DALIWN ATI I DDAL ATI

'Munud i Feddwl' ein Gweinidog

Heddiw, yn 1329 bu farw Robert the Bruce (g.1274). Mae’r hen goel am Robert a’r pry copyn yn gyfarwydd a phwysig. Dywedir i Robert, ar ôl cael ei orchfygu droeon ar dro, ffoi, a chael nodded mewn hen ysgubor. ‘Roedd Robert wedi llwyr ymlâdd - digalon a diflas ydoedd. Gwelodd yno bry copyn yn ceisio gwau ei we. ‘Roedd y we yn ddiogel mewn un man, ond ‘roedd rhaid angori pen arall y we. Ceisiodd y pry copyn wneud hynny, a methu. Ceisiodd eilwaith, a thrachefn, ond yn aflwyddiannus hyd y degfed tro, pryd llwyddodd. Bu mynych a dygn ymdrechion y pry cop yn ysbrydoliaeth i Robert. Aeth yn ôl i’r frwydr, wynebodd ei elynion, a’r tro hwn Robert a orfu. Hen goel; neges oesol gyfoes: dalifyndrwydd.

Saif Ofn ar riniog y drws, gan guro, curo a churo drachefn: daliwn ati i ddal ati i gyhoeddi Nid oes ofn mewn cariad. (1 Ioan 4:18a)

Saethu a thrywanu. Safwn â'n pennau’n ein dwylo, ac wylo; wylo am eraill, ac wylo amdanom ein hunain. Daliwn ati i ddal ati i gyhoeddi: Bendigedig fyddo Duw a Thad ein Harglwydd Iesu Grist, y Tad sy’n trugarhau a’r Duw sy’n rhoi pob diddanwch. Y mae’n ein diddanu ym mhob gorthrymder, er mwyn i ninnau, trwy’r diddanwch a gawn ganddo ef, allu diddanu’r rhai sydd dan bob math o orthrymder. (2 Corinthiaid 1:3,4)

Beth bynnag ddaw yn sgil yr Etholiad Cyffredinol yfory, daliwn ati i ddal ati i gyflawni’r gwaith byth-a-beunydd o ledaenu daioni a lledu trugaredd: gwneud beth sy’n iawn, caru teyrngarwch, ac ymostwng i rodio’n ostyngedig gyda’th Dduw. (Micha 6:8b)

Yng nghanol casineb ac anras, daliwn ati i ddal ati i amlygu gras: Glynwch wrth ddaioni. (Rhufeiniad 12:9)

Yn nrygioni’r byd, daliwn ati i ddal ati i gyhoeddi na fu, nid yw, ni fydd y drwg yn drech na’r da: Safwch yn gadarn da orthrymder. (Rhufeiniad 12:12)

Daliwch ati i weddïo (Rhufeiniad 12:12): O’n gweddïau does unlle yn y byd yn rhy bell.

Daliwn ati i ddal ati i hau trugaredd mewn tir o garreg: mae'r un weithred rasol yn drech na'r holl drahauster.

Yr unig beth i’w wneud yw hau fel y carem fedi.

(OLlE)

CYTGAN

Brysia allan, fy nghariad,

a bydd y debyg i afrewig,

neu’r hydd ifanc

ar fynyddoedd y perlysiau.

(Caniad Solomon 8:14 BCN)

Fe ddaethom i ddiwedd ein taith trwy gân y caniadau: Caniad Solomon. O holl lyfrau’r Hen Destament nid oes un yn anos i’w ddehongli na hwn. Mae’r gwahanol ddehongliadau ohono’n frith, ond prin yw’r pregethu ohono. Ysbrydolodd lenorion, beirdd ac emynwyr ymhob oes. Stori garu ydyw. Mae’r stori garu yn dechrau, yn naturiol, gyda’r amlygiad naturiol o gariad: cusan.

Cusaned fi â chusanau ei fin (1:2 WM).

