'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (16)

‘Y Swper yn Emaus’ Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

Wedi cymryd ei le wrth y bwrdd gyda hwy, cymerodd y bara a bendithio, a'i dorri a'i roi iddynt. Agorwyd eu llygaid hyw, ac adnabuasant ef (Luc 24:30 BCN).

Dyma Supper at Emmaus (1601) neu’r London Supper er mwyn gwahaniaethu rhwng hwn a Swper Milan (1606-7).

‘Y Swper yn Emaus’ (1601; Llundain) Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

Paentiwyd Swper Milan blynyddoedd ar ôl Swper Llundain. Mae naws y ddau’n wahanol, oherwydd bod amgylchiadau Caravaggio - wrth iddo weithio ar y naill a’r llall - yn wahanol iawn. Adeg paentio Swper Llundain, Caravaggio oedd darling diwylliant celfyddydol ac awdurdodau crefyddol ei gyfnod; ‘roedd pentwr o waith ganddo, a phob comisiwn yn talu’n dda iawn. Yn naturiol felly, ‘roedd y Caravaggio’n hyderus yn ei grefft, ‘roedd yr hyder hwnnw’n magu menter, a llwyddiant pob menter yn bwydo’r hyder. Perthyn Swper Llundain i’r cyfnod byrlymog hwn, ac mae’r llun yn fwrlwm o fywyd, symud, cynnwrf, lliw a golau: llun mentrus, newydd, deinamig ydyw. Gorffenedig hefyd - bu Caravaggio’n hamddenol ddigon yn gosod y finishing touches - bob un - yn ei lle.

‘Y Swper yn Emaus’ (1606; Milan) Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)

Mae Swper Milan yn wahanol. Erbyn iddo ddechrau gweithio ar hwn ‘roedd bywyd Caravaggio a’i ben i waered. Yn sgil gem o tennis - o bob peth - bu cweryl, brofado, dyrnu, cyllell; lladdwyd Ranuccio Tomassoni gan Caravaggio. Bu’n rhaid iddo adael Rhufain...pwyso ar hawddfyd - hwnnw’n siglo,/profi’n fuan newid byd (Eben Fardd, 1802-63; CFf 739). Dihangodd i Naples. Peth bregus yw hyder, gall wywo’n sydyn iawn; dyna ddigwyddodd ym mhrofiad Caravaggio: daeth cyfnod anodd, tywyll, llwyd. Perthyn Swper Milan i’r cyfnod hwnnw. Mae’r lliwiau’n ddof, nid oes drama, na chymaint o symud; pwl yw’r golau, brysiog yw’r gwaith; mae’r llun yn anorffenedig. Mae’r cynfas yn amlwg yn y corneli, lle gosodwyd dim ond haenen denau o baent. Mae Swper Milan yn frysiog, anorffenedig, a gofalus. Nid ifanc mo Iesu bellach ond barfog draddodiadol, yn gwisgo nid coch llachar, ond gwyrdd twyll. Mae’r disgyblion yn wahanol, a’i hymateb yn wahanol. Mae syndod yr adnabod, braw'r atgyfodiad yno o hyd, ond heb y lliwiau sylweddol, y goleuo cadarn, a’r ddrama fawr. Ond, mae Swper Milan yn gweithio - dyma Iesu’n fyw, yn fyw gyda phobl gyffredin iawn yr olwg, tlodaidd ambell un, a thrist. Awgrymaf fod Swper Llundain yn llawn o fwrlwm Sul y Pasg - lliw, golau, gwefr, drama - gwych. Mae Swper Milan yn cyfleu realiti beunydd beunos Tymor y Pasg. Crist gyda ni, pan mae bywyd yn ddilyw, a byw’n ddifflach - Crist gyda ni pan mae ffydd a chred yn fater o ddysgu’r sgript. Na, did oes gwefr y perfformiad, a chymdeithas actorion, a chymeradwyaeth y gynulleidfa; na, dim ond stafell ‘lwyd, paned llugoer a dysgu llinellau. Diflas ond angenrheidiol.

Mae Swper Llundain yn wefr i gyd ac o’r herwydd yn wych iawn iawn. Mae Swper Milan yn dawel a llonydd, ac o’r herwydd yn wych iawn iawn. Lle bynnag mae’ch ffydd chi heddiw: boed yn Llundain neu’n Milan, cofiwch fod Iesu’n holl bresennol, yn y naill le a’r llall.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.

