Cofiwch bore Sul! Hanner Marathon Caerdydd!
www.cardiffhalfmarathon.co.uk/residents-spectators/road-closures/
Bydd yr heolydd i gyd ar agor ar gyfer yr Oedfa Hwyrol.
HYDREF NEU WANWYN, 'NID WYF FI, YR ARGLWYDD, YN NEWID'.
'Munud i Feddwl' wythnosol ein Gweinidog
Myfyrdodau Grawys gan Offeiriad yn Christchurch, Seland Newydd.
Wrth ddarllen sylweddolais …
Sylweddolais na fu i mi erioed sylweddoli fod y Grawys a’r Pasg, yn Seland Newydd, yn cyd-ddigwydd â thymor yr Hydref. Yma, yn hemisffer y Gogledd, tymor y Gwanwyn yw cefnlen y Grawys a’r Pasg. Gwëwyd gennym felly, rhwydwaith o gysylltiadau, delweddau a throsiadau sydd yn anhepgor i bob ymgais gennym i fynegi neges fawr y Pasg: wedi oerni a llonyddwch y Gaeaf, daw’r Gwanwyn a’i fywyd newydd i lonni’r greadigaeth. Mae’r blagur yn y coed yn ernes fod tyfiant a ffrwyth i ddilyn maes o law.
Wrth ddarllen y myfyrdodau hyn, sylweddolais mai anodd buasai cadw’r Grawys, a dathlu Pasg yn erbyn cefnlen tymor yr Hydref: tymor cynhaeaf a diolchgarwch; tymor ailgychwyn ysgol a choleg, tymor lliwiau euraid y coed a’r perthi, tymor diosg y dail a byrhau golau dydd - tymor ... caea’r dydd ei lygad/cysglyd yn gynt a chynt.
Os tymor tyfu ydy’r Gwanwyn, yna tymor yr heneiddio ydy’r Hydref. Os mai egni a bwrlwm sy’n hawlio Ebrill a Mai, arafwch a phwyll piau Medi a Hydref. Os yw’r Gwanwyn yn fyrbwyll wyllt mae’r Hydref yn araf ddoeth.
Wedi darllen y myfyrdodau hyn, sylweddolais mor wir yw geiriau mawr Malachi broffwyd: ... nid wyf fi, yr ARGLWYDD, yn newid ... (Malachi 3:6 BCN). Er mor annwyl gennym y cysylltiad naturiol hwnnw rhwng y Pasg a’r Gwanwyn, buddiol a da yw cofio fod neges y Pasg llawn mor fyw, ac amlwg yn nhymor yr Hydref: tymor y cysgodion mwyn, a’r golau brith. Amlygir Bywyd y Crist byw, nid dim ond trwy gyfrwng ffresni’r blagur yn glasu perth a llwyn, y mynd a’r dod o dan y bondo, a’r ddraenen ddu ar ei newydd wedd. Gwelir y Bywyd hwn hefyd yn y cysgodion tywyll, tawel; y dydd yn fyrrach na’r nos, a blas y gaeaf ar yr awel. Mae’r Bywyd hwn yn amlwg ym mhob tymor, gan nad bywyd tymhorol mohono - y bywyd sydd fywyd yn wir ydyw.
Wrth droi i wynebu’r Hydref, a pharatoi i’r Gaeaf, cofiwn, ac atgoffwn ein gilydd o’r gwirionedd mawr a fynegwyd mor gymen gan Thomas Chisholm (1866-1960):
Summer and winter, and seedtime and harvest,
Sun moon and stars in their courses above
join with all nature in manifold witness
to Thy great faithfulness, mercy and love.
