Y GRAWYS MEWN LLUN, LLIW A LLINELL #4

Y tro hwn, mae’r LLINELL yn arwain at y LLIW, ac mae’r LLUN yn drwm o liw.

Maddeued y gwamalu, ond eiddo hwn yw’r llinell! Kermit the Frog: It’s not easy being green.

 It’s not easy being green

GWYRDD: lliw'r môr; lliw ‘pleidiol wyf i’m gwlad’; gwyrdd dolydd y borfa, llethr y llus a llwyni’r dail; lliw tyfiant, cynnydd, gobaith. GWYRDD y blagur yn glasu perth a llwyn, GWYRDD y mynd a’r dod o dan y bondo. GWYRDD bywyd.

Ond ‘roedd Kermit the frog ar Sesame Street yn iawn i ddweud: It’s not easy being green.  Mae GWYRDD yn lliw anodd. It’s not easy being green. Pam?  Oherwydd gwyddom am gwymp anochel y dail, gwyddom pa mor eiddil yw’r briallu, gwyddom am heth a hirlwm gaeaf, gwyddom am bwysau’r barrug ar ein bywyd. Gwyddom am dorri blodau yn eu blagur. Felly, It’s not easy being green.

Yn un o’i gerddi meddai’r bardd Philip Larkin: Life is first boredom, then fear/whether we use it or not it goes.

It’s not easy being green oherwydd gwyddom fod Larkin wedi cydio yn rywfaint o’r gwirionedd am fywyd: mae ei ddiwedd yn anochel, ond mae GWYRDD Duw yn mynnu bod ein holl reswm weithiau’n ein dallu rhag inni weld yr hyn sy’n glir. Mae gwybod cymaint yn ein twyllo rhag inni gredu'r hyn sy’n wir. Mae ‘na fwy, llawer llawer mwy i fywyd na’r hyn a wêl Larkin a’i debyg.

Er enghraifft, ystyriwch GWYRDD yr elfen ysbrydol a berthyn i fywyd. Sut mae deall yr elfen honno mewn bywyd? Sut mae esbonio syndod a rhyfeddod bywyd? Hap a damwain? Os mae diwedd yw’r bedd, mae’n rhaid i ni felly dderbyn mae hap a damwain hefyd oedd dyweder Consierto Mozart i ffidil yn D, neu’r Gloria o Offeren Bach yn B leiaf, neu A Love Supreme gan John Coltrane. A’i hap a damwain oedd gwaith Monet, Van Gogh, Caravaggio, Rembrandt? Ydi’n holl ymdrechion ninnau er daioni yn ddim byd ond dail yn tindroi yng nghorneli’r bydysawd? It’s not easy being green oherwydd bod gwyrdd ein ffydd yn galw arnom i gredu fod bywyd yn fwy, yn llawer fwy na llusern bapur mewn corwynt.

Credwn a chyhoeddwn fod Duw wedi ein creu ni, fod Duw ac yn ein caru ni. O gredu hynny, sut allwn gredu mai’r bedd yw diwedd byw? Os ydym yn blant i Dduw sut allwn gredu y buasai Duw yn bodloni gweld ni’n darfod amdanom? Ni fuasai’r un tad dynol yn caniatáu colli'r un o’i blant, a ydym felly i gredu y buasai Duw, ein Abba ni, yn caniatáu hynny? Gosododd y bardd Wordsworth pen i bapur yn ei golled a’i hiraeth, Would it not be blasphemy to say that we have more love in our nature than God does. Can it be, meddai, that God is the most unscrupulous waster in the universe - making great personalities only to throw them away?

Geiriau da yw oherwydd ac ond, felly: It’s not easy being green oherwydd bod GWYRDD ffydd yn galw arnom i gerdded ar hyd llwybrau duon y byd, a’n calon yn llawn o’r sicrwydd byrlymog mae anwiredd yw gorwel marwolaeth fel pob gorwel arall.

It’s not easy being green ond mae GWYRDD ffydd yn galw arnom i gerdded ar hyd llwybrau duon y byd, a’n calon yn llawn o’r sicrwydd byrlymog mae anwiredd yw gorwel marwolaeth fel pob gorwel arall.