(OLlE)

TIBERIAS

Ar ôl hyn, amlygodd Iesu ei hun unwaith eto i’w ddisgyblion, ar lan Môr Tiberias ...‘Dewch,’ meddai Iesu wrthynt, cymerwch frecwast.’... a chymerodd y bara a’i roi iddynt, a’r pysgod yr un modd. (Ioan 21:1,12,13)

Llun: Itay Bav-Lev

Pedwar ohonom yn dechrau’r dydd mewn defosiwn, myfyrdod a gweddi.

Ers dechrau ym mis Medi 2015, buom o fis i fis yn dawel ystyried gweddïau’r Beibl. Yn y ‘Tiberias’ cyntaf (14/9) gweddi Abraham (Genesis 18:23-33) oedd testun ein sylw; gweddi Hanna (1 Samuel 1:9-18, 24-28) yn yr ail gyfarfod (12/10); gweddi Solomon (1 Brenhinoedd 3:3-15; 16/11). Ym mis Rhagfyr, echel ein myfyrdod oedd gweddi Heseceia (2 Brenhinoedd 19:8-19). Ym mis Ionawr (4/1) gweddi Jona (Jona 2), a gweddi Jeremeia (17:14-18) fu gwrthrych ein myfyrdod ym mis Chwefror (1/2). Proffwydi Baal a phroffwyd yr ARGLWYDD yn gweddïo oedd testun ein sylw ym mis Mawrth (14/3)

Echel ein myfyrdod heddiw, oedd Samson a Steffan yn gweddïo (Barnwyr 16:25-30 ac Actau 7:54-60).

Y mae Samson a Steffan yn gweddïo wrth farw. Gyrfa o ddial yn erbyn y Philisitiaid oedd stori bywyd Samson a gweddi ddialgar gas oedd ar ei wefus wrth ddymchwelyd y deml ar eu pennau: Yna galwodd Samson ar yr ARGLWYDD a dweud, "O! Arglwydd DDUW, cofia fi, nertha fi’r tro hwn yn unig, O! Dduw, er mwyn imi gael dial unwaith am byth ar y Philistiaid am fy nau lygad" (Barnwyr 16:28 BCN). I’r gwrthwyneb, gweddi rasol, faddeugar oedd ar wefus Steffan: "Arglwydd Iesu, derbyn fy ysbryd ... Arglwydd, paid â dal y pechod hwn yn eu herbyn" (Actau 7:59b,60a BCN).

Y Crist rhyngddynt sy’n gyfrifol am ansawdd wahanol eu gweddïau. Y gwahaniaeth rhwng Samson a Steffan yw’r gwahaniaeth rhwng ysbryd dial y natur ddynol ac ysbryd gras ein Harglwydd Iesu: ... os bydd rhywun yn dy orfodi i’w ddanfon am un filltir, dos gydag ef ddwy (Mathew 5:41 BCN).

Gall gweithred ddaionus wthio gelyn o’i safle gelyniaethus. The first mile meddai T. W. Manson (1893-1958) renders to Caesar the things that are Caesar’s; the second mile, by meeting oppression with kindness, renders to God the things that are God’s. Dyma ethic Teyrnas Dduw. Dyma ffordd Iesu wrth fyw, marw a byw o’r newydd. Dyma stori Steffan - disgleirdeb gogoniant Duw yn ei wyneb a gweddi’r Crist ar ei wefus ac yn ei galon. "‘Myfi piau dial, myfi a dalaf yn ôl,’ medd yr Arglwydd ... Paid â goddef dy drechu gan ddrygioni. Trecha di ddrygioni â daioni (Rhufeiniaid 12:19b,20b BCN).

Buddiol bu ‘Tiberias’. Cawsom egwyl fach a’r ddechrau’r dydd i bwyllo, ymdawelu ac o ogwyddo ein meddwl at Dduw.

NEWYDDION Y SUL

Dyfrig Parri oedd yn arwain yr Oedfa Foreol Gynnar heddiw. Ei fwriad, meddai, oedd creu cerddorfa yn y festri! Ond, beth ydi’r prif beth sydd angen arnom i greu cerddorfa? Chwaraewyr ac offerynnau! Ac yn wir, ‘roedd gennym gwmni o offerynwyr yn barod. Daethant ymlaen, deg ohonynt. Felly, ‘roedd y gerddorfa’n barod - amrywiaeth oedran, gallu a chefndir ond pob un a’i gyfraniad anhepgor. Prin fod gwell darlun o natur a gweinidogaeth eglwys leol!