Mae’r pennill yn adlais o Lyfr Galarnad - er mor brudd yr enw, llyfr llawn hyder ydyw - hyder hyderus a sawl a wŷr nad yw’r ARGLWYDD, yn newid ... (Malachi 3:6 BCN) ... ni phalla ei dosturiaethau. Y maent yn newydd bob bore ... (Galarnad 3:23)
(OLlE)
CYTGAN
Fy nghariad, dywed wrthyf,
ymhle’r wyt yn bugeilio’r praidd
ac yn gwneud iddynt orffwys ganol dydd.
Pam y byddaf fel un yn crwydro
wrth ymyl praidd dy gyfeillion?
(Caniad Solomon 1:7 BCNad)
Pam y byddaf fel un yn crwydro …
… canys paham y byddaf megis un yn troi heibio sydd gan William Morgan.
Mae’r gariadferch yn cyfarch ei chariad i wybod ple mae ef a’i braidd yn treulio eu hawr o seibiant ganol dydd. ‘Roedd siesta o’r fath yn beth cyffredin: Aeth Rechab a Baana, meibion Rimmon o Beeroth, i dŷ Isboseth yng ngwres y dydd, tra oedd ef yn gorffwys ganol dydd. (2 Samuel 4:5 BCNad. Dynion drwg oedd Rechab a Baana! Os ydych am wybod rhagor, darllenwch hanes llofruddio Isboseth yng ngweddill pennod 4 o 2 Samuel!).
Mae’r gariadferch yn crwydro; chwilio am ei chariad. Gair (a phrofiad) cyffredin i’r Cristion yw crwydro. Gan William Williams (1717-91) cawn weld a deall fod gwahaniaeth sylweddol a sylfaenol rhwng crwydryn a phererin.
Pererin wyf mewn anial dir,
yn crwydro yma a thraw …
Nid oes nod gan grwydryn, ond mae’r pererin yn sicr ohono. Er gwybod am y nod, rhaid i bob perchen ffydd ofyn am arweiniad parhaus:
Arglwydd, arwain trwy’r anialwch
fi, bererin, gwael ei wedd. (W.W)
Benthycwn brofiad J.H. Newman (1801-90) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:
… oleuni mwyn y nef,
O! arwain fi;
mae’n dywyll iawn, a minnau ‘mhell o dref.
O! arwain fi;
O! cadw ‘nhraed, ni cheisiaf weled mwy
i ben y daith: un cam a bodlon wy’.
(OLlE)
GAIR AM AIR
Perthyn i bob iaith geiriau na ellid yn llwyr a llawn eu cyfieithu i iaith arall. Yn y Gymraeg mae gennym ‘Hiraeth’. Mae’r gyfres hon o fyfyrdodau yn ymdrin â nifer o’r geiriau rheini. Daw testun ein sylw heddiw o’r Rwseg: Pochemuchka. Golyga’n fras person sydd â thueddiad i ofyn llawer gormod o gwestiynau, ond nad sydd o reidrwydd mor barod i wrando’r atebion na derbyn ateb.
Nid yw Malachi ymhlith yr amlycaf o’r proffwydi. Mae gwaith a neges y proffwyd arbennig hwn yn ddiarth i’r mwyafrif. Proffwydoliaeth fer iawn ydyw - tair tudalen yn unig - 52 o adnodau; proffwydoliaeth yn drwch o gwestiynau!