Y LLIW yw GWYRDD.

GWYRDD yw lliw'r Atgyfodiad. Gellid dadlau am hynny wrth gwrs, ond cystal cyfaddef, mae yna gant a mil o bethau y gallem ddadlau yn eu cylch wrth drafod yr Atgyfodiad! Oedd y bedd mewn gwirionedd yn wag? Pa mor real, pa mor ddibynadwy oedd y tystion gwreiddiol i’r atgyfodiad? Ac yn y blaen, ac yn y blaen. Nid oes modd ateb y cwestiynau hyn a’u tebyg yn llwyr ac yn llawn, ac mewn ffordd sydd wrth fodd pawb! Ond un peth sydd yn hollol glir. Ar ôl Calfaria, roedd y disgyblion yn hollol anobeithiol, ac yna daeth GWYRDD Duw. Trawsnewidiwyd y bobl ansicr, ofnus, digalon rhain. Beth bynnag a ddigwyddodd, digwyddodd rhywbeth i godi’r bobl hyn o’r bedd yr aethant iddo wedi marw Iesu, codasant o’r bedd hwnnw yn gymeriadau hollol newydd. Pedr yn wan a gwamal pan arestiwyd Iesu’r noson olaf honno, ond ar ôl yr Atgyfodiad yn gymeriad nad oedd arno ofn neb na dim. Rhywsut mae rhaid egluro’r newid anghyffredin hwn mewn pobl gyffredin. Doedd dim amheuaeth gan y disgyblion beth oedd tu nol i’r newid mawr hwn. Meddent, bob un, fod y newid wedi digwydd oherwydd iddynt gyfarfod a’r Crist byw a bendigedig. Pa ffurf bynnag cymerodd y cyfarfod hwnnw, ‘roedd yn ddigon i’w hargyhoeddi nhw fod Iesu fyw. It’s not easy being green oherwydd bod yn wyrdd yn golygu cyhoeddi i genhedlaeth a’i heddiw’n wacter fod bywyd yn anorchfygol. Nid caethwas yw bywyd yn nheyrnas angau, ond i’r gwrthwyneb, mae angau yn gaethwas yn nheyrnas bywyd.

GWYRDD: lliw'r môr; lliw ‘pleidiol wyf i’m gwlad’; gwyrdd dolydd y borfa, llethr y llus a llwyni’r dail; lliw tyfiant, cynydd, gobaith. GWYRDD y blagur yn glasu perth a llwyn, gwyrdd y mynd a’r dod o dan y bondo. GWYRDD: lliw hen frigau yn ymsythu. GWYRDD, y lliw a dry'r awel oer yn fwynach, lliw'r gobaith eto am gyflawni gobeithion.

Beth yw Gobaith? Y gwybod o dan y llwch a’r lludw - fod bywyd yn bod.

Mentrwn obeithio a beiddio gwneud. Dyma neges, a chymorth i fyw GWYRDD: adnabod Duw yn obaith byw.

 The Road to Emmaus, Daniel Bonnell (g.1954)

Y LLUN.

Mae Daniel Bonnell yn byw a gweithio yn yr Unol Daleithiau. Mae Bonnell yn gyson ymdrin â hanesion cyfarwydd y Beibl, a hynny yn effeithiol iawn.

Meddai wrthynt, "Beth yw’r sylwadau hyn yr ydych yn eu cyfnewid wrth gerdded?" Safasant hwy, a’u digalondid yn eu hwynebau. Atebodd yr un o’r enw Cleopas, "Rhaid mai ti yw’r unig ymwelydd â Jerwsalem nad yw’n gwybod am y pethau sydd wedi digwydd yno y dyddiau diwethaf hyn." "Pa bethau?" meddai wrthynt. Atebasant hwythau, "Y pethau sydd wedi digwydd i Iesu o Nasareth ..." (Luc 24:17-19 BCN)

Sylwch ar liwiau’r llun: Du.

Du: Fy Nuw, fy Nuw, pam yr wyt wedi fy ngadael? (Salm 22:1 BCN).

Du ein dyfnderau dynol, du yr enbydrwydd sydd mewn dynion.