‘Roedd pawb bellach yn awchu i glywed y gerddorfa. Ond och! Am sŵn! Crëwyd amherseinedd heb ei debyg! ‘Roedd pob aelod o’r gerddorfa’n chwarae beth y mynno, fel y mynno! Nid oedd cyd-chwarae o gwbl. Wedi cael taw arnynt, bu cymeradwyaeth gan y gynulleidfa, ond hynny efallai’n fynegiant o’r dyhead i beidio gorfod clywed y fath sŵn eto!

Gofynnodd Dyfrig pa help oedd angen ar y gerddorfa? Cafwyd sawl awgrym da: cael y gwahanol fath o offerynnau i eistedd gyda’i gilydd efallai, neu … beth am gopi o’r gerddoriaeth i ddilyn!?

Wedi gosod yr offerynwyr yn eu priod le, a chynnig i bob un copi o’r gerddoriaeth, aeth Dyfrig ragddo i esbonio fod rhai yma yn eglwys Minny Street sydd yn debyg i’w gilydd ac sydd felly’n gallu gweithio’n dda fel tîm. Llesol yw cael pobl debyg ei gilydd i gydweithio fel hyn. Mae rhai, serch hynny sydd yn gweithio’n well ar eu pen eu hunain. Mae rhain hefyd yn fawr eu cyfraniad i fywyd a chenhadaeth yr eglwys

Beth yw’r gerddoriaeth i ni yma yn eglwys Minny Street - rhywbeth yr ydyn ni gyd yn ei ddilyn? Daeth yr ateb o sawl cyfeiriad: y Beibl. Nid yr un nodau sydd gan bawb gan fod pob offeryn yn wahanol, ac nid yw pob Beibl yn edrych yr un fath. Gwell gan rhai Beibl William Morgan, ac eraill beibl.net. Mae Beibl i gael i'r plant ac i’r plantos lleiaf. Nid yw pob Beibl yn edrych yr un fath, ond er mor amrywiol y Beiblau, un neges sydd: Duw cariad yw. Felly ar ôl derbyn eu copïau ‘roedd y gerddorfa eto'n barod i chwarae. Bu ychydig o welliant, ond dim llawer! ‘Roedd pawb wedi dechrau ar wahanol adegau, ‘roedd amrywiaeth mawr yn nhempo’r offerynwyr. Erys yr amherseinedd, ond ‘roedd bellach mymryn lleiaf yn haws ar y glust! Unwaith eto, cafwyd cymeradwyaeth digon cwrtais gan y gynulleidfa.

Awgrymwyd I Dyfrig bod angen arweinydd efallai, a phwy gwell na Enlli. Gan osod ei hofferyn o’r neilltu, cododd Enlli, a chael gafael ar y gerddorfa. Wel, am wahaniaeth! Â phawb wedi dechrau'r un adeg, cafwyd cyd-symud perffaith a swynol, ac o'r herwydd cymeradwyaeth frwd gan y gynulleidfa.

Enlli'n arwain y gerddorfa

Mae angen arweinydd ar gerddorfa, ac mae angen arweinydd ar eglwys. Pwy sydd yn arwain? Ein Gweinidog? Ie, ac na. Ein diaconiaid felly? Eto, ie ac na. Iesu sydd yn arwain mewn gwrionedd. Dilyn Iesu a wnawn - pawb ohonom; dilyn Iesu sydd raid - pawb ohonom - ei bobl ef ydym.

Nid oedd Dyfrig wedi anghofio am y gynulleidfa. ‘Does fawr o bwrpas i’r gerddorfa chwarae os nad oes neb yn gwrando arni. Bydd unrhyw un sydd wedi chwarae mewn cerddorfa neu wedi perfformio’n gyhoeddus yn gwybod bod y gynulleidfa’n bwysig. Mae’r gynulleidfa’n ysgogi’r perfformwyr wneud eu gorau. Felly, mae’r gynulleidfa'r un mor bwysig â’r gerddorfa. O fewn yr eglwys leol, mae pawb yn bwysig; mae lle i bawb, a chan bawb ei gyfraniad: bendith i bawb, gan bawb.

Wedi gair o weddi, daeth cyfle i’r gynulleidfa i ganu hyfryd eiriau T.Elfyn Jones (CFf.:78), i gyfeiliant y gerddorfa.

Oedfa dda, a buddiol oedd hon. Cafwyd hwyl a chwerthin, a phawb o’r ieuengaf i’r hynaf wedi derbyn bendith a her.

