Chwiliwch heddiw am yr angel hwn a'r adnod hon:
DATHLIAD NADOLIG PIMS - 'MINNY-LYMPICS'.
PIMS: buont mor brysur â chynffon oen ers mis Medi, a heno death cyfle I ymlacio. Trefnwyd gan y Gweinidog 'Minny-lympics’. Saith cystadleuaeth; dau dîm … tîm Dyfrig/Owain (1) a thîm Geraint/Lona (2) . 'Roedd rhaid i bob tîm dewis a dethol un neu ddau o’u plith i gystadlu, gan sicrhau fod pawb yn cael eu cynnwys.
'Adnabod y Logo' oedd y gamp gyntaf; 25 logo amrywiol, a thair munud i’w henwi: Heledd ac Osian fu wrthi o dîm 1 yn erbyn Gruff ac Elin. Tîm 1 a orfu.
'Naid o’ch Unfan' nesa'. Elwyn o dîm 1 yn erbyn Shani o dîm 2. Tîm 2 a orfu y tro hwn.
'Bopit'. Wel, am gystadleuaeth! Connor o dîm 2 yn erbyn Ioan o dim 1. Er yn ddychryn o agos… Ioan a thîm 1 daeth i’r brig y tro hwn.
'Pictionary'. Fred yn erbyn Ifan E. Ifan E aeth â hi. Da iawn tîm 1.
'Taflu i’r Twba'. Agos iawn y gystadleuaeth hon, ond Mali ac Owain J o dîm 2 enillodd yn erbyn Amy a Cadi.
'Keepie-uppies'. Ifan a orfu yn erbyn Gruff E o dîm 1.
Felly, ar ôl chwe chystadleuaeth… Tîm 1: Tri phwynt; Tîm 2: Tri phwynt.
Dibynna’r cyfan felly ar y Cwis Beiblaidd. 12 cwestiwn, ambell un yn ddigon lletchwith; a’r canlyniad? Tîm 2 a orfu, a gyda hynny daeth y pitsa a phawb yn tyrru at y bwrdd, ac yn sŵn y cyd-weddïo: O Dad, yn deulu dedwydd, y deuwn a diolch o'r newydd… cafwyd gwledd o fwyd, hwyl a chwerthin. Hyfryd iawn oedd cael croesawu Heledd a Gruff H yn ôl heno, â hwythau adre' yng Nghaerdydd o’r brifysgol.
'ANGEL AG ADNOD' ADFENT Y TEULU (16)
Chwiliwch heddiw am yr angel hwn a'r adnod hon:
NEWYDDION Y SUL
'Roedd y festri’n fwrlwm o brysurdeb: pobl yn mynd a dod, ‘nol a blaen, mewn a mas: gosod yn y bocs anrhegion i’w dosbarthu ymysg digartref y ddinas (dan nawdd Canolfan Wallich); sythu’r eurgylch; bwyd i’r Banc Bwyd - a lwyddir i gyrraedd nod yr Ail Dunnell heddiw tybed? Paratoi’r brecwast bach; gosod y stondin Masnach Deg; bwydo’r hippo piws (cyfle i blantos, blant a phobl ifanc yr eglwys gyfrannu £1 yr un tuag at anrheg elusennol. Bydd yr union anrheg yn ddibynnol ar gyfanswm y rhoddion!); twtio adenydd; ‘Chi ‘di gweld fy ffon fugail yn rywle?’ Croesawu aelodau ifanc â hwythau wedi dychwelyd adref o brifysgol...ac am 9:30 pawb yn barod, a'r Gweinidog yn ein gwahodd i ymdawelu. Dechrau, fel dylid dechrau gyda chyfnod o weddi: cawsom ein harwain i feddwl, a diolch am rywun arbennig, rhywun "sbesial" mewn cyfnod o weddi dawel.