Du tywyllwch dydd - nos dywyll o ganol dydd hyd dri o’r gloch y pnawn.

Du ymerodraeth Pilat

Du crefydd Caiaffas

Du breuddwyd Jwdas

Du dryswch Pedr

Du'r gweddill a’u penne yn eu plu.

Du uchelgais Herod

Du'r bedd.

Du diwedd y daith.

Du'r tywyllwch.

Du'r tywyllwch anorchfygol.

Du, a ... coch.

Coch grym a thrais.

Coch y cynllwynio.

Coch ... aeth un o’r Deuddeg ... at y prif offeiriad a dweud, beth a rowch imi os bradychaf ef i chwi. (Mathew 26: 14 BCN)

Coch y tân golosg: ... yr oedd Simon Pedr yn sefyll yno yn ymdwymo. Meddent wrtho ... Tybed a wyt tithau’n un o’i ddisgyblion? (Ioan 18:25 BCN)

Coch cywilydd.

Coch y rhegi a thyngu.

Coch crib y ceiliog.

Gwadodd yntau ... Ac ar hynny, canodd y ceiliog (Ioan 18:27 BCN).

Gwin coch; yn goch fel gwaed yng nghwpan swper y Pasg.

Grawnwin coch wedi malu dan draed.

Coch gwaed, gwaedu ...

Coch calon yn torri.

Ond ... hefyd, glas.

Glas yr annisgwyl?

Oni ddigwyddodd yr amhosibl?

Oni ddigwyddodd yr anhygoel?

Bore’r Trydydd Dydd. Daeth y croeshoeliedig o’i fedd!

Glas ... a melyn.

Melyn y golau: mae ynom oleuni sy’n anorchfygol.

Melyn: aur. Bu Duw'r alcemydd ar waith yn a thrwy’r cyfan. Fe drodd y coch a’r du yn aur pur a choeth.

Mor ddiddeall ydych, ac mor araf yw eich calonnau i gredu’r cwbl a lefarid y proffwydi! Ond oedd yn rhaid i’r Meseia ddioddef y pethau hyn, a mynd i mewn i’w ogoniant? (Luc 24:25 BCN)

Y GRAWYS MEWN LLUN, LLIW A LLINELL #3

Ychydig eiriau o ddechrau Efengyl Mathew yw’r LLINELL:

Dyma ddarn bychan o lawysgrif Bezae. Llawysgrif eithriadol bwysig ydyw o’r bumed ganrif. Wedi ei sgrifennu ar felwm, rwymwyd y llawysgrif, fel llyfrau ein cyfnod ninnau, rhwng dau glawr ag ysgrifen y naill ochr a’r llall i’r dudalen. Yn y Groeg a’r Lladin, ceir ynddo’r Efengylau, Actau’r Apostolion a darn bychan bach o Drydydd Llythyr Ioan. Bu llawysgrif Bezae ar gadw’n ddiogel yn llyfrgell prifysgol Caergrawnt ers 1581. 　

Gwyddom mai yn Ffrainc y paratowyd y llawysgrif, gan iddo am ganrifoedd lawer, gael ei gadw mewn llyfrgell yno. Ni wyddom enw’r hwn a fu’n ddygn a dyfal yn gweithio arno. Mae enw’r mynach hwnnw wedi hen ddiflannu i blygion hanes. Pwy bynnag ydoedd, buasai wedi ystyried ei grefft yn alwad; ei gywirdeb yn wasanaeth i Dduw. Gwaith llethol manwl ydoedd, â’r pwyslais nid ar gyflymdra, ond ar gywirdeb, cywreinrwydd a chynildeb. Ym mhlyg dros ei ddesg, bu’r mynach hwn, o awr i awr, o ddydd i ddydd yn araf gywir gopïo’r testun hyd nes iddo orffen, ac wedi gorffen, dechrau o’r newydd ar lawysgrif newydd.

