mair. Defnyddir y gwrthgyferbyniad hwn gan Sutherland i amlygu natur dyner a chariadlawn y cyfarfyddiad hwn. Mae Mair i weld wedi ei dirdroi gan erchylltra Calfaria - mae rhywbeth annaturiol am ystum ei chorff:

Y Fadlen ddewr, bu sŵn y dyrfa’n ei chlyw

am ddyddiau, a chableddau’r milwyr

fel libreto i fiwsig anwaraidd yr hoelion

yn rhygnu’r ymennydd.

Druan ohoni, i ba le y ffôi rhag y fath uffern?

Mair, (Dei Gratia; Barddas, 1984) gan Rhydwen Williams (1916-97)

Cyfleuir gan Sutherland agosrwydd a phellter, aduno a gwahanu. Gwelir yng nghyfuniad wyneb a llaw Mair mynegiant o lawenydd y sylweddoliad fod Iesu’n fyw: Meddai Iesu wrthi, "Mair." Troes hithau, ac meddai wrtho yn iaith yr Iddewon, "Rabbwni". (Ioan 20:15,16 BCN), ond hefyd gwewyr yr ymwahanu: "Paid â glynu wrthyf, oherwydd nid wyf eto wedi esgyn at y Tad ..." (Ioan 20:17 BCN).

Mae Iesu’n plygu dros ganllaw'r grisiau, a’i law dde yn gwahardd Mair rhag cyffwrdd ag ef, ond mae’r ystum yn llwyddo hefyd i gyfleu cysur a bendith. Mae llaw chwith yr Iesu yn dangos y rheidrwydd sydd arno ... esgyn at y Tad ...

Ar Ddydd Iau Dyrchafael ffarweliwn ag Iesu Bethlehem, Calfaria ac Emaus, ond gyda’r Pentecost, daw Iesu drachefn i fod yn llond pob lle, presennol ym mhob man (David Jones, 1805-68; Caneuon Ffydd 76)! Crist ynom! Gyda’r Pentecost bydd Iesu o fewn cyrraedd i bawb, a phawb o fewn cyrraedd i Iesu!

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

TIBERIAS

Ar ôl hyn, amlygodd Iesu ei hun unwaith eto i’w ddisgyblion, ar lan Môr Tiberias ...‘Dewch,’ meddai Iesu wrthynt, cymerwch frecwast.’... a chymerodd y bara a’i roi iddynt, a’r pysgod yr un modd. (Ioan 21:1,12,13)

Llun: Itay Bav-Lev

‘Tiberias’: egwyl fach a’r ddechrau’r dydd i bwyllo, ymdawelu ac o ogwyddo ein meddwl at Dduw.

Ers dechrau ym mis Medi 2015, buom o fis i fis yn dawel ystyried gweddïau’r Beibl. Yn y ‘Tiberias’ cyntaf (14/9) gweddi Abraham (Genesis 18:23-33) oedd testun ein sylw; gweddi Hanna (1 Samuel 1:9-18, 24-28) yn yr ail gyfarfod (12/10); gweddi Solomon (1 Brenhinoedd 3:3-15; 16/11). Ym mis Rhagfyr, echel ein myfyrdod oedd gweddi Heseceia (2 Brenhinoedd 19:8-19). Ym mis Ionawr (4/1) gweddi Jona (Jona 2), a gweddi Jeremeia (17:14-18) fu gwrthrych ein myfyrdod ym mis Chwefror (1/2). Proffwydi Baal a phroffwyd yr ARGLWYDD yn gweddïo oedd testun ein sylw ym mis Mawrth (14/3). Samson a Steffan yn gweddïo (Barnwyr 16:25-30 ac Actau 7:54-60) oedd testun ein sylw ym mis Ebrill (11/4). Heddiw, Gweddi’r Gwas Ffyddlon (Genesis 24:12-27).

Ceir rhyw ffresni a phrydferthwch mawr yn y stori hon am was hynaf Abraham yn teithio i geisio priodferch i Isaac, mab ei feistr.

