'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (20)

‘The Disciples Peter and John Running to the Sepulchre on the Morning of the Resurrection’ Eugène Burnand (1850-1921)

Eugène Burnand (1850-1921), ‘The Disciples Peter and John Running to the Sepulchre on the Morning of the Resurrection’.

Eugène Burnand (1850-1921), ‘The Disciples Peter and John Running to the Sepulchre on the Morning of the Resurrection’.

Yr oedd y ddau yn cydredeg, ond rhedodd y disgybl arall ymlaen yn gynt na Pedr, a chyrraedd y bedd yn gyntaf (Ioan 20:4 BCN).

Pedr, a’r disgybl arall, yr un yr oedd Iesu’n ei garu (Ioan 20:2 BCN): mae’r disgybl hwnnw yr oedd Iesu yn ei garu yn ymddangos yn Ioan 13:23; 19:26; 20:2 a 21:7. Ni enwir mohono yn unman, ond y farn draddodiadol yw mai Ioan, fab Sebedeus ydoedd, ac mai ef oedd awdur Efengyl Ioan.

Trodd Pedr, a gwelodd y disgybl yr oedd Iesu’n ei garu yn eu canlyn - yr un oedd wedi pwyso’n ôl ar fynwes Iesu yn ystod y swper ... Pan welodd Pedr hwn, felly, gofynnodd i Iesu, "Arglwydd, beth am hwn?" (Ioan 21:20,21)

Awgrymir yn yr adnodau uchod fod mwy nag un ffordd i ganlyn a gwasanaethu’r Crist byw. ‘Roedd Pedr i arwain ymgyrch genhadol yr Eglwys ac i ddwyn ei dystiolaeth fel merthyr. ‘Roedd Ioan, ar y llaw arall, i fyw i oedran teg a marw’n naturiol, ac i ddwyn ei dystiolaeth trwy ddysgu a dehongli gwirionedd yr Efengyl.

Y peth pwysig i bob un yw darganfod y llwybr ewyllys yr Arglwydd ar ie gyfer ei hun, a pheidio ag ymboeni gormod os yw’r Arglwydd yn galw un arall i gerdded llwybr gwahanol.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (19)

'Vzkříšení' (Atgyfodiad) Josef Žáček (gan. 1951)

'Vzkříšení' (Atgyfodiad) Josef Žáček (gan. 1951) Oriel Celfyddyd Fodern Roudnice; Gweriniaeth Tsiec.

'Vzkříšení' (Atgyfodiad) Josef Žáček (gan. 1951) Oriel Celfyddyd Fodern Roudnice; Gweriniaeth Tsiec.

Golau. Petryal olau. Yn y golau, gwelir cysgod y groes. Crëir gan y golau ddrws - drws led y pen ar agor. Trwy’r drws, daw’r golau allan atom, ac fe’n gwahoddir hefyd i gamu dros riniog y drws i’r golau.

Un, daeth un yn ôl

dros riniog y tywyllwch;

daeth un yn ôl.

Dros ffin y cnawd marwol

y mae dystiolaeth, y mae

tystiolaeth fod yno oleuni sy’n anorchfygol.

(‘O Farw’n Fyw’;

Gwyn Thomas

‘Symud y Lliwiau’, 1981. Gwasg Gee)

Meddai’r Parchedig Walter P. John (1910-1967) mewn pregeth a gyhoeddwyd gyntaf yn 1969: ‘Ni fu’r byd erioed yn beryclach lle, yn enwedig i berchen ffydd’ (Rhwydwaith Duw. Gomer; 1969). Wel, Walter, mae’r byd yn beryclach o lawer erbyn hyn. Peidiwn â synnu felly fod ein crefydda Cymreig yn troi’n greadur amddiffynnol, caeedig, ceidwadol. Y bwriad yw cynnig i’r ychydig ffyddlon sy’n weddill le diogel rhag peryglon y byd: safe house. Safe house y ddiwinyddiaeth digwestiwn; Safe house y credo caeth; safe house credu beth mae pawb arall yn credu fel mae pawb arall yn credu, a drws gwir ffydd ar gau. Dewch i’r Safe house: fe fyddwch yn ddiogel wedyn, beth bynnag a ddigwydd tu faes. Mae hyn yn llwyddo, ac yn sicr yn mynd i barhau i lwyddo, gan mai dyma beth mae’r trwch sylweddol o bobl eisiau mewn byd di-begwn: diogelwch. Er ei lwyddiant, nid yw’n dda.