Mae’n hawdd anghofio pwysigrwydd gwaith y dynion hyn, a bod eu byw wedi troi ar echel eu crefft. Dylid hefyd gofio mae peth eithriadol ddrud oedd felwm yn y cyfnod hwnnw, ac o’r herwydd, ‘roedd y sgrifellwyr yn eithriadol ofalus ohono; mae tystiolaeth o’r ffaith iddynt grafu inc oddi ar y felwm er mwyn cael ei ailddefnyddio. Datblygiad eithriadol bwysig, ac mae’n siŵr tra chynhyrfus yn y cyfnod, oedd medru ysgrifennu’r ddwy ochr o dudalen. Er mwyn cael gwneud y defnydd orau, llawnaf o’r felwm, buasent yn hepgor pob atalnodi, a hefyd yr holl fylchau rhwng y geiriau; ond, buasent hefyd gadael gofod wag sylweddol ei faint yn ymyl i’w gwaith. Pam? I alluogi amser a’i ddifrod wneud ei waethaf, heb fedru cyrraedd at y testun. Cyfrwng arall i arbed gofod oedd talfyrru, ac fe dynnwyd llinell uwchben y geiriau a dalfyrrwyd. Sylwch:

​Dyma dalfyriad o Kata Mathaion: Yn ôl Mathew. Nawr, fe allech ddweud fod gollwng y 'a' ar derfyn kata yn fawr o dalfyriad! Ond, ‘roedd pob arbediad yn arbediad o werth!

Wrth ddarllen ymlaen i’r llinell olaf, fe welwch linell uwchben y llythrennau sydd yn ymddangos fel IHC. Llythrennau cyntaf yr enw Iesu yn y Groeg, - iota, êta a’r sigma. Talfyriad parchus o enw Iesu ydyw.

Gwelir IHS yn aml mewn eglwysi, ac ar brydiau yn orchudd dros bulpud anghydffurfiol. Awgrymir mai ystyr yr IHS oedd In His Service; myn rhai wedyn fod IHS yn golygu I have Suffered. Neu efallai mai Iesus Homium Salvator  yw IHS. Er mor briodol y dehongliadau hyn, cwbl anghywir ydynt bob un!

Wrth weld IHS cofiwn am y mynach hwnnw ymhlyg dros ei ddesg yn yr ysgrifdy; mae’n fore, cynnar, oer - fe chwyth i’w ddwylo i’w cynhesu - cyn gosod ei bluen yn yr inc, ac wrth grafu llinell gyntaf, fe gofia am gariad mawr ei waredwr: ‘does enw i’w gael o dan y nef/yn unig ond ei enw ef. (William Williams, 1717-91. CFf.312).

Dyledus ydym i’r mynach hwnnw a’i debyg. Mae cenedlaethau’n dibynnu arnom ninnau hefyd i wneud yr hyn a wnaethpwyd ganddo: cofnodi, cynnal a throsglwyddo hanfod ein ffydd: IESU.

LLIW

Shahrbanu Mozandarani

INDIGO - lliw’r tywyllwch. Yn ôl, ym mis Ionawr 2004 bu daeargryn erchyll yn Iran. Claddwyd Shahrbanu Mozandarani o dan y rwbel a’r annibendod mawr a adawodd y daeargryn ar ei ôl yn ninas Bam. Am wythnos, yn y tywyllwch, bu Shahrbanu Mozandarani ar goll o dan bentwr adfeilion ei chartref. ‘Roedd Shahrbanu Mozandarani ar y pryd yn nawdeg wyth mlwydd oed. Fe’i darganfuwyd yn adrodd barddoniaeth a phenodau o’r Koran. Dyma, yn anad dim arall a’i cynhaliodd am wythnos yn y tywyllwch - adrodd penillion ac adnodau. Wrth ystyried profiad Shahrbanu Mozandarani, ystyriwn hefyd beth tybed a fuasai yn ein cynnal ni pe bawn wedi ein claddu’n fyw am wythnos?

A oes ryw bethau sydd wedi eu plannu mor ddwfn ynom, wedi eu cerfio mor annileadwy ar lechen ein cof a fuasai yn ddigonol i’n cynnal a’n cadw yn fath sefyllfa erchyll?