Mae’r stori garu hon yn gorffen gydag amlygiad naturiol arall o gariad: brys. Traed cyflym sydd gan gariad bob amser: Brysia allan, fy nghariad. Mawr yw angen bro, gwlad a byd am Gariad ein Duw. Rhaid brysio gyda’r neges am y Cariad hwn.

Mae’r nodyn allweddol hwn o frys yn emyn mawr Morgan Rhys (1716-79). Benthycwn y geiriau yn sbardun i fyfyrdod, gweddi a gwasanaeth pellach:

Dewch, hen ac ieuainc, dewch

at Iesu, mae'n llawn bryd;

rhyfedd amynedd Duw

ddisgwyliodd wrthym cyd:

aeth yn brynhawn, mae yn hwyrhau;

mae drws trugaredd heb ei gau.

Dewch, hen wrthgilwyr trist,

at Iesu Grist yn ôl;

mae'i freichiau nawr ar led,

fe'ch derbyn yn ei gôl:

mae Duw yn rhoddi eto'n hael

drugaredd i droseddwyr gwael.

(OLlE)

SALM

Salm 53

Dywed yr ynfyd yn ei galon, "Nid oes Duw." (Salm 53:1).

Gwelir yma’r credadun yn cyhuddo’r anghredadun o ynfydrwydd - ffolineb. Golygfa wahanol a welir yn ein dyddiau ni. Gwelir heddiw, yr anghredadun yn cyhuddo’r credadun o’r ffolineb eithaf. O’r ddwy, rhaid i’r credadun ddewis yr olaf. Nid yn ei ddawn ddifenwi y gorwedd cryfder y credadun ond yn ei barodrwydd i gael ei ddifenwi er mwyn ei Dduw.

Yn ôl pryddest Cynan (1895-1970), cyhuddwyd y cenhadwr John Roberts (1853-1949) o’r ffolineb eithaf pan benderfynodd fynd yn genhadwr dros Iesu i Tsieina.

Ffŵl, ffŵl i’th gladdu dy hun

Yn China ddyddiau d’oes,

A thaflu gyrfa aur i ffwrdd

I sôn am Waed y Groes.

Erys her yng ngeiriau Halford Luccock (1885-1961): The Christian religion never strikes its most compelling notes, never gets into the treble clef, until it frankly admits the charge that it is tinged with irrationality.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at y Sulgwyn. Echel ein Hoedfa Deulu bore Sul (10:30) fydd Actau 2:1: Ar ddydd cyflawni cyfnod y Pentecost yr oeddent oll ynghyd yn yr un lle. Trwy gyfrwng gair, gweithred, darlun a rhuban ystyriwn arwyddocâd y cymal: yr oeddent oll ynghyd. Yn, a thrwy’r Ysbryd Glân cawn ein tywys i undod â Duw yng Nghrist, a thrwy Crist â’n gilydd. Ym mywyd a chenhadaeth yr eglwys, dim ond hyn sydd bwysig: Byddwch yn gytûn ymhlith eich gilydd (Rhufeiniad 12: 16a). Croesawir ymwelwyr o Fadagascar, ac mae’n fwriad gennym anfon gair o gyfarchiad i’n brodyr a chwiorydd yn Eglwys y Tronavato ym Madagascar.

Wrth y bwrdd, hyfrydwch gennym, y Sul hwn eto fydd cael derbyn aelodau newydd i’n plith. Hefyd, cawn gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Er nad yw plant yn cymuno yn eglwys Minny Street, mae’n fwriad gennym fod y plant a’r plantos yn dysgu beth yw arwyddocâd y ddefod hon. I wneud hynny, rhaid iddynt ddeall beth sydd yn digwydd, ac o’r herwydd symleiddiwyd yr eirfa ac addaswyd y delweddau’r mymryn lleiaf i gynnwys, addysgu a pharatoi’r ifanc yn ein plith.

Bydd paned a nwyddau Masnach Deg yn y Festri wedi'r oedfa.