Bwrlwm wedi'r Oedfa Foreol Gynnar

Wedi paned a sgwrs dros frecwast bach; y stondin nwyddau Masnach Deg, a chasglu nwyddau i Fanc Bwyd Caerdydd, ymlaen yr aethom i’r Oedfa Foreol. Ers mis Medi, buom yn dilyn cyfres newydd o bregethau, Ffydd a’i Phobl, yn seiliedig ar bennod 11 o’r Llythyr at yr Hebreaid. Hanfod y gyfres yw’r cwestiwn "Beth yw ffydd?" ac yn y bennod hon mae’r awdur yn mynd i’r afael â’r cwestiwn drwy sôn am 16 o Bobl Ffydd. Mae bob un yn cynnig rhan o’r ateb i’r cwestiwn, "Beth yw ffydd" ac o fis i fis buom yn ystyried cyfraniad y naill gymeriad ar ôl y llall i’r ateb. Mae pob un o’r 16 yn llun bychan, a phob llun bychan yn creu un llun - y llun mawr. Erbyn bore heddiw Dafydd a Samuel oedd yn cael sylw’r Gweinidog.

Beth yw ffydd?

Fe’n hatgoffir gan Abel mae byw’n ddiolchgar yw ffydd.

Amlyga bywyd Enoch mai ffydd yw meithrin y profiad o bresenoldeb Duw.

Dengys Noa mai gwres perthynas o gariad yw ffydd, ac yng ngwres y cariad hwnnw, parodrwydd i weithio a chydweithio er gogoniant i’r hwn sydd Gariad.

Fe’n hatgoffir gan Abraham mai ‘arwriaeth hardd’ a ‘dewrder gloyw’ yw ffydd.

Amlyga bywyd Isaac nad atodiad i fywyd yw ffydd, ond hanfod byw.

Dangos Jacob i ni mai ymrafael yw ffydd - Duw yn ymrafael â ni.

Dysgwn gan Sara mai ffydd yw derbyn fod gan Dduw ffydd ynom ni.

Fe’n hatgoffir gan Isaac ac Esau mai dygymod â siom yw ffydd.

Amlyga Joseff mai ffydd yw trosglwyddo’r ffydd mewn ffydd.

Dangos Jochebed ac Amram mai ymddiried yw ffydd - ni’n ymddiried yn Nuw, a Duw yn ymddiried ynom ni.

Fe’n hatgoffir gan Moses mai uniaethu ag eraill yw ffydd. Ofer siarad am y ‘rhai sy’n fyr o’n breintiau’ heb weld bod y llwybr sydd yn arwain atynt yn dechrau wrth ein traed.

Amlyga Moses mai ffydd yw gweld. Hanfod crefydd yw nid ‘gwna!’ a ‘na wna!’ ond ‘gwêl’!

Dangos Bitheia mai ffydd yw gweld cyfle i wneud yr hyn sy’n iawn; mynnu’r cyfle i ganfod y da sydd ym mhawb yn ddiwahân.

Mae Rahab yn dangos mai ffydd yw mentro. Pwysig bod yn eglwys fedrus; pwysicach bod yn eglwys fentrus.

Dangos Gideon mai ffydd yw ymroi ac ymddiried. Gwir fesur eglwys yw ymroddiad ac ymddiriedaeth ei phobl. Ymroddiad i ddarllen a thrafod y Beibl; ymroddiad mewn cefnogaeth, ffyddlondeb, a chysondeb; ymddiriedaeth yn Nuw trwy weddi, gwasanaeth dygn a chenhadaeth feiddgar.

Dafydd? Ym mhennod gynderfynol Llyfr Cyntaf Cronicl trosglwydda Dafydd ei orsedd i Solomon. Er bod y deyrnas yn unedig a llewyrchus, a ganddi safle a dylanwad arbennig, ychydig iawn o sôn sydd am y pethau hyn: Rhoddodd Dafydd i'w fab Solomon gynllun porth y deml ... Rhoddodd iddo gynllun o'r cyfan a gafodd (gan Dduw) ynglŷn â chynteddau tŷ'r Arglwydd, yr holl ystafelloedd o’i gwmpas ... (1 Cronicl 28: 12-13). Ag yntau ar derfyn ei fywyd sylweddolodd Dafydd mai ei gyfoeth pennaf oedd, nid yr arian a gasglodd, y fyddin gref a adeiladodd na’r system wleidyddol a sefydlodd, ond glasbrint y deml y methodd ei chodi ... Yna dywedodd Dafydd wrth ei fab Solomon, "Bydd yn gryf a dewr a dechrau ar y gwaith: paid ag ofni na digalonni, oherwydd y mae’r Arglwydd Dduw, fy Nuw i, gyda thi ... (1 Cronicl 28: 20-21). Mae’r neges yn amlwg, Nid diogelwch a threfn yw gwerthoedd uchaf bywyd. Yn hytrach, gwneud popeth er gogoniant i Dduw. Onid, dyna beth yw ffydd?