Maddeued yr ymadrodd hyll, ond count me out. Os mai dyma beth yw ffydd: count me out. Os dyma beth yw bod yn weinidog, ac yn aelod, a chyd-aelod mewn eglwys leol: count me out!

Mae chwip o adnod yn Natguddiad Ioan: ... dyma fi wedi rhoi o’th flaen ddrws agored na fedr neb ei gau (3:8 BCN). Nid safe house yw ffydd, ond open house. Rhaid dewis rhwng y safe house a’r open house; crefydd cadw neu grefydd menter; crefydd draddodiadol neu grefydd broffwydol.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

 

　

　

TYMOR Y PASG - 'DEUGAIN A DEG' (1)

Mae trwch ohonom bellach - aelodau eglwysi Anghydffurfiol - yn nodi, os nad ceisio cadw, deugain Diwrnod y Grawys. Da hynny; buddiol ydyw. Anghofir gennym fod deugain diwrnod y Grawys yn arwain, nid at Sul y Pasg, ond yn hytrach at Dymor y Pasg - y deugain diwrnod a deg rhwng Sul y Pasg a'r Sulgwyn.

Eleni, ‘rydym fel eglwys yn cadw Tymor y Pasg, a hynny trwy gyfrwng myfyrdod byr beunyddiol ar y wefan, pwt o neges drydar, a phump o gyfarfodydd liw nos. Mae’r myfyrdodau beunyddiol yn newid cyfeiriad o hyd fyth, ond bydd y cyfarfodydd hyn yn dilyn trywydd penodol; heno: Anghrediniaeth Thomas (Ioan 20:24-29), a hynny trwy gyfrwng y delweddau isod:

‘Anghrediniaeth Thomas’ Caravaggio (1571-1610)

‘Anghrediniaeth Thomas’ Caravaggio (1571-1610)

‘Is it for Real?’ Nazif Topçuoğlu (gan. 1953)

‘Is it for Real?’ Nazif Topçuoğlu (gan. 1953)

‘Anghrediniaeth Thomas’ John Walters (gan. 1976)

‘Anghrediniaeth Thomas’ John Walters (gan. 1976)

‘Youth’ Ron Mueck (gan. 1958)

‘Youth’ Ron Mueck (gan. 1958)

‘Youth’ Ron Mueck (gan. 1958)

‘Youth’ Ron Mueck (gan. 1958)

‘Anghrediniaeth Thomas’ Michael Smither (gan. 1939)

‘Anghrediniaeth Thomas’ Michael Smither (gan. 1939)

'‘Christ Confirms the Faith of Saint Thomas’ Robert Floyd (gan. 1957)

'‘Christ Confirms the Faith of Saint Thomas’ Robert Floyd (gan. 1957)

Nid yw’n anodd cydymdeimlo â safbwynt Thomas. Mae Thomas yn cynrychioli’r meddyliwr gonest a diffuant sy’n gwrthod cofleidio’r Ffydd nes bydd ei reswm wedi ei argyhoeddi o wirionedd y Ffydd. Mae’r agwedd hon yn teilyngu parch bob amser. Nid amau er mwyn amau mae Thomas - nid sgeptig mohono. ‘Roedd wirioneddol awyddus i gredu bod Iesu’n fyw, ond ni allai fodloni ar ffydd ail-law. Yn y pen draw'r unig sail ddigonol i ffydd yw profiad personol o Grist.

Diolch am gyfarfod hyfryd iawn. Testun ein sylw yn y cyfarfod nesaf bydd Cerdded i Emaus (Luc 24:13-35).

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (18)

‘The Supper at Emmaus’ Darr Sandberg (gan. 1963)

‘The Supper at Emmaus’ Darr Sandberg (gan. 1963)

‘The Supper at Emmaus’ Darr Sandberg (gan. 1963)

Wrth bortreadu'r Swper yn Emaus, tueddiad arlunwyr yn gyffredinol yw amlygu drama: Agorwyd eu llygaid hwy, ac adnabuasant ef (Luc 24:31a BCN). Mae Darr Sandberg yn dewis hepgor y ddrama: golau tawel, coflaid cysgodion cyfarwydd y cartref; ystafell syml yn llonyddwch yr hwyr. Dyma’r ddau ddisgybl. Gwyddom fod Iesu’n bresennol, ond nid amlwg mohono. Mae’r hynaf o’r ddau, Cleopas o bosib, yn gogwyddo’i ben i glywed sibrwd yr ieuengaf - y mab efallai. Yr ieuengaf hwnnw yw’r cyntaf i sylweddoli pwy oedd wrth y bwrdd. Yn hwyr y dydd, gyda thoriad y bara, fe ddaeth yr adnabod: Iesu yw.