(‘Dewch i’r Parti!’. Ein Gweinidog fydd yn arwain Oedfa BBC Radio Cymru a ddarlledir bore a phrynhawn dydd Sul.)

Gan ei fod bellach wedi gorffen y gyfres o homilïau a myfyrdodau yn seiliedig ar fywyd a phrofiad y Seintiau Cymreig, mae cyfle i Owain ail-gydio yn y gyfres pregethau ‘Pobl y Testament Newydd’. Yn Oedfa Hwyrol (18:00) y Sulgwyn, Simon fodd testun ein sylw, Simon o Samaria, Simon y Swynwr (Actau 8:9-25). Pa neges sydd gan hwn ar ein cyfer tybed? Nid gallu i’w drin yn ôl mympwy dyn yw’r Ysbryd Glân, ond awdurdod y mae’n rhaid ufuddhau iddo.

PIMS nos Lun (5/6; 19:00-20:30 yn y Festri): Addfwynder (Galatiaid 5:22).

Bydd ein Hymddiriedolwyr yn cwrdd nos Fercher. Gofynnwn am fendith Duw ar ei gwaith.

Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd: Yr Athro John Gwynfor Jones (500 mlwyddiant y Diwygiad Protestannaidd a Martin Luther) 19:30 yn Eglwys Canol y Ddinas (URC), Windsor Place. Gweddïwn am wenau Duw ar waith a chenhadaeth Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd.

ADOLYGU

Yng nghanol dy adolygu, prin fod amser gennyt i ddarllen unrhyw beth ond dy nodiadau a’th werslyfrau; ond gall y Llyfr fod yn gymorth wrth fynd i’r afael â’r llyfrau; gall y Gair helpu gyda’r holl eiriau sydd angen i ti ddeall, dehongli a chofio. Mae ambell adnod yn adnodd adolygu!

Dyma weddi fach i’th gynnal trwy’r arholiadau:

O! Dduw Dad, dyro gymorth i mi wrth baratoi i’r arholiadau hyn.

Rho i mi, os gweli’n dda o’th ddoethineb:

Doethineb yr ARGLWYDD osododd sylfeini’r ddaear; a’i ddeall e wnaeth drefnu’r bydysawd. (Diarhebion 3:19)

Pan mae’r gwaith yn drwm, a dal ati i ddal ati yn anodd,

Os gweli’n dda, rho i mi ddalifyndrwydd:

Mae’r rhai sy’n dal ati yn wyneb treialon yn cael eu bendithio gan Dduw. (Iago 1:12)

Arholiadau; fe ddônt i ben,

Daw diwedd i’r adolygu,

Rho i mi, os gweli’n dda hunanddisgyblaeth:

Dydy disgyblaeth byth yn bleserus ar y pryd (mae’n boenus!) - ond nes ymlaen dyn ni’n gweld ei fod yn beth da. (Hebreaid 12:11)

Yng nghanol yr holl boeni,

Fi’n poeni,

Anwyliaid yn poeni amdanaf,

Os gweli’n dda, rho i mi, ac i bawb sydd yn annwyl gennyf ymddiriedaeth:

Y mae gennyf gryfder at bob gofyn trwy yr hwn sydd yn fy nerthu i. (Philipiaid 4:13)

Bendithia fi, nawr a phob amser â sicrwydd o’th fendith:

Plîs bendithia fi...Cynnal fi! Cadw fi’n saff. (1 Cronicl 4:10)

Clyw a derbyn fy ngweddi a’m gweddïau. Amen.

CYTGAN

Pwy yw hon sy’n dod i fyny o’r anialwch,

yn pwyso ar ei chariad?

Deffroais di dan y pren afalau,

lle bu dy fam mewn gwewyr gyda thi,

lle bu’r un a esgorodd arnat mewn gwewyr.

Gosod ni fel sêl ar dy galon,

fel sêl ar dy fraich;

oherwydd y mae cariad mor gryf â marwolaeth,

a nwyd mor greulon â’r bedd;

y mae’n llosgi fell ffaglau tanllyd

fel fflam angerddol.