Drama’r Nadolig ad hoc - dyna’r addewid am weddill yr Oedfa Foreol Gynnar. Ein Gweinidog oedd yn llywio’r cyfan ond wrth iddo adrodd yr "hen, hen hanes" daeth y cyfan yn fwrlwm byw wrth i Mair fach, cawr mawr o Joseff, Gabriel; dau asyn (un bach ac un ychydig yn fwy), un carw, dau Geidwad y Llety - y ddwy fel ei gilydd wedi ymdaflu i'r rôl; Lliaws o Angylion; trwch o fugeiliaid - bach, mawr a mwy; sawl oenig bach, ynghyd â’r Seren, Sêr, Doethion, godi o’r gynulleidfa ac ymuno yn y stori. Wrth i’r Gweinidog rannu cynnwys ei lythyr at Siôn Corn â ni ar ddiwedd yr oedfa cawsom gyfle i gyd-ddyheu am 'damaid bach o Ffydd Mair, ychydig o Amynedd Joseff, talp o Garedigrwydd Ceidwad y Llety, trwch o Lawenydd yr Angylion', ynghyd ag 'Ufudd-dod y Bugeiliaid a Dal-i-fyndrwydd y Doethion.' '...Os gwelwch yn dda, Siôn Corn, a gaf i, i bawb ym Minny Street, o’r ieuengaf i’r hynaf, gynhesrwydd Cariad Crist yn ein calon'.
Yn swyn a sŵn yr Oedfa hyfryd hon, ymlaen i’r Oedfa Foreol. Oedfa dawel oedd hon. Ein man cychwyn oedd cofio am y gofidus a’r galarus yn ein plith, gan symud wedyn at ein torch Adfent. ‘Roedd cannwyll Gobaith a Chariad eisoes ynghyn, a heddiw cyneuwyd cannwyll Llawenydd. Hanfod y llawenydd y sonnir amdano yn y Beibl yw adnabod, caru a gwasanaethu Duw. Dyma lawenydd na all pobl na byd mo’i roi na’i ddwyn oddi arnom. Dyma a’n galluoga i ddweud gyda Nehemeia: Na thristewch; canys llawenydd yr Arglwydd yw eich nerth chwi (8:10).
Wedi gair o weddi, parhau a wnaethom gyda chyfres o fyfyrdodau’r Adfent. Nid cyfres o bregethau fel y cyfryw, ond cyfres o fyfyrdodau byrion, dwy neu dair ym mhob oedfa, a rheini’n seiliedig ar ddarn o gelfyddyd. Y Nos Sul aeth heibio, buom yn ystyried portread o Eseia Broffwyd gan Michelangelo Buonarroti (1475-1564) a The Last Judgement 1912 gan Wassily Kandinsky (1866-1944).
Bore heddiw, wedi darllen Eseia 11: 1-5, aethom i’r afael â Choeden Jesse, 1499 gan Absolon Stumme (m. 1499). Yn un o ddelweddau’r Adfent, neges syml y Goeden Jesse yw mai Iesu yw penllanw canrifoedd o obeithio a dyheu am frenin. Tad Dafydd oedd Jesse ...O’r cyff a adewir i Jesse fe ddaw blaguryn, ac fe dyf cangen o’i wraidd ef... (Eseia 11:1). Iesu yw’r blaguryn a ddaw o’r cyff a adewir i Jesse ac ef. Gwelir cyndeidiau brenhinol Iesu fel ffrwyth ar y goeden. Ar dop y goeden gwelir Mair a’i baban; pennaf ffrwyth Coeden Jesse yw’r bychan hwn. Nid Crist grymus, ond Crist noeth, gwelw a gwan ym mreichiau’i fam. Fe’n hatgoffir gan yr arlunydd fod cyfrinach gwir fawredd i’w ganfod, nid mewn grym a golud bydol, na chwaith amlygrwydd a chlod, ond mewn gwyleidd-dra, gostyngeiddrwydd a pharodrwydd i weini ar eraill.
Darlleniad o Luc 3: 1-20 a’n harweiniodd at y llun nesaf: Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, c.1665 gan Mattia Preti (1613-1699). Yng nghornel dde'r llun gwelir angel yn syllu atom ni. Gwaith yr angel yw ein cael i gamu i mewn i’r llun, i fod â rhan ynddo. Geilw'r angel arnom nid i edmygu Ioan o bellter diogel, ond i fod fel Ioan - i fod fel llais yn paratoi, yn anialwch ein byd a’n byw, ffordd yr Arglwydd. Unionwn y llwybrau, gan lenwi pob ceulan, lefelu pob mynydd a gwneud y llwybrau troellog yn union a’r ffyrdd garw yn llyfn, er mwyn i’n pobl weld iachawdwriaeth Duw. Dyma ein gweinidogaeth. I hyn y’n galwyd.