Crëir ‘ffenest’ gan y ddau ddisgybl, a thrwyddo gwelir dwylo Crist, y bara’n torri a gwawl goleuni’r byd (Ioan 8:12; ... mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch (Ioan 1:8 BCN). Gwelir Iesu trwy’r disgyblion. Wrth ystyried hyn, cofiwn y ffaith syml mai i’r disgyblion yr ydym yn ddyledus am bopeth a wyddom am Iesu, ein Harglwydd. Yr unig Grist y gwyddom amdano yw Crist trwy ei ddisgyblion. Da buasai ystyried hefyd, mae’r unig Grist a wel eraill yw’r Crist a welir ynom. Efallai mai hynny yw arwyddocâd y ddwy lusern: wedi derbyn o oleuni Crist, rhaid i’r goleuni hwnnw lewyrchu ynom, trwom ac amdanom: Chwi yw goleuni’r byd (Mathew 5:14 BCN).

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (17)

'Supper at Emmaus' Ceri Richards (1903-71)

Supper at Emmaus Ceri Richards (1903-71)

Supper at Emmaus Ceri Richards (1903-71)

Melyn, glas a gwyrdd - rhai o hoff liwiau Ceri Richards. Bwriad yr arlunydd oedd cyfleu dychryn a dwyster yr eiliadau tyngedfennol hynny: A’u llygaid hwynt a agorwyd, a hwy a’i hadnabuasant ef … (Luc 24:31a WM).

Crëir croes ddisglair o olau. Nid goleuo Crist mae’r golau, ond llifo ohono, trwyddo ac amdano: dyma oleuni’r byd (Ioan 8:12); dyma ein gobaith: Yr ARGLWYDD yw fy ngoleuni a’m gwaredigaeth, rhag pwy yr ofnaf? (Salm 27:1 BCN).

Glas: dŵr, … pwy bynnag sy’n yfed o’r dŵr a roddaf fi iddo, ni bydd arno syched byth (Ioan 4:14 BCN); glas ffynhonnau dyfroedd bywyd (Datguddiad 7:17 BCN). Y mae ofn yr ARGLWYDD yn ffynnon fywiol i arbed rhag maglau marwolaeth (Diarhebion 14:27 BCN).

Gwyrdd: yr egin glas; bywyd: … ynddo ef bywyd ydoedd, a’r bywyd, goleuni dynion ydoedd (Ioan 1:4 BCN)

Un o nodweddion amlycaf y llun yw maint sylweddol dwylo a thread Iesu a’r disgyblion. Daw un o weddïau Teresa o Avila (1515-1582) i’r meddwl:

Bellach nid oes gan Grist gorff ar y ddaear ond eich corff chi;

gyda’ch dwylo chi yn unig y gall wneud ei waith,

â’ch traed chi yn unig y gall droedio’r byd,

trwy eich llygaid chi yn unig a gall ei dosturi lewychu ar fyd cythryblus.

Bellach nid oes gan Grist gorff ar y ddaear ond eich corff chi.

(Gweddïau Enwog; gol. Cynthia Davies. Cyhoeddiadau’r Gair 1993)

Mae’r eiliadau tyngedfennol: A’u llygaid hwynt a agorwyd, a hwy a’i hadnabuasant ef yn amlygu’r ffaith mai mewn partneriaeth â’i bobl, nid ar wahân iddynt, y myn Crist barhau ei waith gwaredigol yn y byd. Awn ati felly i ymweld â’r claf, sirioli’r digalon, gwasgaru cymwynasau a charedigrwydd, a dweud wrth bobl â’u gobaith ar ddiffodd fod cariad Duw yn anorchfygol.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.

(OLlE)

 

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (16)

‘Y Swper yn Emaus’ Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

Wedi cymryd ei le wrth y bwrdd gyda hwy, cymerodd y bara a bendithio, a'i dorri a'i roi iddynt. Agorwyd eu llygaid hyw, ac adnabuasant ef (Luc 24:30 BCN).