Sylwer mor gwbl anhunanol yw’r gwas, a’i unig ddymuniad yw cyflawni cais ei feistr. Y mae ei weddi am arweiniad yn llawn ffydd yn Nuw, a chariad at ei feistr. Y mae ei fynegiant godidog o ddiolchgarwch yn llawn moliant am drefn rhagluniaeth Duw: "Bendigedig fyddo’r ARGLWYDD, Duw fy meistr Abraham am nad ataliodd ei garedigrwydd a’i ffyddlondeb oddi wrth fy meistr." Genesis 24:27 BCN).

Rhaid ceisio dysgu, o ddydd i ddydd, pa fodd y mae Duw yn mynegi ei ewyllys i ni. Yn sicr y mae yn gwneud trwy weddi. Y mae'r rhai sy’n byw yn agos at Dduw yn canfod ei fod yn amlygu ei ffordd iddynt trwy bethau cyffredin bywyd, ac yn rhoi rhyw arwyddocâd arbennig iddynt.

Ar hyd taith ein bywyd un o’n prif ofalon fydd ymorol bod enw ein Meistr yn cael ei ogoneddu, a bod ewyllys y Meistr a’n galwodd i’w wasanaethu yn cael ei chyflawni. Felly, yn sicr, wrth ymroi i wneud ei ewyllys Ef, y canfyddwn ni ein tangnefedd a’n llawenydd.

Diwedd yr hanes hyfryd hwn yw bod y weddi yn cael ei hateb, ac mewn modd mor ddymunol: Yna atebodd Laban a Bethuel, a dweud, "Oddi wrth yr ARGLWYDD y daeth hyn ... (Genesis 24:50a BCN).

Weithiau bydd gennym ofn gofyn i Dduw am ryw beth. Ond dysgodd Iesu i ni ofyn yn ddibryder, yn eofn. Y mae bob amser yn barod i roi mwy nag a ofynnwn, nac a haeddwn. Derbyn hyn yw, am wn i o leiaf, un o wersi mwyaf ac anoddaf ein ffydd.

Ie, bychan y cwmni ond mawr y fendith â’r tri ohonom yn dechrau’r dydd mewn gweddi, myfyrdod a defosiwn.

NEWYDDION Y SUL

Y Gweinidog a’i deulu oedd heddiw yn arwain yr Oedfa Foreol Gynnar. Siomwyd pawb, gan i’r ddau blentyn gael y fath gam gan eu tad!

Truan â Connor. Gwahoddwyd ef i chwarae gêm o gardiau: Whist. Mynnai’r Gweinidog mae Spades oedd y trumps. ‘Roedd cardiau’r tad yn wych - yn syndod o dda. Ond, ‘roedd cardiau’r mab yn ddychryn o wael. Wrth i’r gêm ddatblygu sylweddolodd pawb, o’r ieuengaf i’r hynaf, fod ein Gweinidog yn twyllo! Rhag blaen sicrhaodd iddo ef ei hun y cardiau gorau, gan warantu felly nad oedd gan Connor y gobaith lleiaf o chwarae’r gêm yn iawn, heb sôn am ennill. Beth a wnelo hyn â thema’r Oedfa: Cymorth Cristnogol? Oni chawsom ni'r 'cardiau' gorau mewn bywyd: maeth digonol a chyflenwad cyson, cyfleus o ddŵr glân; addysg a chyfle; rhyddid a diogelwch. Mae Wythnos Cymorth Cristnogol (15-21/5) yn gyfle i ystyried a chefnogi o ddifri'r ymdrechion a wneir gan yr elusen arbennig hon i unioni’r cam, gan sicrhau fod 'gêm' bywyd yn decach o lawer, a bod gan bawb felly, ymhell ac agos, diogelwch a rhyddid, cyfle ac addysg, dŵr glân a maeth digonol.

Plant y Gweinidog yn sylweddoli iddynt gael eu twyllo ganddo!