Boed fy nghalon iti'n demel,

boed fy ysbryd iti'n nyth:

ac o fewn y drigfan yma

aros, Iesu, aros byth

(William Williams, 1717-91; C.Ff. 698)

Neges syml oedd gan Samuel: cydio o’r newydd yn yr hen symledd. Bu Samuel yn galw am adfer symledd yr hen berthynas agos â Duw fel yr unig ffordd ymlaen. Dyma pam y bu mor wrthwynebus i ddymuniad y bobl am frenin. Nid brenin newydd oedd ei angen arnynt, ond dychwelyd at symled yr hen berthynas â Duw. Beth yw ffydd? ... an old fashioned way to be new. (Robert Frost, 1874-1963; Collected Prose, Vintage, 2001)

Ar ôl enwi 16 o bobl ffydd rhestrir naill ai o’r hyn a wnaeth eraill neu o’r hyn a ddigwyddodd iddynt: y rhai drwy ffydd ... a weithredodd gyfiawnder ... a ddaeth yn gadarn mewn rhyfel ... Derbyniodd gwragedd eu meirwon drwy atgyfodiad gwell (Hebreaid 11:33-35). Gweddill y bennod oedd testun ein sylw yn yr Oedfa Hwyrol. Pwy yw’r bobl hyn tybed? ... a oresgynnodd deyrnasoedd Josua? Arweinydd craff a oresgynnodd deyrnasoedd. a weithredodd gyfiawnder Solomon? Gŵr a ddaeth yn ddiarhebol am ei ddoethineb, Ni fu brenin tebyg iddo ... yn ffefryn gan ein Duw (Nehemeia 13:26a). Daniel? ... caed ynddo ef oleuni, a deall, a doethineb (Daniel 5:11). Esra neu Nehemeia afaelodd yn yr addewidion (Esra 10:5; Nehemeia 5:12;13)? Yn sicr, Daniel oedd yr un ... gaeodd safnau llewod. Sadrach, Mesach ac Abednego ... a ddiffoddodd angerdd tân. Gallai dihangodd rhag min y cleddyf fod yn gyfeiriad at Jeremeia (Jeremia 51:50). Ai Heseceia yw’r hwn a nerthwyd o wendid? ... aeth Heseceia’n glaf ... daeth y proffwyd Eseia a dweud, "... yr wyt ar fin marw; ni fyddi fyw’". Trodd Heseceia ei wyneb ... a gweddïo ar yr Arglwydd (2 Brenhinoedd 20: 1-2). O ganlyniad ychwanegwyd 15 mlynedd at ei oes. Omri, efallai ddaeth yn gadarn mewn rhyfel (1 Brenhinoedd 16: 16). Derbyniodd gwragedd eu meirwon drwy atgyfodiad gwell - y weddw o Sareffta (1 Brenhinoedd 17:17-24). Hawdd meddwl am y bobl hyn fel arwyr ffydd, ond awgrymodd ein Gweinidog nad dyna fwriad awdur yr Hebreaid; yn hytrach, myn yr awdur fod y bobl gyffredin hyn, trwy ffydd, wedi llwyddo i gyflawni gwasanaeth a gweinidogaeth anghyffredin! Pobl i’w hefelychu ydynt, nid arwyr i’w hedmygu. Â’r bennod ymlaen i nodi’r hyn a ddioddefasant er mwyn eu ffydd: ... eu harteithio ... brofi gwatwar a fflangell ... crwydrasant yma ac acw mewn crwyn defaid ... mewn tiroedd diffaith ... ac yn cuddio mewn ogofeydd (Hebreaid 11:36-38). Pobl ffydd yn cael eu herlid, yn aml gan bobl ffydd! Mae ddoe a heddiw’r Eglwys Gristnogol yn drwch o anoddefgarwch a rhagrith. Nid perffaith mo pobl ffydd! Lleda’r Eglwys Fawr, a ffynna’r eglwys leol, dim ond pan fyddwn yn cydnabod a chyhoeddi ein bod yn aelodau o’r Eglwys, nid am ein bod ni, na hithau’n berffaith, ond am ein bod yn gwybod nad perffaith mohoni nac mohonom.