Dyma Supper at Emmaus (1601) neu’r London Supper er mwyn gwahaniaethu rhwng hwn a Swper Milan (1606-7).

‘Y Swper yn Emaus’ (1601; Llundain) Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

‘Y Swper yn Emaus’ (1601; Llundain) Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

Paentiwyd Swper Milan blynyddoedd ar ôl Swper Llundain. Mae naws y ddau’n wahanol, oherwydd bod amgylchiadau Caravaggio - wrth iddo weithio ar y naill a’r llall - yn wahanol iawn. Adeg paentio Swper Llundain, Caravaggio oedd darling diwylliant celfyddydol ac awdurdodau crefyddol ei gyfnod; ‘roedd pentwr o waith ganddo, a phob comisiwn yn talu’n dda iawn. Yn naturiol felly, ‘roedd y Caravaggio’n hyderus yn ei grefft, ‘roedd yr hyder hwnnw’n magu menter, a llwyddiant pob menter yn bwydo’r hyder. Perthyn Swper Llundain i’r cyfnod byrlymog hwn, ac mae’r llun yn fwrlwm o fywyd, symud, cynnwrf, lliw a golau: llun mentrus, newydd, deinamig ydyw. Gorffenedig hefyd - bu Caravaggio’n hamddenol ddigon yn gosod y finishing touches - bob un - yn ei lle.

‘Y Swper yn Emaus’ (1606; Milan) Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

‘Y Swper yn Emaus’ (1606; Milan) Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

Mae Swper Milan yn wahanol. Erbyn iddo ddechrau gweithio ar hwn ‘roedd bywyd Caravaggio a’i ben i waered. Yn sgil gem o tennis - o bob peth - bu cweryl, brofado, dyrnu, cyllell; lladdwyd Ranuccio Tomassoni gan Caravaggio. Bu’n rhaid iddo adael Rhufain...pwyso ar hawddfyd - hwnnw’n siglo,/profi’n fuan newid byd (Eben Fardd, 1802-63; CFf 739). Dihangodd i Naples. Peth bregus yw hyder, gall wywo’n sydyn iawn; dyna ddigwyddodd ym mhrofiad Caravaggio: daeth cyfnod anodd, tywyll, llwyd. Perthyn Swper Milan i’r cyfnod hwnnw. Mae’r lliwiau’n ddof, nid oes drama, na chymaint o symud; pwl yw’r golau, brysiog yw’r gwaith; mae’r llun yn anorffenedig. Mae’r cynfas yn amlwg yn y corneli, lle gosodwyd dim ond haenen denau o baent. Mae Swper Milan yn frysiog, anorffenedig, a gofalus. Nid ifanc mo Iesu bellach ond barfog draddodiadol, yn gwisgo nid coch llachar, ond gwyrdd twyll. Mae’r disgyblion yn wahanol, a’i hymateb yn wahanol. Mae syndod yr adnabod, braw'r atgyfodiad yno o hyd, ond heb y lliwiau sylweddol, y goleuo cadarn, a’r ddrama fawr. Ond, mae Swper Milan yn gweithio - dyma Iesu’n fyw, yn fyw gyda phobl gyffredin iawn yr olwg, tlodaidd ambell un, a thrist. Awgrymaf fod Swper Llundain yn llawn o fwrlwm Sul y Pasg - lliw, golau, gwefr, drama - gwych. Mae Swper Milan yn cyfleu realiti beunydd beunos Tymor y Pasg. Crist gyda ni, pan mae bywyd yn ddilyw, a byw’n ddifflach - Crist gyda ni pan mae ffydd a chred yn fater o ddysgu’r sgript. Na, did oes gwefr y perfformiad, a chymdeithas actorion, a chymeradwyaeth y gynulleidfa; na, dim ond stafell ‘lwyd, paned llugoer a dysgu llinellau. Diflas ond angenrheidiol.

Mae Swper Llundain yn wefr i gyd ac o’r herwydd yn wych iawn iawn. Mae Swper Milan yn dawel a llonydd, ac o’r herwydd yn wych iawn iawn. Lle bynnag mae’ch ffydd chi heddiw: boed yn Llundain neu’n Milan, cofiwch fod Iesu’n holl bresennol, yn y naill le a’r llall.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.

(OLlE)