Ond, mae mwy i waith Cymorth Cristnogol na chodi ymwybyddiaeth o wir faich tlodi. Ânt i’r afael ag achosion y tlodi hwnnw: newid hinsawdd; rhagfarn ac anwybodaeth; malaria, HIV ac osgoi trethi. Amcangyfrifir bod osgoi talu trethi yn costio $160bn bob blwyddyn i'r gwledydd tlawd; mwy o lawer na’r cymorth rhyngwladol a gynigir iddynt! Ceisiwyd cyfleu hyn trwy gyfrwng gem arall o gardiau. Shani cafodd gam y tro hwn: sicrhawyd iddi gardiau da. 'Roedd gobaith iddi chwarae, ac efallai ennill gyda’r cardiau hyn …, ond buan y sylweddolwyd fod y Gweinidog yn twyllo eto! ‘Roedd wedi sicrhau fod ganddo’r trumps i gyd. Er bod cardiau Shani’n dda, nid oedd y gobaith lleiaf ganddi i ennill. Er mor bwysig yw ymateb yn barod a hael i apêl flynyddol Cymorth Cristnogol i gynorthwyo’r bobl sydd yn dioddef yn sgil tlodi byd-eang, rhaid hefyd gweithio a chyd-weithio i ddileu achosion creiddiol y tlodi hwnnw.

Wedi hyn oll, cawsom fyfyrdod a gweddi gan Shani a Connor a chael ein cyflwyno, gan Lona, i Morsheda. Mae Morhseda a’i phlant yn byw ar ynys yng nghanol un o afonydd mawr Bangladesh. Nid ynysoedd o graig ydynt; crëwyd hwy gan y llaid a’r gwaddod sy’n llifo gyda’r afon. Golyga hyn eu bod yn ynysoedd bregus iawn. Os yw’r ynysoedd yn fregus, felly hefyd mae bywyd y bobl hynny sy’n byw arnynt. Stori’r bobl hyn fydd yn cael ein sylw yn Wythnos Cymorth Cristnogol eleni. Boed i’r Wythnos arbennig hon, eleni eto, fod yn gyfle ac yn gyfrwng i ddatod llinynanu trugaredd ein calon.

Cafwyd ychwanegiad gwerthfawr i gerddorfa'r eglwys heddiw: dwy ffliwt! Dwy ffliwt fechan, ond soniarus. Da oedd cael cwmni’r gerddorfa; diolch i Gwen, Mali, Mared a Shani

Wedi paned a sgwrs dros frecwast bach; y stondin nwyddau Masnach Deg, a chasglu nwyddau i Fanc Bwyd Caerdydd, ymlaen yr aethom i’r Oedfa Foreol. Ers mis Medi, buom yn dilyn cyfres o bregethau: 'Y Flwyddyn 70 ac Efengyl Marc'.

Cytunir mai Marc yw’r Efengyl gynharaf, ac iddi gael ei hysgrifennu tua’r flwyddyn 70. Trowyd y byd Iddewig a’i ben i waered, tu chwith allan yn y flwyddyn 70. Cododd yr Iddewon mewn gwrthryfel yn erbyn yr Ymerodraeth Rufeinig ... a cholli. Bu methiant, siom ... a dial; dial enbyd. Dinistriwyd y Deml. Yr Ymerodraeth a orfu. Ysgrifennwyd y cynharaf o’r Efengylau yn yr un cyfnod â chwymp Jerwsalem a dinistr y Deml tua’r flwyddyn 70. Heddiw, yng nghyd-destun cwymp Jerwsalem a dinistr y Deml, bu’r Gweinidog yn dehongli Dameg y Winllan a’r Tenantiaid (Marc 12:1-12; cafwyd eisoes cofnod o’r bregeth ar y wefan). Beth ynteu a wna perchen y winllan? Fe ddaw ac fe ddifetha’r tenantiaid, ac fe rydd y winllan i eraill (Marc 12:9 BCN). Cawsom ein cyflyru i gredu mai nyni - yr Eglwys Gristnogol - yw’r eraill yn yr adnod hon. Eiddo ni'r winllan bellach. Yr Eglwys Gristnogol yw'r Israel Newydd. Mae’r dehongliad, a’r dull o ddehongli yn wenwyn. Bu Gwrth-semitiaeth yn amlwg yn ein crefydd a’n crefydda ninnau ers canrifoedd. Bu Cristnogion ar hyd y canrifoedd, yn y drwg a wnaethom, a'r da nas gwnaethom yn dilorni Iddewiaeth, ac erlid Iddewon. Troesom efengyl Cariad yn hunllef o hiliaeth a chreulondeb, a phenllanw enbyd y creulondeb hwnnw oedd Auschwitz-Birkenau.