Nid tywyllwch gwaelod y môr, na thywyllwch pendraw’r gofod sydd wir angen i ni eu darganfod, dylem yn hytrach blymio dyfnderau dyfnaf y bersonoliaeth. Yn nyfnder ein dyfnder, yn nyfnion ein cymeriad cedwir y pethau - y geiriau a’r atgofion - na ellir byth ei dileu. Dyma drysor ein bywyd. Dyma nerth i’n cynnal, dyma obaith i’n cadw. Heb yn wybod i ni mae profiadau mawr bywyd a geiriau’r Bywyd yn suddo i lawr i’n hisymwybod ac yn setlo yno, yn aros hyd nes bod galw amdanynt.

Mae INDIGO yn galw ar bob perchen ffydd i blymio lawr i’w ddyfnder nawr ac yn y man, i wneud yn siŵr fod popeth a fydd angen arnom mewn argyfwng yn ddiogel ac yn ei le yno. Neges INDIGO Duw yw dylai pawb ohonom fod yn ofalus iawn o’r geiriau a’r profiadau sy’n cael eu trysori yn nyfnion tywyll y bersonoliaeth.  Fel Shahrbanu Mozandarani, ni wŷr neb ohonom pryd y bydd y trysorau hynny’n troi’n olau mawr yng nghanol y tywyllwch.

LLUN

Dyma The Last Supper 1 (1995) gan Faisal Abdu’Allah (g.1969).

Pan ddaeth yr awr, cymerodd ei le wrth y bwrdd, a’r apostolion gydag ef. (Luc 22:14).

Dylid dechrau gyda’r amlwg: mae’r gwaith hwn yn seiliedig ar gampwaith Leonardo da Vinci (1452-1519): Il Cenacolo - Y Swper Olaf (1494-1498; Santa Maria delle Grazie, Milan) Portreadir Gwledd y Pasg gyda’r Disgyblion, a sefydlu Swper yr Arglwydd (Mth.26:26-30; Lc. 22:7-14; Mc.14:22-26; Ioan 13:21-30; 1 Cor.11:23-25).

Mae Faisal Abdu’Allah yn ail greu llun da Vinci, gyda throad annisgwyl; mae’r troad hwnnw - fel pob troad gwir annisgwyl - yn ysgwyd dyn. Portreadir Iesu a’i ddisgyblion, nid fel gwynion Gorllewinol, ond fel pobl o dras a diwylliant Dwyreiniol.

Awn i’r afael â hyn.

Sylwch, yn gyntaf, ar natur du a gwyn y llun. Torrir y llun, mwy neu lai, yn ei hanner: pedair mewn gwisgoedd tywyll ar y chwith, â saith disgybl, gydag Iesu, mewn gwyn i’r dde. Mae’r hollt yn llawer rhy amlwg i fod yn anfwriadol. Mae Faisal Abdu’Allah yn amlygu’r tueddiad anffodus i hollti bywyd yn ddu a gwyn; y gwych a’r gwachul, ac o’r herwydd i labeli person, crefydd neu ddiwylliant yn dda, neu’n ddrwg. O’r herwydd, crëir a chynhelir yr hollt rhwng ‘Ni’ a ‘Nhw’. Mae crefydd, y cwbl ohoni, mewn newid ‘Nhw’ am ‘Ni’. Peth ffug yw crefydd cyd ag y bo yn fater o ddiogelu ‘Ni’ rhag gorfod cwrdd â ‘Nhw’. Gyda ‘Nhw’ yn unig, y down ‘Ni’ i adnabod Duw. Fel meddai Thomas Merton (1915-1968): Love is our true destiny. We do not find the meaning of life by ourselves alone - we find it with another.

Sylwch, wedyn ar wisgoedd y ‘disgyblion’. Mae’r gynau gwynion yn awgrymu mae deiliad y grefydd Islam yw’r rhain (nid bob un ohonynt o reidrwydd, ond y mwyafrif). Credaf, fod Faisal Abdu’Allah yn awgrymu fod gennym, fel pobl ffydd, er waetha’r hyn oll sydd yn wahanol amdanom, un peth yn gyffredin: ein pwyslais ar ddaioni cariadlawn Duw. Y gwirionedd mawr? Gwirionedd ydyw a welsom yn Iesu: Cariad yw Duw. Celwydd y popeth a wneir, pregethir, leferir, a gedir sydd yn groes i hyn.