Am hynny, gadewch i ninnau hefyd, gan fod cymaint torf o dystion o’n cwmpas ... a rhedeg yr yrfa sydd o’n blaen ... gan gadw ein golwg ar Iesu, awdur a pherffeithydd ffydd (Hebreaid 12:1-2). Yma cymhwysa Paul esiampl y rhai a restrwyd ym Mhennod 11 at Gristnogion ei ddydd. Safwn ar ysgwyddau eraill. ‘Rydym yma heddiw oherwydd tystiolaeth, argyhoeddiad a dal-i-fyndrwydd y torf o dystion o’n cwmpas. Ymhlith y ‘dorf’ mae hefyd pobl ffydd na chododd bys, hyd yn oed pan ‘roedd angen codi llaw, llais a bloedd. Pobl ffydd na feddyliodd erioed am gynnal fflam, a throsglwyddo ffydd i’r genhedlaeth nesaf. Erbyn 2116 byddwn ninnau ymhlith y torf o dystion o’n cwmpas. Sut bydd y genhedlaeth nesaf yn ein cofio? Cofiwn mai gosod sylfaen a wnawn, creu dyfodol, sefydlu etifeddiaeth.

... i’r ‘fory newydd, O! ein Duw,

dy law i’n tywys dod,

dysg ni i gadw’r fflam yn fyw

er mwyn dy air a’th glod.

(T.R.Jones; C.Ff. 270)

Diolch am y gyfres hon ac am fendithion y Sul.

PREGETH NOS SUL

Ffydd a’i Phobl (8) - Y Gweddill; torf o dystion a rhedeg yr yrfa.

Ar ôl enwi 16 o bobl ffydd rhestrir naill ai o’r hyn a wnaeth eraill neu o’r hyn a ddigwyddodd iddynt: y rhai drwy ffydd ... a weithredodd gyfiawnder ... a ddaeth yn gadarn mewn rhyfel ... Derbyniodd gwragedd eu meirwon drwy atgyfodiad gwell (Hebreaid 11:33-35).

... a oresgynnodd deyrnasoedd Josua? Arweinydd craff a oresgynnodd deyrnasoedd. ... a weithredodd gyfiawnder Solomon? Gŵr a ddaeth yn ddiarhebol am ei ddoethineb, Ni fu brenin tebyg iddo ... yn ffefryn gan ein Duw (Nehemeia 13:26a). Daniel? ... caed ynddo ef oleuni, a deall, a doethineb (Daniel 5:11). Esra neu Nehemeia afaelodd yn yr addewidion (Esra 10:5; Nehemeia 5:12;13)? Yn sicr, Daniel oedd yr un ... gaeodd safnau llewod. Sadrach, Mesach ac Abednego ... a ddiffoddodd angerdd tân. Gallai dihangodd rhag min y cleddyf fod yn gyfeiriad at Jeremeia (Jeremia 51:50). Ai Heseceia yw’r hwn a nerthwyd o wendid? ... aeth Heseceia’n glaf ... daeth y proffwyd Eseia a dweud, "... yr wyt ar fin marw; ni fyddi fyw’". Trodd Heseceia ei wyneb ... a gweddïo ar yr Arglwydd (2 Brenhinoedd 20: 1-2). O ganlyniad ychwanegwyd 15 mlynedd at ei oes. Omri, efallai ddaeth yn gadarn mewn rhyfel (1 Brenhinoedd 16: 16). Derbyniodd gwragedd eu meirwon drwy atgyfodiad gwell - yn achos mab y weddw o Sareffta, ac Elias yn gweithredu (1 Brenhinoedd 17:17-24), daw’r weddw i gredu iddi gael ei mab yn ôl yn fyw. Hawdd meddwl am y bobl hyn fel arwyr ffydd. Nid dyma'r bwriad; yn hytrach, myn yr awdur fod y bobl gyffredin hyn, trwy ffydd, wedi llwyddo i gyflawni gwasanaeth a gweinidogaeth anghyffredin! Pobl i’w hefelychu ydynt. Â’r bennod ymlaen i nodi’r hyn a ddioddefasant er mwyn eu ffydd: ... eu harteithio ... brofi gwatwar a fflangell ... crwydrasant yma ac acw mewn crwyn defaid ... mewn tiroedd diffaith ... ac yn cuddio mewn ogofeydd (Hebreaid 11:36-38). Pobl ffydd yn cael eu herlid, yn aml gan bobl ffydd! Mae ddoe a heddiw’r Eglwys Gristnogol yn drwch o anoddefgarwch a rhagrith. Methodd Martin Luther (1483-1546) â goddef hyn a mynnodd creu gofod, lle gallai newid ddigwydd. Meddai Diarmaid MacCulloch (gan. 1951) amdano: Luther offered a spectacularly disloyal form of loyalty to the church. Onid dyma’r angen yn 2016? Parch amharchus i’r eglwys; teyrngarwch annheyrngar. Lleda’r Eglwys Fawr, a ffynna’r eglwys leol, dim ond pan fyddwn yn cydnabod a chyhoeddi ein bod yn aelodau o’r Eglwys, nid am ein bod ni, na hithau’n berffaith, ond am ein bod yn gwybod nad perffaith mohoni nac mohonom.