Er pob tamaid o dystiolaeth - mewn cannoedd o lyfrau, dogfennau a chyhoeddiadau - erys gwers y gwersyll yn Auschwitz-Birkenhau heb ei ddysgu. Mae diwinyddion a phregethwyr yn hau gwenwyn Gwrth-semitiaeth o hyd fyth o bulpud ac mewn erthygl a llyfr. Mae Gwrth-semitiaeth yn fyw ac yn iach, a bellach yn ffynnu a lledu. Byddwn, felly fel unigolion, eglwysi ac enwadau ar ein gwyliadwriaeth rhag pregethu llac, cyfathrebu diog a diwinydda bas.

Beth ynteu a wna perchen y winllan? Fe ddaw ac fe ddifetha’r tenantiaid ... Gyda dinistr y Deml a chwymp Jerwsalem, - i raddau helaeth - diflannodd y Sadwceaid, Selotiaid, Eseniaid. Llwyddodd y Phariseaid i oroesi, ond nid hwythau, yn ôl Marc, mor tenantiaid rhagor. Rhoddwyd y winllan i eraill: yr Iddewon Cristnogol. Ffrae deuluol oedd hon; Iddew yn lladd ar Iddew. Heddiw, ym mhob enwad a thraddodiad, gwelir ôl ffrae deuluol debyg. Ceir trwch o wahanol enwau; ymhlith y mwyaf cyfarwydd mae ‘Efengylwyr’ a ‘Rhyddfrydwyr’. Myn ambell un mai Ffwndamentalwyr yw pob Efengylwr, tra myn arall nad Cristnogion yw’r Rhyddfrydwyr! Oni wna’r labeli hyn anghyfiawnder â daliadau didwyll y naill a’r llall? Onid yw’r pegynnu sydd mor amlwg ymhlith Cristnogion Cymreig yn bwrw ei wenwyn ar lif ein cenhadaeth i Gymru? Mae Cariad Duw yn fwy na’r deall Rhyddfrydol ac Efengylaidd Cristnogol ohono! Heb fod Efengylwyr a Rhyddfrydwyr Cristnogol Cymru yn meithrin parodrwydd i wrando ac i drafod safbwyntiau ei gilydd, onid gwastraffu ein hamser fyddwn yn gosod, ac ailosod cadeiriau, tra bod y llong yn brysur a sydyn suddo?

Ein braint heddiw, fel eglwys, oedd cael bod yn gyfrifol am baratoi te i’r digartref y Tabernacl, yr Âis. Da gweld cynifer o bobl ifanc yr eglwys yn ymroi i’r gwaith hwn. Liw nos, am 6; da oedd ymuno yng Ngŵyl Bregethu Eglwys y Crwys. Oherwydd absenoldeb anorfod y Parchedig Megan Williams (Ynys Môn), gwahoddwyd y Parchedig Denzil John, Tabernacl, yr Âis i bregethu.

 ninnau yng ngwawl Dydd Iau Dyrchafael, aeth Denzil i’r afael â goblygiadau’r Esgyniad trwy gyfrwng adnodau agoriadol Philipiaid 2 (1-18), a thri phen trawiadol: Cynnal Awyrgylch; Cynnal Buchedd; Cynnal Credo. Gofynnwyd i ni ystyried sut awyrgylch a berthyn i’n heglwysi - rhaid Cynnal Awyrgylch groesawgar, agored a chynhaliol. Boed i weddi Paul gael ei wireddu yn, a thrwy awyrgylch ein heglwysi: ... ar i’ch cariad gynyddu fwyfwy ... (Philipiaid 1:9a BCN). Rhaid Cynnal Buchedd ... trwy fod o’r un meddwl, a’r un cariad gennych at eich gilydd, yn unfryd ac unfarn (Philipiaid 2:2 BCN) Y Duw a wel eraill, yw’r Duw a welant ynom ni. Boed i’n ffydd fod yn ffordd o fyw; ein cyffes yn amlwg mewn cymwynas, ein credo mewn caredigrwydd. Yn olaf, mae rheidrwydd arnom i Gynnal Credo: Amlygwch yn eich plith eich hunain yr agwedd meddwl honno sydd yn wir yn eiddo i chwi yng Nghrist Iesu (Philipiaid 2:5 BCN). Rhaid gwybod i bwy y credwn; beth a gredwn, pam ac i ba bwrpas. Diolch am bregethu meddylgar a phregeth werthfawr.