Rhwng y naill lun a’r llall cafwyd cyfnod o fyfyrdod gweddigar. Wedi canu cyfieithiad J. D. Vernon Lewis (1879-1970) o’r emyn Lladin: O! tyred di, Emaniŵel...(CFf.:432) cawsom ein hatgoffa gan y Gweinidog fod yr emyn yn seiliedig ar y saith ‘O!’; gelwir hwy hefyd yn Antiffonau ‘O!’, sef cyfres o saith siant Ladin, bob un yn dechrau â’r deisyfiad ‘O!’. Fe’u cenid mewn gwasanaethau yn ystod yr wythnos yn arwain at y Nadolig. Does neb yn gwybod pwy yw awdur yr antiffonau, ond mae’n drwch o fendith. Eu dyhead huawdl hwy oedd ein gweddi heddiw’r bore. Plethwyd myfyrdod sydyn syml i bob antiffon, a’r myfyrdod yn arwain at gyfnod o weddi dawel. Dyma’r antiffonau i’ch sylw.
O! Sapinetia... O! Ddoethineb, a ddaethost o enau’r Goruchaf Dduw, a lledu dros y byd penbaladr, yn gadarn a thirion dy drefn: Tyrd, a dysg i ni lwybr deall...
O! Adonai... O! Arglwydd, Llywydd Tŷ Israel, a ymddangosaist i Moses yn fflamau tan y berth yn llosgi, a rhoi iddo’r gyfraith a Sinai: Tyrd, a gwared ni â’th fraich estynedig.
O! Radix Jesse... O! Flaguryn Jesse, a sefi fel baner i’r bobloedd, y mae brenhinoedd yn fud ger dy fron, a’r cenhedloedd yn dy geisio: Tyrd a gwared ni, ac nad oeda.
O! Clavis David... O! Allwedd Dafydd, Coronog Tŷ Israel, sy’n agor fel na fedr neb gau, a chau fel na fedr neb agor. Tyrd, ac arwain y caeth yn rhydd.
O! Oriens... O! Lewyrch o’r uchelder, disgleirdeb a gwres y Goleuni Tragwyddol a Haul Cyfiawnder: Tyrd, a gwawria ar y rhai sy’n eistedd mewn tywyllwch a chysgod angau.
O! Rex Gentium... O! Frenin cenhedloedd, a hwythau’n hiraethu amdanat, y Conglfaen sy’n gwneud dau yn un: Tyrd, a gwared y bobl a lunnir gennyt o lwch y llawr.
O! Emmanuel... O! Emaniwel, ein Brenin. Dymuniad yr holl genhedloedd a’u Gwaredwr: Tyrd ac achub ni, O! Arglwydd ein Duw.
Fel clo i’r cyfnod hwn o ddefosiwn, offrymwyd y weddi hon:
O! Ddoethineb...portha fy meddwl â’th wirionedd.
O! Arglwydd...plyg fy ewyllys i’th bwrpas.
O! Flaguryn Jesse...bywha fi o farwolaeth.
O! Allwedd Dafydd...agor fy nghalon i’th gariad.
O! Lewyrch...pura fy nychymyg â’th brydferthwch.
O! Frenin...eistedd ar orsedd fy nghanol a theyrnasa yno.
O! Emaniwel...dwysbiga fi â’th sancteiddrwydd.
A chynorthwya fi, yn a thrwy’r cyfan i’th foliannu di, fy Nuw a’m Gwaredwr. Amen.
O! Sapinetia...
O! Adonai...
O! Radix Jesse
O! Clavis David...
O! Oriens...
O! Rex Gentium...
O! Emmanuel...
Sylwch: Sapinetia; Adonai, Radix Jesse, Clavis David, Oriens, Rex Gentium, Emmanuel... SARCORE. O ddarllen SARCORE am yn ôl, cawn ERO CRAS: ‘Yfory, mi ddof’. Gweddïwn gyda Alice Evans:
...tyrd o'r newydd i'n calonnau
tyrd i ddangos gwerth dy waed.
(CFf.:445)
Liw nos, tri llun a thair homili: Ioan Fedyddiwr yn yr Anialwch; o’r 15fed Ganrif gan Geertgen tot Sint Jans (1465-1495). Onid oes rywbeth ychydig yn ddigalon am Ioan? Digalonni yw’r demtasiwn barod yn ein plith fel crefyddwyr yn 2015. Ond rhaid peidio digalonni! Wrth ochr yr Ioan digalon, Wele Oen Duw (Ioan 1:29a). Eistedd yr Oen yn dawel, yn gwbl gysurus. Er mor fychan a gwan ydyw, hwn a orfu. Codwn felly ein calonnau. Nid oes disgwyl i Gristnogion digalon allu cyflawni fawr o ddim. Colli hyder yw’r golled drymaf.
Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, c.1775 gan Anton Raphael Mengs (1728-1779). Ioan tanllyd, peryglus a bygythiol yw hwn. Ymaflodd Duw ynddo. Ceir gwirioneddau y gellir eu meddiannu; eu deall, eu dadansoddi a’u derbyn. Mae mathau eraill o wirioneddau sydd yn ein meddiannu ni. Gwirionedd felly yw cred yn Nuw. Duw sy’n gafael ynom ni, yn ein hawlio, ein hargyhoeddi a’n cyfareddu. Dyma Ioan y llun hwn! Yr Adfent hwn boed i ni estyn i Dduw’r cyfle i ymaflyd ynom o’r newydd, a ninnau, o’r herwydd, yn cyhoeddi Ei ewyllys i’n hoes a’n cenhedlaeth.
Ffresgo gan Domenico Ghirlandaio (1449-1494): Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, 1490. Saif Ioan ar graig yn pregethu a phawb, o’r ieuengaf i’r hynaf yn gwrando’n astud. Yn dawel a disylw daw Iesu ar hyd yn llwybr tuag at Ioan a’i bobl; nid oes neb yn sylwi arno! Neb yn gweld bod gwrthrych y bregeth wedi cyrraedd! ...y mae un yn sefyll yn eich plith, un nad ydych chwi’n ei adnabod (Ioan 1:26) Ni yw’r bobl yn y ffresgo. Gellir bod mor brysur yn addoli a gwasanaethu Iesu, a chyflawni pethau da yn ei enw gan fethu ei adnabod, ag yntau yn sefyll wrth ein hymyl!
Wedi Cyflwyniad Nadolig yr Eglwys bore Sul, bydd y gyfres gyfoethog hon yn parhau bore Sul nesaf (20/12) gyda ‘Breuddwyd Joseff’, 1773 gan Anton Raphael Mengs (1728-1779).
Bydd cyfle, drwy gyfrwng y Casgliad Rhydd, yn oedfaon y Sul i gyfrannu tuag at waith Cyngor yr Ysgolion Sul
Bydd myfyrdodau’r Oedfa Hwyrol 20/12 yn gydiol wrth ‘Cyfarchiad Gabriel’, 2000 gan John Collier (g.1948); ‘Bébé’, 1896 gan Paul Gauguin (1848-1903) a ‘Genedigaeth Crist’, c. 1490 gan Geertgen tot Sint Jans (1465-1495)
Diolch am fendithion y Sul, cwmni’n gilydd yng nghwmni Duw.
Anrhegion i’w dosbarthu ymysg digartref y ddinas (dan nawdd Canolfan Wallich)
PREGETH NOS SUL
Tymor yr Adfent - 3
Ioan Fedyddiwr yn yr Anialwch; o’r 15fed Ganrif gan Geertgen tot Sint Jans (1465-1495). Oen; nant, dolydd a choed; adar a defaid; Jerwsalem yn y cefndir. Pioden. Ioan … yn hel meddyliau! Onid oes rywbeth ychydig yn ddigalon amdano? Mae’r bioden yn arwydd o dristwch. Cofier y llun Geni Iesu gan Piero della Franscesca; pioden ar do'r stabl ... yn llawenydd y Geni, tristwch y Groes. Digalonni yw’r demtasiwn barod yn ein plith fel crefyddwyr yn 2015. Llai na 5% o boblogaeth Cymru yn mynychu lle o addoliad ar Sul cyffredin ... nifer a dderbynnir yn aelodau yn lleihau ... prinder ymgeiswyr i’r weinidogaeth ... Cristnogaeth yn cyfrif fawr o ddim ym mywyd ein gwlad ... digalonni. Ond rhaid peidio digalonni! Nid pwysau ffasiwn, nac awydd am fod yn ‘barchus’, sy’n cymell y 5% i fynychu lle o addoliad; ac er gwaethaf anwybodaeth Feiblaidd, cynyddu a wna’r diddordeb yn y math o ddiwinydda a geisia bod yn berthnasol i fywyd heddiw. Sôn am bobl Crist, am Gristnogion, a wna’r Testament Newydd. Rhaid i ninnau ddilyn ei esiampl. Nid athrawiaeth uniongred na chyfundrefn eglwysig ddelfrydol yw cynnyrch arbennig yr