Am hynny, gadewch i ninnau hefyd, gan fod cymaint torf o dystion o’n cwmpas ... a rhedeg yr yrfa sydd o’n blaen ... gan gadw ein golwg ar Iesu, awdur a pherffeithydd ffydd (Hebreaid 12:1-2). Yma cymhwysa Paul esiampl y rhai a restrwyd ym Mhennod 11 at Gristnogion ei ddydd. Safwn ar ysgwyddau eraill. ‘Rydym yma heddiw oherwydd tystiolaeth, argyhoeddiad a dal-i-fyndrwydd y torf o dystion o’n cwmpas. Ymhlith y ‘dorf’ mae hefyd pobl ffydd na chododd bys, hyd yn oed pan ‘roedd angen codi llaw, llais a bloedd. Pobl ffydd na feddyliodd erioed am gynnal fflam, a throsglwyddo ffydd i’r genhedlaeth nesaf. Erbyn 2116 byddwn ninnau ymhlith y torf o dystion o’n cwmpas. Sut bydd y genhedlaeth nesaf yn ein cofio? Cofiwn mai gosod sylfaen a wnawn, creu dyfodol, sefydlu etifeddiaeth: ... i’r ‘fory newydd, O ein Duw, dy law i’n tywys dod; dysg ni i gadw’r fflam yn fyw er mwyn dy air a’th glod. (T.R.Jones; C.Ff. 270) Un o glefydau mwyaf ein cyfnod yw gwacter ystyr? Hynny am i ni anghofio bod ystyr bywyd ynot ti dy hun; yr wyt yn llanw’r gwacter trwy dy Air! (W. Rhys Nicholas, 1914-96; C.Ff. 791) Cyflea rhedeg yr yrfa hefyd yr her i fod yr hyn y bwriadwyd i ni fod: plant i Dduw, brodyr a chwiorydd yng Nghrist: pobl ffydd.

Gardd ydyw bywyd ar uchaf y bryn; pa beth dyfwn ynddi? Ai blodau, ai chwyn?

(Penllyn (W. Evans Jones) 1854-1938)

Trwy ffydd, tyfwn flodau er waethaf holl ddycnwch y chwyn: rhedeg yr yrfa. Rhedwn yr yrfa, pobl ffydd ... rhedwn yr yrfa, mewn ffydd gan gadw ein golwg ar Iesu, awdur a pherffeithydd ffydd ... pob un perchen ffydd.