Hyfrydwch, fel eglwysi’r ddinas, yw cael y cyfle i gyd-addoli a chyd-dystio. Duw a fo’n blaid i ni gyd yn ein gweinidogaeth.

Diolch am fendithion y Sul.

PREGETH BORE SUL

Y Flwyddyn 70 ac Efengyl Marc (6): Y Winllan a’r Tenantiaid (Marc 12: 1 - 12)

Efengyl Marc a ysgrifennwyd gyntaf adeg cwymp Jerwsalem. Gwrthryfelodd yr Iddewon yn erbyn y Rhufeiniaid; dinistriwyd y Deml. Pam? Wedi cwymp Jerwsalem, dim ond y Phariseaid a’r Iddewon Cristnogol oedd ar ôl. Mynnai’r Phariseaid mai canlyniad esgeulustod y bobl o ofynion Cyfraith Duw oedd cwymp Jerwsalem. Mynnai’r Iddewon Cristnogol mai canlyniad esgeulustod y bobl o neges Cyfraith Duw oedd dinistr y Deml; rhaid oedd cael y bobl i dderbyn neges cariad Iesu Grist. Efengyl Marc: Pennod 12. Iesu yn Jerwsalem: "... wrth ei fod yn cerdded yn y deml, dyma’r prif offeiriaid a’r ysgrifenyddion a’r henuriaid yn dod ato, ac meddent wrtho, ‘Trwy ba awdurdod yr wyt ti’n gwneud y pethau hyn? Pwy roddodd i ti’r awdurdod hwn i wneud y pethau hyn?’" (Marc 11:27 - 28) Pwy roddodd i Iesu’r awdurdod? Pam dilyn Iesu?

Dameg y Winllan a’r Tenantiaid. Fe blannodd dyn - Duw - winllan - perthynas Duw a phobl. Gosododd hi i denantiaid - Israel/Iddewon/Iddewiaeth (Marc 12: 1). Pan ddaeth yn amser, anfonodd was ... (g)was arall ... ac anfonodd un arall (Marc 12: 2 a 4-5); amarch, dolur, niwed a lladd. Pwy yw’r gweision? Y proffwydi. Yr oedd ganddo un eto, mab annwyl - Iesu - anfonodd ef atynt (Marc 12: 6) ... ‘Roedd Duw, y Tad yn hyderus y byddai’r tenantiaid yn parchu ei fab. Hyder a siomwyd: ... dywedodd y tenantiaid ... "Hwn yw’r etifedd; dewch, lladdwn ef, a bydd yr etifeddiaeth yn eiddo i ni" (Marc 12: 7). Amlygir ffolineb dall ac anobeithiol Israel, Iddewon ac Iddewiaeth. Beth ynteu a wna perchen y winllan? Fe ddaw ac fe ddifetha’r tenantiaid, ac fe rydd y winllan i eraill (Marc 12: 9) - ni yw’r eraill a’n heiddo ni yw’r winllan bellach: yr Eglwys Gristnogol. Dehongliad a dull o ddehongli sy’n wenwyn! Bu gwrth-semitiaeth yn amlwg ym mhenawdau newyddion yr wythnos a aeth heibio. Bu gwrth-semitiaeth yn amlwg yn ein crefydd a’n crefydda ninnau hefyd ers canrifoedd. Troesom Efengyl Cariad yn hunllef o hiliaeth a chreulondeb, a phenllanw enbyd y creulondeb hwnnw oedd Auschwitz-Birkenau.