Efengyl, ond unigolyn yng Nghrist. Wrth ochr yr Ioan digalon, Wele Oen Duw (Ioan 1:29a). Eistedd yr Oen yn dawel, yn gwbl gysurus. Er mor fychan a gwan ydyw, hwn a orfu. Codwn felly ein calonnau. Nid oes disgwyl i Gristnogion digalon allu cyflawni fawr o ddim. Colli hyder yw’r golled drymaf. Lle anobeithiol i Iesu lwyddo ynddo oedd Samaria, yn ôl y disgyblion ... efallai, ond yn Samaria y clywyd Iesu yn mynnu: ...codwch eich llygaid ac edrychwch ar y meysydd, oherwydd y maent yn wyn ac yn barod i’w cynaeafu. (Ioan 4:35)
Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, c.1775 gan Anton Raphael Mengs (1728-1779). Yn y llun down wyneb yn wyneb ag Ioan tanllyd, peryglus a bygythiol. Ioan grymus ac egnïol. Ymaflodd Duw ynddo, fe’i meddiannwyd. Ceir gwirioneddau y gellir eu meddiannu; eu deall, eu dadansoddi a’u derbyn. Mae mathau eraill o wirioneddau sydd yn ein meddiannu ni. Gwirionedd felly yw cred yn Nuw. Duw sy’n gafael ynom ni, yn ein hawlio, ein hargyhoeddi a’n cyfareddu. Dyma Ioan y llun hwn! Yr Adfent hwn boed i ni estyn i Dduw’r cyfle i ymaflyd ynom o’r newydd. Fel y cydiodd gynt ym Moses a’i ddefnyddio i arwain pobl o gaethiwed yn yr Aifft, boed i Dduw ymaflyd ynom ninnau, a ninnau, o’r herwydd, yn cyhoeddi rhyddid, ac yn cydsefyll yn erbyn gormes ac anghyfiawnder. Boed i Dduw ymaflyd ynom, a ninnau, o’r herwydd, yn cyhoeddi Ei ewyllys i’n hoes a’n cenhedlaeth. Boed i Dduw ymaflyd ynom, i fod yn bobl i Dduw, yn deulu’r ffydd, yn gymdeithas yr Ysbryd. Byddwn barod i gael ein meddiannu a’n defnyddio gan Dduw!
Ffresgo gan Domenico Ghirlandaio (1449-1494): Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, 1490. Saif Ioan ar graig: ar y graig hon yr adeiladaf fy eglwys, ac ni chaiff holl bwerau angau y trechaf arni (Mathew 16:18). Yn ei law mae gwialen ar ffurf groes. Beth a wnawn ni felly? (Luc 3:10a), gofyn y bobl; Rhaid i ddyn, etyb Ioan, a chanddo ddau grys eu rhannu â dyn heb yr un crys, a rhaid i ddyn a chanddo fwyd wneud yr un peth (Luc 3:11). Yn dawel a disylw daw Iesu ar hyd yn llwybr tuag at Ioan a’i bobl; nid oes neb yn sylwi arno! Neb yn gweld bod gwrthrych y bregeth wedi cyrraedd! ...y mae un yn sefyll yn eich plith, un nad ydych chwi’n ei adnabod (Ioan 1:26) Ni yw’r bobl yn y ffresgo. Gellir bod mor brysur yn addoli a gwasanaethu Iesu, a chyflawni pethau da yn ei enw gan fethu ei adnabod, ag yntau yn sefyll wrth ein hymyl! Gweld Iesu ...â ninnau’n chwilio am le i barcio? ...yn chwilio am arian mân i dalu amdano? ...wrth siopa? ...yng nghanol cymhlethdodau llawen, a llawenydd cymhleth yr aelwyd? ...pan mae’r trên yn hwyr, y peiriant golchi yn gollwng, y cyfrifiadur yn ystyfnigo a’r ffôn yn canu’n ddiddiwedd? ...wedi blinon lân ar bob peth a phawb, ac â ni’n hunain? Dyna neges y llun! Heb na ffwdan na chynnwrf daw Iesu atom; yn y ffyrdd mwyaf amgen, ar yr adegau mwyaf annisgwyl ac anghyfleus! Dyna pryd daw Iesu i ganol ein crefydda, i ganol ein bywyd ac i ganol ein byw.