Mae'r broffwydoliaeth yn dechrau’n hyderus: ’Rwy'n eich caru, medd yr Arglwydd (1:2). Geiriau hyfryd, ond ‘roedd bywyd yn galed, a phobl Malachi’n cael y fath ddatganiad o gariad dwyfol yn anodd derbyn. ‘Does dim syndod felly fod y bobl yn taflu ‘n ôl at Dduw y cwestiwn pigog: Ym mha ffordd yr wyt yn ein caru? 'Roedd popeth cyfarwydd yn chwalu'n deilchion o'u cwmpas - bywyd i gyd ar ben i waered - ac mae’r bobl yn mynnu cael gofyn: Ple mae Duw Cyfiawnder? (2:17). Mae Malachi broffwyd yn clywed cwestiynau ei bobl, cwestiynau miniog, ymosodol:
Sut bu inni ddirmygu dy enw? (1:6)
Sut yr ydym wedi dy flino O! Dduw? (2:17)
Sut yr ydym yn dy dwyllo O! Dduw? (3:8)
Ofer yw gwasanaethu Duw. Pa ennill sydd inni o gadw ei ddeddfau? (3:14)
Ond, ac yn yr ‘ond’ hwn fe ddown at athrylith Malachi: Pochemuchka. Gormod o gwestiynau a chwestiynu, heb fawr o awydd i wrando’r atebion a derbyn yr ateb. Deallodd Malachi mai’r lle gorau oll i guddio rhag Duw, yw cuddio ymhlith ein cwestiynau amdano. Try Malachi felly yn enau i gwestiynau Duw. Ym mhroffwydoliaeth Malachi down wyneb yn wyneb â'r Duw sydd yn holi, a chroesholi ei bobl:
Pan ddowch i offrymu anifeiliaid dall, cloff neu glaf yn aberth imi a'i da a derbyniol gennyf yw hynny? (1:8)
Y mae mab yn anrhydeddu ei dad, a gwas ei feistr. Os wyf fi'n dad, ple mae f'anrhydedd? Os wyf yn feistr, ple mae fy mharch? (1:6)
Onid un Duw a thad sydd gennych, pam felly yr ydych yn dwyllodrus tuag at eich gilydd? (2:10)
Dyma bwysigrwydd Malachi - mae’r proffwyd hwn yn herio pob Pochemuchka. Oes, mae gennym ein cwestiynau i Dduw, ond, mae ganddo yntau ei gwestiynau i ni. Mynnwch gyfle i ddarllen y broffwydoliaeth hon. Dyma Air Duw, yn holi enaid pob un ohonom. Gair Duw yn holi am natur, diben a chyfeiriad bywyd - fy mywyd i, ein bywyd ni.
F'Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.
SALM
Salm 42 & 43
Un salm tri phennill yw Salmau 42 a 43; yn Salm 42 cawn y ddau bennill gyntaf, a Salm 43 yw’r pennill olaf. Ceir pedair/pum adnod i bob pennill, a phob pennill yn gorffen gydag adnod y gytgan: Mor ddarostyngedig wyt, fy enaid, ac mor gythryblus o’m mewn! Disgwyliaf wrth Dduw; oherwydd eto moliannaf ef, fy Ngwaredydd a’m Duw (Salm 42:5;11; 43:5).
Syched yw hanfod y pennill gyntaf (Salm 42:1-5). Mae’r Salmydd yn dyheu am bresenoldeb Duw ac addoliad y Deml. Mae’r Salmydd ymhell o Jerwsalem, ac mae gwawd a gwatwar diddiwedd ei elynion yn gwasgu’n drwm arno. Mae’r atgofion o’r gwyliau crefyddol, a’r canu gorfoleddus a’r gorymdeithio llawen yn llethu ei galon. Mae ei enaid yn hesb. Mae blas y syched ar y gytgan gyntaf - 'does fawr o argyhoeddiad ynddi rywsut. Mae’r Salmydd yn ddigalon, a’i ffydd yn wan ...
Tywyllwch y dyfnder yw hanfod yr ail bennill (Salm 42:6-11). Cofia'r Salmydd eto am y trugaredd a’r gofal a fu, ond clyw o hyd gwatwar a gwawd ei elynion. Gofyn mae’r Salmydd pam y cafodd ei anghofio gan Dduw. Grymus iawn yw’r disgrifiad o’i gyflwr meddwl: Sŵn y dyfnder, sŵn raeadrau a thonnau’r môr. Syrthiodd i ddyfnder o ofid, mae ton ar ôl ton o hiraeth yn taro’n ddidrugaredd yn erbyn sylfaen ei fywyd. Pam y rhodiaf mewn galar, wedi fy ngorthrymu gan y gelyn (42:9b)? Gyda’r ail gytgan, mae’r alltud fel petai'n ceryddu’r digalondid sydd yn ei lethu. Mae’n mynnu cael codi ei ben uwchlaw’r tonnau gan gymryd llond ysgyfaint o wynt. Dim ond jest dal gafael mae’r truan hwn ...