Mai gwisgoedd y ‘disgyblion’ - gwryw a benyw - yn amlygu amrywiaeth eu tras ethnig ac argyhoeddiad crefyddol. Eto, fel yr hollt rhwng du a gwyn, mae’r amrywiaeth mor amlwg yn llun, nes awgrymu fod gan yr arlunydd neges i’w gyfleu drwyddo. Nid athrawiaeth uniongred na chyfundrefn grefyddol unlliw yw cynnyrch arbennig ffydd yn Nuw, ond person o ffydd: hwnnw a honno sy’n dylanwadu ar gymdeithas ac ar y byd. Yn wyneb eithafiaeth grefyddol, yr unig Dduw y mae pobl bellach yn mynd i wneud cyfrif ohono yw’r Duw a welant ynom ni, ac yn ein ffordd o ymwneud ag eraill. Nid oes ‘Cristnogaeth’ yn bodoli, nac ychwaith ‘Iddewiaeth’ a ‘Mwslimiaeth’. Mae abstract nouns yn eithriadol beryglus! Cristnogion, Iddewon a Mwslimiaid sydd yn bodoli - does dim byd yn abstract am bobl ffydd, a’u cyfraniad; hwynt hwy yw gobaith byd.

Arwain hynny ar y peth olaf. Yng ngwaith da Vinci, gwelir deuddeg o ddynion, ag Iesu yn y canol: 13. Mae Jwdas yn bresennol. Yn The Last Supper 1 gan Faisal Abdu’Allah dim ond un disgybl ar ddeg sydd, ag Iesu yn y canol: 12. Mae Jwdas eisoes wedi mynd allan i’r nos (Ioan 13:30). Pwy felly yw’r hwn a gwn yn ei law? Ynglŷn ag ateb y cwestiwn hwnnw, holed pob un ef ei hun.

Y GRAWYS MEWN LLUN, LLIW A LLINELL #2

Ychydig eiriau o eiddo’r gantores Gospel byd-enwog, Mahaila Jackson (1911-1972) yw’r LLINELL:

Blues and Gospel music were very close. They had the same origins. They came from the songs of slaves. But Blues were songs of despair and Gospel were songs of hope. Blues leave you empty. Makes you feel like you’ve got nothing left. Gospel shows you a way out of your despair. Tells you not to give up. It was an important lesson for our people. I listened to Blues singers in New Orleans but i vowed i would only sing Gospel. That was my decision.

(History of the Blues, Francis Davis, 2003. Perseus)

That was my decision ... Penderfyniad da! Rhy Blues o lawer yw’n crefydda ni. Y mae’r cyfan yn ddigon gweddus a pharchus, ond yn llwyddo, rywsut, i gladdu llawenydd Gospel Iesu Grist.

Llythyr o ddiflastod Blues y carchar yw Llythyr Paul at y Philipiaid - ond rhannu’r profiad o lawenydd - Gospel - credu yn Iesu Grist mae Paul er gwaetha, neu oherwydd y muriau cerrig a’r barrau dur: ... byddwch chwithau’n llawen meddai Paul (2:18); Llawenhewch yn yr Arglwydd bob amser; fe’i dywedaf eto, llawenhewch (4:4).

'Rydym mewn cyfnod sydd yn drwm o’r Blues. Mae yna drwch o bethau y gellid diflasu o’u herwydd. Ond, nid pobl y Blues mohonom. Pobl Gospel ydym. ... byddwch chwithau’n llawen meddai Paul wrthym (2:18).

LLIW

OREN - ffrwyth. Oren, lliw cotiau’r bobl brysur sy’n gwneud y ffyrdd yn well. Oren sy’n fflamau. Oren y wawr, a machlud haul. Oren dail yr Hydref, oren ymhlith coch a melyn gogoniant diosg y dail. Oren … goleuadau traffig! Oren pabi Calfornia.

Oren y goleuadau traffig i ddechrau. Mae’r Oren rhwng y coch a’r gwyrdd yn arwyddo bod yn rhaid i ni fod yn barod. Barod i fynd, neu barod i ddod i stop. Un o hanfodion ein ffydd yw bod yn barod - yn barod am yr annisgwyl. Mae’r bywyd Cristnogol yn llawn o’r annisgwyl. Pam? Yn syml, oherwydd mai Crist yn gwrthod troi’n Gristnogaeth yw ein Crist ni. Un yn dal i beri syndod yw Iesu o Nasareth.