Gan gofio cyd-destun ysgrifennu Efengyl Marc, ail-ystyriwn y ddameg. Duw yw’r dyn a darlun yn dynodi Israel yw’r winllan (Jeremeia 2:21; Eseciel 15: 1-6, 19:10 a 14 a Hosea 10:1). Dewisodd Duw'r Genedl i fod yn bobl briodol iddo. Saif y tŵr am y Deml, a’r clawdd am y Ddeddf, y llafurwyr am arweinwyr y genedl: Sadwceaid, Phariseaid, Selotiaid, Eseniaid; a’r gweision, y proffwydi. ‘Roedd Duw yn hyderus y byddai’r tenantiaid yn parchu ei fab; fe’i siomwyd. Amlygir ffolineb dall ac anobeithiol y Phariseaid. Diflannodd y Sadwceaid, y Selotiaid a’r Eseniaid gyda dinistr y Deml a chwymp Jerwsalem; erys y Phariseaid, ond rhoddwyd y winllan i eraill. Credai Marc, a’r Iddewon Cristnogol, mae hwy yw’r eraill. Apêl Iddew at Iddewon yw Efengyl Marc. Dilynwch Iesu. Pam? Y maen - Iesu - a wrthododd yr adeiladwyr - y Phariseaid -, hwn a ddaeth yn faen y gongl; gan yr Arglwydd y gwnaethpwyd hyn, ac y mae’n rhyfeddol yn ein golwg ni? (Marc 12: 10-11) Dehongliad, a dull o ddehongli sy’n wenwyn, ac yn wenwyn cyfoes iawn.

Mae tebygrwydd rhwng y flwyddyn 70 a 2016. Credai Marc a’r Iddewon Cristnogol fod yn rhaid bychanu’r Phariseaid. Difyr ystyried beth fyddai wedi digwydd pe byddai’r ddwy garfan wedi gweld a deall fod Cariad Duw yn cael ei amlygu yn, a thrwy'r ddau. Ffrae deuluol oedd hon; Iddew yn lladd ar Iddew. Heddiw, ym mhob enwad a thraddodiad, gwelir ôl ffrae deuluol debyg. Ceir trwch o wahanol enwau; ymhlith y mwyaf cyfarwydd mae ‘Efengylwyr’ a ‘Rhyddfrydwyr’. Myn ambell un mai Ffwndamentalwyr yw pob Efengylwr, tra myn arall nad Cristnogion yw’r Rhyddfrydwyr! Cawn Gristnogion ‘Efengylaidd’ a ‘Rhyddfrydol’, ac eglwysi ‘Rhyddfrydol’ ac ‘Efengylaidd’. Oni wna’r labeli hyn anghyfiawnder â daliadau didwyll y naill a’r llall? Onid yw’r pegynnu sydd mor amlwg ymhlith Cristnogion Cymreig yn bwrw ei wenwyn ar lif ein cenhadaeth i Gymru? Mae Cariad Duw yn fwy na’r deall Rhyddfrydol ac Efengylaidd Cristnogol ohono!

Heb fod Efengylwyr a Rhyddfrydwyr Cristnogol Cymru yn meithrin parodrwydd i wrando ac i drafod safbwyntiau ei gilydd, onid gwastraffu ein hamser fyddwn yn gosod, ac ailosod cadeiriau, tra bod y llong yn brysur a sydyn suddo?

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (43)

‘Road to Emmaus’, James B. Janknegt (gan. 1948)

‘Road to Emmaus’, James B. Janknegt (gan. 1948)

Ond heb yn wybod iddynt

Daeth un, yn drydydd, y dydd hwnnw

I fod yn ymdeithydd gyda hwy.

Gofynnodd ynghylch eu galar.

Ni wyddai y trydydd hwn, meddai,

Am na bedd na diwedd.

A dywedasant hwythau am y pethau

A aeth â’u gobaith ymaith.

A dywedwyd hefyd am ddychryn

Y bedd heb gorff a gweledigaeth o angylion.

‘O ynfydion,’ meddai yntau

A dehongli iddynt yr Ysgrythurau -

Yr hyn a ddywedid yno

Am yr un a oedd i ddyfod, ac am y croeshoelio.