PREGETH BORE SUL
Tymor yr Adfent – 2
Coeden Jesse, 1499 gan Absolon Stumme (m. 1499). Almaenwr a brentisiwyd yn Hamburg; yno yn y gadeirlan, uwchben yr Allor Fawr y gwelir y gwaith celf hwn. Yn un o ddelweddau’r Adfent, neges syml y Goeden Jesse yw mai Iesu yw penllanw canrifoedd o obeithio a dyheu am frenin. Tad Dafydd oedd Jesse ...O’r cyff a adewir i Jesse fe ddaw blaguryn, ac fe dyf cangen o’i wraidd ef... (Eseia 11:1). Iesu yw’r blaguryn a ddaw o’r cyff a adewir i Jesse ac ef. Hefyd, yw’r (g)angen a dyf o’i wraidd ef. Yn y llun, ar ei orsedd, mae Duw; yn cysgu, wrth ei draed, mae Jesse. ...bydd ysbryd yr Arglwydd yn gorffwys arno, yn ysbryd doethineb a deall, yn ysbryd cyngor a grym, yn ysbryd gwybodaeth ac ofn yr Arglwydd... (Eseia 11:2). I ysbryd Duw y priodolir cymeriad a gallu’r Brenin. Er mor bwysig Jesse, Duw sydd yn cyflawni ei fwriad. Ar ei orsedd mae Duw; wrth ei draed, yn cysgu, mae Jesse. Gwelir cyndeidiau brenhinol Iesu fel ffrwyth ar y goeden. Ar dop y goeden gwelir Mair a’i baban; pennaf ffrwyth Coeden Jesse yw’r bychan hwn. Nid Crist grymus, ond Crist noeth, gwelw a gwan ym mreichiau’i fam. Mae’r bychan yn gwbl ddibynnol ar ei fam fel yr ydym ninnau yn gwbl ddibynnol ar y bychan. Fe’n hatgoffir gan yr arlunydd fod cyfrinach gwir fawredd i’w ganfod, nid mewn grym a golud bydol, na chwaith amlygrwydd a chlod, ond mewn gwyleidd-dra, gostyngeiddrwydd a pharodrwydd i weini ar eraill. Atgoffa Coeden Jesse Absolon Stumme bod Duw yng Nghrist yn ein cymell i gerdded llwybr gostyngeiddrwydd, i ganfod y nerth sydd mewn gwendid a’r grym sydd mewn gwyleidd-dra. Hawdd anwybyddu hyn; cofiwn, Mab y Dyn, yntau, ni ddaeth i gael ei wasanaethu ond i wasanaethu (Marc 10:45). Dangosodd Iesu mai’r unig waredigaeth o afael grym, a’r dinistr a’r gwallgofrwydd a achosir ganddo yw gweithredu grym gwahanol. Grym cariad, tynerwch a maddeuant. Deall amgen oedd deall Iesu o rym: grym i ymatal rhag defnyddio grym i ddinistrio a rheoli er mwyn creu a rhyddhau.
Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, c.1665 gan Mattia Preti (1613-1699). Pregeth lem oedd pregeth Ioan yn yr anialwch: Chwi epil gwiberod! Pwy a’ch rhybuddiodd i ffoi rhag y digofaint sydd i ddod? (Luc 3:7) Nid yw pregethwriaeth o ddiddordeb i Ioan! Â ymlaen: mae’r fwyell eisoes wrth wraidd y coed; felly, y mae pob coeden nad yw’r dwyn ffrwyth da yn cael ei thorri i lawr a’i bwrw i’r tân. (Luc 3: 9) Trwy gyfrwng ei lun fe’n tynnir gan Preti o’r ymylon diogel i mewn i ganol y llun at Ioan wyllt a pheryglus. Gwelir gwialen a baner. Y wialen yn arwydd o awdurdod Ioan fel proffwyd; ar y faner gwelir y neges Wele Oen Duw. (Ioan 1:29a). Ar waelod y llun, gwelir oen. Cyflwynir y cyff yn fath o bulpud i Ioan, ond hefyd fel allor. Mae ei wisg goch yn llifo dros y cyff, fel gwaed. Aberthir yr oen; daw bywyd a chyfle newydd ac mae Preti yn cyfleu hynny trwy gysylltu Ioan â’r cyff marw. Gyda’r cyff a’r corff yn un, mae braich estynedig Ioan fel cangen ... O’r cyff a adewir... fe ddaw blaguryn... fe dyf cangen o’i wraidd ef... (Eseia 11:1). Yng nghornel dde'r llun gwelir angel yn syllu atom ni. Dyma Air Duw yn dod atom ni (Luc 3: 3). Gwaith yr angel yw ein cael i gamu i mewn i’r llun, i fod â rhan ynddo. Daeth Ioan o’r diffeithwch; myn yr ysgolheigion iddo droi cefn ar grefydda’r Deml, a gwleidyddiaeth y ddinas, o’i wirfodd. O’r diffeithwch daearyddol, daeth Ioan i ganol anialwch crefyddol a gwleidyddol ei gyfnod i bregethu. Mae neges Ioan yn un gyfoes a pherthnasol i 2015. Onid yw ein byd yn anialwch; mae ein pobl ar goll, ein cenedl yn hesb a’n crefydd yn sych. Geilw'r angel arnom i fentro i fod fel llais yn paratoi yn anialwch ein byd a’n byw ffordd yr Arglwydd. Unionwn y llwybrau, gan lenwi pob ceulan, lefelu pob mynydd a gwneud y llwybrau troellog yn union a’r ffyrdd garw yn llyfn, er mwyn i’n pobl weld iachawdwriaeth Duw. Onid dyma ein gweinidogaeth?
'ANGEL AG ADNOD' ADFENT Y TEULU (15)
Chwiliwch heddiw am yr angel hwn a'r adnod hon:
GWAED EIN HARGLWYDD IESU...
Gwaed ein Harglwydd Iesu Grist a gadwo dy gorff a'th enaid i fywyd tragwyddol...
Mae’r gwaed a redodd ar y groes
o oes i oes i’w gofio...
(Robert ap Gwilym Ddu, 1766-1850; CFf.: 492)
...â’i werthfawr waed fe dalodd
eu dyled oll i lawr...
(Morgan Rhys, 1716-79; CFf.: 511)
...trwy rinwedd ei waed
mawr heddwch a wnaed...
(Cynddelw, 1812-75; CFf.:538)
Gwaed ein Harglwydd Iesu...
Ein tueddiad naturiol ddigon wrth wrando neu ddarllen y geiriau hyn, yw meddwl am wawd a gwatwar y Groglith: am goron ddrain...am ergyd lethol y morthwyl, hoelen yn tasgu trwy’r cnawd i ddwfn y pren. Gwaed yn ffrydio, diferu, dylifo...
Ond, beth pe bawn yn meddwl, yn hytrach am y llinyn bogail, pibelli glas a choch ym mhleth yn ei gilydd, yn creu a chynnal y bywyd bychan bach hwnnw a oedd yn araf araf yn ymffurfio yng nghroth Mair?
Beth pe bawn yn meddwl am Mair, ei chnawd yn ffurfio cnawd; yn creu rhwydwaith o fwydo a thyfu, gofal a chelloedd gwaed, iechyd a hemoglobin; calon pedair siambr y mamolion yn ymffurfio; gwaed yn bwydo, creu, cynnal, gwaed yn ffurfio system fasgwlaidd Duw mewn cnawd.
Ffurfiwyd calon Crist yng nghorff Mair. Yn y dechreuad, llifodd ei waed yntau yng ngwythiennau, trwy falfiau ei chalon hithau. Yn ei chroth, cell wrth gell, ffurfiwyd menter Duw.
Gwaed ein Harglwydd Iesu...
Mae a wnelo’r geiriau nid yn unig ag artaith y groes, ond hefyd â gwyrth Bethlehem. Ie, holl bwysig yw cofio aberth y groes; mae dathlu menter y preseb llawn mor bwysig. Ofer yr aberth heb y fenter. O bawb, am wn i o leiaf, Gerallt Lloyd Owen (1944-2014), o’r beirdd i gyd, sydd yn deall yr ymgnawdoliad orau:
I’w Duw o’i gŵydd pryd a gwedd a roes hon,
Rhoes waed i Dangnefedd,
Rhoi anadl i’r Gwirionedd
A rhoi bod i wacter bedd.
(Cilmeri a cherddi eraill; Gwasg Gwynedd, 1991)
(OLlE)