Dryswch yw hanfod y pennill olaf (Salm 43:1-5). Fe ŵyr y Salmydd mae Duw yw ei amddiffyn. Dyma sail ei weddi, ond metha’n llwyr a deall pam fod Duw - ei nerth - wedi cefnu arno. Er hynny, nid yw hynny’n tagu ei weddi: Anfon dy oleuni a’th wirionedd, bydded iddynt fy arwain, bydded iddynt fy nwyn i’th fynydd sanctaidd ac i’th drigfan (43:3). Daw nodyn cryfach o obaith i ffydd y Salmydd ar ddiwedd y Salm. Gwêl y deml yn fwy clir, gwêl ei Dduw yn fwy clir. Sylwch: ... dof at allor Duw, at Dduw fy llawenydd; llawenychaf a’th foliannu â’r delyn O Dduw, fy Nuw (4). Mae’n nos arno, mae’n ‘stormus, mae’r dyfnder du yn gwasgu arno o bob tu, ond mae’r Salmydd yn gwybod nawr fod y wawr ar dorri. Edrych yn ôl oedd hwn ar ddechrau Salm 42, i hen ganu; edrych ymlaen y mae yn awr i ganu newydd. Grym y gytgan olaf yw glynu di-ollwng y Salmydd wrth Dduw er ei fod ymhell.
Arglwydd, dyro eto glywed caneuon gwaredigaeth yn ein byd. Amen
'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD
Dros y Sul, ein braint fel eglwys fydd cael gwrando cenadwri y Parchedig Ddoctor Geraint Tudur; Ysgrifennydd Cyffredinol - diwyd a chadarn ei arweiniad - Undeb yr Annibynwyr Cymraeg. Gwyddom y cawn ganddo bregethu meddylgar a phregethau buddiol a bendithlawn. Gweddïwn am wenau Duw ar Oedfaon y Sul. Yn ôl ein harfer, bydd yr Oedfa Foreol am 10:30. Cynhelir yr Ysgol Sul, a bydd ein plant a phlantos yn parhau i ymdrin â Ffrwythau’r Ysbryd, gan ganolbwyntio ar y cyntaf ohonynt - cariad. Sŵn y plant fu’r sŵn amlycaf yn ein plith yn ystod y mis aeth heibio. Y sŵn hyfrytaf a fu erioed! Parhawn felly i barchu gorchymyn Iesu, Portha fy ŵyn, a’n llafur yn ddiarbed i hyfforddi ein plant a phobl ifanc. Bydd yr Oedfa Hwyrol am 18:00. Boed bendith ar y Sul.
PIMS nos Lun (26/9; 19:00-20:30 yn y Festri): bydd ein pobl ifanc, fel plantos a phlant yr Ysgol Sul yn dysgu am arwyddocâd arbennig Cariad i’r Cristion (Galatiaid 5:22). Boed bendith ar y bobl ifanc hyn sydd â chymaint i’w gynnig: doniau, syniadau ffres, ynni a brwdfrydedd. Boed i Dduw fendithio ein llafur gyda’r ifanc. Na fydded inni arbed dim yn ein hymgais i greu o Minny Street cartref ysbrydol iddynt.
BETHANIA nos Fawrth (27/9; 19:30-20:30 yn y Festri). Cynhelir y cyntaf o’r cyfarfodydd buddiol hyn y Festri, gan drefnu pa aelwyd fydd yn lletya cyfarfod nesa’ yn y gyfres. Y thema y tro hwn yw Cyfeillion Paul. Bydd y cyfarfod agoriadol yn cyflwyno’r thema’n fras, cyn symud rhagom i ystyried ‘Paul a’i gyd-Apostolion’ ymhen pythefnos (11/10).