Emäus (Symud y Lliwiau; Gwasg Gee 1981) gan Gwyn Thomas (1936-13/4/2016).

Dyma’r union drafodaeth a bortreadir gan Janknegt. Cyflwynir y daith i gyd mewn un llun. Yn y cornel chwith Jerwsalem: Traddododd ein prif offeiriad ac aelodau ein Cyngor ef i’w ddedfrydu i farwolaeth ...; tair croes Golgotha ... fe’i croeshoeliasant ef. Yn y cornel de gwelir y bedd gwag ... at hyn oll, heddiw yw’r trydydd dydd er pan ddigwyddodd y pethau hyn. (Luc 24:20,21 BCN).

"Mor ddiddeall ydych, ac mor araf yw eich calonnau i gredu’r cwbl a lefarodd y proffwydi!" ... A chan ddechrau gyda Moses ... (Luc 24:25-27). Sylwch ar y tair cylch: yn y cyntaf Moses a’r Sarff Bres (Numeri 21:4-9). Yn yr ail gwelir y pysgodyn yn chwydu Jona ar y lan (Jona 2). Yn y trydydd Aberthu Isaac (Genesis 22:1-19). Chyfleuir gan y tair stori ufudd-dod a gwaredigaeth. Yng nghornel isaf y llun gwelir eiliad yr adnabod: Agorwyd eu llygaid hwy ac adnabuasant ef (Luc 24:31 BCN).

Sylwch ar Iesu - prysur ydyw yn dehongli ac esbonio. Ein gobaith ni, meddai Cleopas, oedd mai ef oedd yr un oedd yn mynd i brynu Israel i ryddid...(Luc 24:21a). Cawsant eu siomi yn y Crist a wrthododd bod yn ateb i’w cwestiwn hwy. Ni fu sôn am yr Atgyfodiad yn ddigon i symud eu siom: ...fe’n syfrdanwyd gan rai gwragedd o’n plith ... dychwelsant gan daeru eu bod wedi gweld angylion yn ymddangos, a bod y rheini yn dweud ei fod ef yn fyw (Luc 24:24 BCN). Dyma a welir yn y llun hwn: Crist y cwestiwn yn symud y siom, yn deffro’u hyder. Agorir llygaid y ddau gan gwestiwn y Cwestiwn mawr: Onid oedd yn rhaid i’r Meseia ddioddef y pethau hyn, a mynd i mewn i’w ogoniant? (Luc 24:26 BCN). A’u hymateb? Cwestiwn: Onid oedd ein calonnau ar dân ynom wrth iddo siarad â ni ar y ffordd, pan oedd yn egluro’r Ysgrythurau inni? (Luc 24:32 BCN).

Onid ffydd yw cwestiynu ac annog-gwestiynu? Mae gofyn cwestiynau mawr yn bwysicach na bod mewn ffordd i gynnig atebion bach. Boed i Dduw gynnal ynom ymchwil barhaus amdano, gan mai parhad yr ymchwilio hwn yw’r ffordd at galon ein ffydd.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (42)

‘Mair Magdalen yn yr Ardd’, Anhysbys.

‘Mair Magdalen yn yr Ardd’, Anhysbys.

Heddiw ... cerflun. Cerflun cywrain o Fair o Fagdala. Mae’r cerflunydd anhysbys wedi llwyddo i gael talp o farmor i gyfleu rhyfeddod y foment fawr honno: Meddai Iesu wrthi, "Mair." (Ioan 20:16a BCN)

Un gair, ‘Mair’, a’r marw

a gyfododd yn fyw ...

Un gair a dorrodd ei hiraeth,

Un gair a drywanodd ei holl amheuaeth ...

O Farw’n Fyw, (Symud y Lliwiau; Gwasg Gee 1981) gan Gwyn Thomas (1936-13/4/2016).