(Caniad Solomon 8:5-7 BCNad)

Canys cariad sydd gryf fel angau: cytunai’r esbonwyr i gyd mai dyma uchafbwynt Caniad Solomon. Nid hardd a da yn unig mo cariad, ond cryf hefyd - mor gryf â marwolaeth ei hun. Onid cryfach? Tân ysol ydyw, a wrthwyneba ac a ddeil yn erbyn pob ymgais i’w ddiffodd. Nid rhywbeth sentimental ydyw; gall wynebu, a goresgyn unrhyw a phob peth.

Benthycwn brofiad William Williams (1717-91), yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Anfeidrol felys yw dy hedd,

a chryf dy gariad fel y bedd.

Amen

HYWEL GWYNFRYN YN CYFWELD JOHN PENRI

Tua 1563, ganwyd bachgen o’r enw John Penri yn fferm Cefn-brith, ym mhlwyf Llangamarch, Sir Frycheiniog. Heddiw, nodir Dydd John Penri - nodir ei farw ym mis Mai 1593, ond nodir mwy o lawer na hynny, nodir cenedlgarwch John Penri. Deallodd John Penri mae rhodd oddi wrth Dduw yw’r genedl Gymraeg. Deallodd nad maneg yw’r iaith Gymraeg, ond llaw, a dim ond a’r llaw honno y gellid cydio’n iawn yng nghyfoeth yr Efengyl. Mynnodd yr hawl i bregethu i’w bobl yn y Gymraeg, iddynt gael deall, ac o ddeall, derbyn yr Efengyl. Nodir heddiw hefyd ei radicaliaeth, radicaliaeth a aflonyddodd ar segurdod crefydda a chrefyddwyr ei gyfnod. Nodir hyn heddiw, gan gyhoeddi fod cenedlgarwch a radicaliaeth Gristnogol yn fyw o hyd, a bod eu parhad fel realiti yn ein Cymru ninnau yn llwyr ddibynnol ar y gwerth a rhoddwn arnynt.

O gydio yn y ddolen isod, ceir cyfle i wrando ar Hywel Gwynfryn yn cyfweld John Penri.

SALM

Salm 84

Cafodd hyd yn oed aderyn y to gartref,

a’r wennol nyth iddi ei hun,

lle mae’n magu ei chywion, wrth dy allorau du,

O! Arglwydd y Lluoedd, fy Mrenin a’m Duw.

Gwyn eu byd y rhai sy’n trigo yn dy dŷ,

yn canu mawl i ti’n wastadol.

(Salm 84:3,4)

Daw’r gwenoliaid i Eglwys Llanfihangel Rhos-y-corn bob haf. Adeiladant eu nythod yng nghyntedd yr eglwys hynafol mewn pryd i’r noswyl o weddi a gynhelir cyn y Dyrchafael bob blwyddyn. Mae’r ffaith bod yr eglwys yn olau yng nghanol y nos yn peri syndod i’r adar. Maent yn hedfan yn ôl ac ymlaen trwy’r drws a rhwng y bwâu am y ddwy awr gyntaf, ond o’r diwedd fe ddeuant yn gyfarwydd â’r canhwyllau gan fynd yn ôl i’r nythod i ymlonyddu.

Nid annhebyg i ymateb y gwenoliaid i’r goleuni yw ein hymdrechion ninnau wrth geisio ymdawelu mewn gweddi o flaen Duw. Ar y dechrau fe â ein meddyliau ar grwydr. Hedfanant i bob cyfeiriad fel adar bach gwyllt. Ond ar ôl i’r munudau fynd heibio maent yn blino ar yr ymgais hon i ddianc rhag y goleuni. Deuant yn ôl at Dduw a nythant ynddo yn dawel a diolchgar. Canfyddant eu bod yn ddiogel gyda’u Harglwydd.

(OLlE)