BETH YW'R OTS GENNYF I AM EGLWYS?
'Munud i Feddwl' wythnosol ein Gweinidog
Y dydd heddiw yn 1887 ganed T. H. Parry-Williams (m. 1975).
Yn Funud i Feddwl heddiw dyma barodi ar y gerdd ‘Hon’:
Beth yw’r ots gennyf i am eglwys? Dyrnaid mewn lle
Sydd yn llwyddo i’w chadw yn fyw. Nid yw hon mewn tre'
Yn ddim byd ond pentwr o gerrig mewn stryd fach gefn,
A thipyn o ‘shambles’ i’r rhai geisia’i chadw mewn trefn.
A phwy sy’n mynychu’r addoliad, dwedwch i mi.
Pwy ond gweddillion y ffyddlon? Peidiwch, da chwi,
 chlegar am Achos a chariad a gras o hyd:
Mae digon o’r rhain, heb eglwys, i’w cael yn y byd.
‘R wyf wedi alaru ers talm ar glywed grŵn
Ffyddloniaid grwgnachlyd, yn cadw sŵn.
Mi af am dro, i osgoi eu parchusrwydd a’u llên,
I hafan newydd braf, am gwmnïaeth glên.
A dyma fi yno. Diolch am fod ar goll
Ymhell o syrffed geiriau’r pregethwyr oll.
Dyma’r dafarn a’i chriw, dyma ‘shots’ a pheintiau hir;
Dyma’r gwin a’r ‘tapas’ a’r ‘gambas’; ac ar fy ngwir,
Dyma fi, ar fy newydd wedd. Ond wele, rhwng llawr a ne’
Mae lleisiau tawel cyfeillion yn fy ngalw i’r lle.
‘R wy’n dechrau hiraethu braidd; ac meddaf i chwi,
Mae rhyw gywilydd fel petai’n dod drosof i;
Ac mi deimlaf gymdeithas yr eglwys yn llenwi fy mron.
Duw a’m gwaredo, mae’n rhaid im ddychwelyd at hon.
(OLlE)
CYTGAN
Ferched Jerwsalem,
mae fy nghroen yn ddu ond dw i’n hardd -
yn dywyll fel pebyll duon pobl Cedar,
a hardd fel llenni palas Solomon.
Peidiwch syllu arna i am fy mod yn ddu
a’r haul wedi rhoi croen tywyll i mi …
(Caniad Solomon 1:5 a 6a beibl.net)
Sôn sydd yma am losg-haul. ‘Roedd, ac mae cyflwr felly’n gyffredin ddigon mewn gwlad boeth. Mae’r gariadferch yn edifar am ei chyflwr: Peidiwch syllu arna i am fy mod yn ddu a’r haul wedi rhoi croen tywyll i mi …; ond eto’n gwybod mai hardd ydyw: mae fy nghroen yn ddu ond dw i’n hardd Mae’r brenin yn ei charu wedi’r cyfan: … y mae dy gariad y well na gwin … Tyn fi ar dy ôl, gad inni redeg gyda’n gilydd; cymer fi i’th ystafell, O frenin. (Caniad Solomon 1:2b a 4a BCN). Rhywle rhwng yr ymdeimlad o’r angen am edifeirwch a’r ymwybyddiaeth o gariad Duw tuag atom mae gwyrth maddeuant yn digwydd.
Benthycwn brofiad Ann Griffiths (1776-1805) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:
Nac edryched neb i gloffi
Arnaf, am fy mod yn ddu;
Haul, a gwres ei belyderau,
Yn tywynnu’n danbaid arnaf sy:
Mae a’m cuddia
Cysgod llenni Solomon.
(OLlE)