Mae Oren yn cyhoeddi bod yn rhaid i ni fod yn barod - byddwn barod, yn agored i’r syndod.

Byddwn yn bobl â haenen o Oren Duw ynom, pobl yn barod i dderbyn yr annisgwyl, pobl yn barod i fod yn annisgwyl, i gyflawni’r annisgwyl. Mae Cristnogaeth Gymreig wedi llwydo - peidiodd Duw a’n synnu. Magwyd yn ein plith math arbennig o sinigiaeth - sinigiaeth ysbrydol sydd wedi gosod Duw yn dwt yn ei le. Mae gormod o lawer ohonom yn gweld dim ond bollt y drws, ac wedi anghofio mai ei echel, nid ei follt sy’n gwneud drws yn ddrws. Gyda Duw pob peth sydd bosibl, meddai Iesu.

Os oes ynom amharodrwydd ac anfodlonrwydd i chwilio a cheisio a gwrando, i dderbyn ac ymhyfrydu yn yr annisgwyl sydd wrth wraidd ein ffydd, fe welwn nad oes gennym efengyl o unrhyw werth.

Dyma’r blodyn: Pabi. Pabi Oren California. Blodyn oren trawiadol iawn. Blodyn dygn yw’r Pabi Oren. Chwyn ydyw mewn gwirionedd. Tyfant heb dderbyn gofal, heb wrtaith, heb ddŵr. Tyfant yn y mannau mwyaf annisgwyl; yn y crastir o’u cwmpas mae’r pabi yn drwch o liw. Duw'r annisgwyl yw ein Duw ni, a Duw dygn ydyw hefyd. Duw'r cariad nad yw’r oeri ydyw, Tad y gras nad yw’n lleihau. Fe gyniga i ni gariad; cyfamod er gwaetha’r diffyg gofal a chariad sydd mor nodweddiadol ohonom fel pobl.

Mae gennym Dduw oren, Duw'r annisgwyl. Nid yw pobl yn disgwyl gweld Duw yn y capeli mwyach. Nid ydynt yn disgwyl gweld dim byd newydd gennym. Dibynadwy ydym, gellir ein hanwybyddu’n hawdd gan ein bod ni’n gwneud yr union bethau a ddisgwylir gennym. Mae Oren yn galw arnom i gyflawni’r annisgwyl, i fod ar waith mewn mannau annisgwyl, trwy gyfryngau annisgwyl. Sut? Trwy fod yn ddygn a dyfal. Mynnwn fod yn ddygn fel ein Duw - i ddal ein gafael ar gyfiawnder, brawdgarwch, cymdeithas a llawenydd.

Mae Oren yn galw ar bawb ohonom i wneud yr hyn a allwn i gynnig newyddion da i fyd sydd yn disgwyl dim byd ond newyddion drwg.

Mae Oren yn galw ar bawb ohonom i wneud yr hyn a allwn i ddal ein gafael ar lawenydd y Gospel yng nghanol holl ddiflastod y Blues. Bydd neb yn disgwyl hynny gennym!

LLUN

Dyma Ruby Green Singing (1928) gan James Chapin (1887-1975):

Syllwch ar y llun, syllwch i lygaid Ruby Green a cheisio gweld beth mae hi’n weld, a hithau’n canu mawl i Dduw. Canu wrth ei bodd; enaid meiriol, edifeiriol: dyma’r Gospel! Dyma wefr llawenydd Iesu Grist, llawenydd na all neb ei gymryd oddi arnom.

Mae yna lawenydd - llawenydd y llun hwn - llawenydd sydd yn lletach na’r amseroedd drwg a da; llawenydd sydd gryfach na’n hymdrechion gorau, ac yn ddyfnach na’n methiannau gwaethaf. Llawenydd ydyw sydd yn ein codi pan na fedrwn godi’n hunain; llawenydd na allwn ei berchenogi, ond sydd yn ein perchenogi.