Wrth syllu i wyneb y Mair hon, mae’n briodol i ni feddwl munud am y wraig ryfeddol a bortreadir gan y cerflunwaith hyfryd hwn. Gwell glynu wrth y ffeithiau Ysgrythurol na phwyso gormod ar y traddodiadau sydd, o’i chwmpas yn troi a throelli. Er enghraifft, nid oes sail ddigonol i’r dybiaeth mai hi oedd y bechadures yn nhŷ Simon y Phariseaid (y stori rymus a gofnodir yn Luc 7), na chwaith i’r traddodiad iddi unwaith fod yn ferch ifanc nwydwyllt!

Beth bynnag am ei gorffennol nid oes amau iddi fynd drwy ryw gyfnewidiad ysgubol. Ffordd yr Efengylau o ddweud hynny yw i’r Arglwydd Iesu fwrw allan saith o gythreuliaid ohoni. Gallai’r rheini olygu unrhyw gymysgedd o anhwylderau corfforol a meddyliol, ac o dan law’r Meddyg Mawr fe aeth Mair yn greadigaeth newydd.

Ni allai hithau ddiolch digon iddo, ac ni fu disgybl ffyddlonach i Iesu ar hyd ei weinidogaeth. ‘Roedd hi ymhlith yr olaf wrth y groes, ac yn un o'r cyntaf wrth y bedd gwag ar fore’r trydydd dydd. Iddi hi yr ymddangosodd y Crist Atgyfodedig gyntaf, a gwefreiddiol yw’r cofnod hwn - mewn marmor - o’r hanes amdano ef yn ei chyfarch wrth ei henw Mair yn yr ardd. Ni allai neb arall ynganu ‘Mair’ yn union fel Iesu!

Ymdawelwch a darllen Ioan 20:1-18. Ystyriwch yn fyfyrgar fel na all neb arall ynganu ein henw ninnau yn union fel Iesu.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (41)

‘Cenhadaeth Pedr’, Raffaello Sanzio da Urbino (Raphael) (1483-1520)

Mae’r darlun gwreiddiol yn y Victoria and Albert Museum yn Llundain. Un ydyw o’r deg braslun a beintiwyd fel rhan o gomisiwn enfawr gan y Pab Leo X am ddeg tapestri enfawr i Gapel Sixtus, y Fatican. Mae neges y braslun hwn yn glir a chadarn: 11 disgybl, Pedr ar ei luniau, a’r Crist byw cyhyrog â'i law chwith yn cyfeirio at y Pysgotwr Mawr (sylwch ar yr allwedd fawr yn llaw Pedr; Mathew 16:19), â’i law dde yn cyfeirio at y defaid a’r ŵyn: "Portha fy ŵyn."

"Simon fab Ioan, a wyt ti’n fy ngharu i yn fwy na’r rhain?" Atebodd (Pedr), "Ydwyf, Arglwydd, fe wyddost ti fy mod yn dy garu di." Meddai Iesu wrtho, "Portha fy ŵyn." (Ioan 21:15 BCN)

Caru a Gwasanaethu. I’r ddau air hyn cywesgir holl ddyletswydd y Cristion, a thrwyddynt diffinnir ystyr ein Ffydd. Mater o garu a gwasanaethu yw dilyn Crist - dyma swm a sylwedd ei Efengyl fawr - dyma ei deunydd hi a dyma ei dull hi, a dyma ei gogoniant a’i gwyrth hi.

"Portha fy ŵyn." Ein dyletswydd gyntaf ni os ydym yn caru’r Arglwydd Iesu Grist yw ymboeni am y to sy’n codi. Maint ein gofal am y to sy’n codi yw maint ein cariad ni at Grist. "Portha fy ŵyn." - ein dyletswydd ni yw honno. Nid dyletswydd yr awdurdod addysg, nid cyfrifoldeb y wladwriaeth les, nid baich llywodraeth gwlad; ni allwn ddirprwyo’r baich hwn i neb. Gall ein hysgolion ddysgu crefydd i’n plant, ond ni allant ddysgu Crist. Nyni biau’r dasg hon, nyni a gafodd y gwaith hwn i’w gyflawni. Nid yw’r peth sanctaidd hwnnw a elwir yn ‘blentyn’ yn gwbl ddiogel heb ofal eglwys a’i phobl. Porthi ŵyn yw’r hawl cyntaf ar ein hegni a’n meddwl a’n calon.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)