PREGETH BORE SUL

Ffydd a’i Phobl (7) (Hebreaid 11) - Dafydd a Samuel

... Fe ballai amser imi adrodd yn fanwl hanes ... Dafydd a Samuel a’r proffwydi … (Hebreaid 11: 32). Dafydd. Yn Llyfr Cyntaf Cronicl ceir Dafydd yn mwynhau cyfnod o heddwch. Er hyn, nid oedd yn gysurus. ’Roedd Dafydd am godi Teml i Dduw; ’roedd y Proffwyd Nathan am i hyn ddigwydd ond nid felly Duw! ‘Roedd gan Dafydd ormod o waed ar ei ddwylo. Er teimlo’n ddigalon; ni wnaeth Dafydd bwdu. Yn hytrach, mae’n cofio a diolch am fendithion ddoe, cynhaliaeth heddiw a gobaith yfory. Yn ei henaint, a gan ystyried diffyg profiad Solomon, â ati i gynorthwyo’i fab. Dechreua godi arian a chasglu’r holl aur ac arian, pres a chopr, haearn, pren a charreg sydd ei angen i gyflawni’r gwaith. Deliodd Dafydd yn dda â’i siom a chofiodd y pethau da. Â ninnau wedi ein siomi, nid hawdd cofio rhyfeddodau bywyd a rhyfeddod byw: daioni pobl, cynhaliaeth cyfeillgarwch, cadernid gweddi a bendith oedfa ... y pethau hynny a ddychwel fy enaid (Salm 23:3). Ym mhennod gynderfynol Llyfr Cyntaf Cronicl trosglwydda Dafydd ei orsedd i Solomon. Er bod y deyrnas yn unedig a llewyrchus, a ganddi safle a dylanwad arbennig, ychydig iawn o sôn sydd am y pethau hyn: Rhoddodd Dafydd i'w fab Solomon gynllun porth y deml ... Rhoddodd iddo gynllun o'r cyfan a gafodd (gan Dduw) ynglŷn â chynteddau tŷ'r Arglwydd, yr holl ystafelloedd o’i gwmpas ... (1 Cronicl 28: 12-13). Ag yntau ar derfyn ei fywyd sylweddolodd Dafydd mai ei gyfoeth pennaf oedd, nid yr arian a gasglodd, y fyddin gref a adeiladodd na’r system wleidyddol a sefydlodd, ond glasbrint y deml y methodd ei chodi ... Yna dywedodd Dafydd wrth ei fab Solomon, "Bydd yn gryf a dewr a dechrau ar y gwaith: paid ag ofni na digalonni, oherwydd y mae’r Arglwydd Dduw, fy Nuw i, gyda thi ... (1 Cronicl 28: 20-21). Mae’r neges yn amlwg, Nid diogelwch a threfn yw gwerthoedd uchaf bywyd. Yn hytrach, gwneud popeth er gogoniant i Dduw. Onid, dyna beth yw ffydd?

Boed fy nghalon iti'n demel, boed fy ysbryd iti'n nyth:

ac o fewn y drigfan yma aros, Iesu, aros byth

(William Williams, 1717-91; C.Ff. 698)

Samuel. Hyd yn oed mewn amseroedd tywyll fel diwedd Cyfnod y Barnwyr - nid oedd brenin yn Israel. Yr oedd pob un yn gwneud yr hyn oedd yn iawn yn ei olwg ei hun (Barnwyr 21:25) -, deil gweddill ffyddlon a dyfal eu ffydd. Dau felly oedd Elcan a Hanna; rhieni Samuel. Bu i Hanna wneud adduned i gyflwyno ei mab i’r Arglwydd (1 Samuel 1:9-28); aeth ag ef i Seilo, at Eli, a’i fenthyg i Dduw. Clywodd Samuel alwad Duw i fod yn offeiriad. Tyfodd yn broffwyd ac yn farnwr; aeth sôn amdano dros yr holl wlad. Anodd bu arwain ac amddiffyn ei bobl ond ‘roedd Samuel yn bregethwr nerthol a di-ofn: ... dychwelwch chwi at yr Arglwydd ... bwriwch ymaith y duwiau dieithr ... a pharatowch eich calon at yr Arglwydd, a gwasanaethwch ef yn unig (1 Samuel 7:3). Neges syml oedd ganddo: cydio o’r newydd yn yr hen symledd. Bu Samuel yn galw am adfer symledd yr hen berthynas agos â Duw fel yr unig ffordd ymlaen. Dyma pam y bu mor wrthwynebus i ddymuniad y bobl am frenin. Nid brenin oedd ei angen arnynt, ond Duw. Beth yw ffydd? ... an old fashioned way to be new. (Robert Frost, 1874-1963; Collected Prose, Vintage, 2001)

Dafydd a Samuel. Nid perffaith y naill na’r llall. Bu Samuel yn greulon. Ystyrier ei anogaeth i Saul: Dos, yn awr, a tharo’r Amaleciaid, a’u llwyr ddinistrio ... paid â’u harbed, ond lladd bob dyn a dynes, pob plentyn a baban ... (1 Samuel 15:3). Eto, rhestrir ei enw fel un o arwyr ffydd! Mynnodd Dafydd ennill Bathseba; onid ei gynllwynio a laddodd Ureia, gŵr Bathseba. Eto fe’i cynhwysir yntau mewn rhestr o arwyr ffydd! Cynnwys y Beibl hanes pobl warts and all, chwedl Oliver Cromwell (1599-1658). Dynol ydynt, ac amlygir eu gwendidau cynhenid yn ogystal â’u rhinweddau; trwyddynt, ac er eu gwaethaf, disgleiriodd golau Duw. Yn a thrwy bobl debyg iawn i ni y gwelwn beth mae Duw yn medru ei wneud gyda phobl a thrwy bobl fel ni.

Beth yw Ffydd? Ffydd yw credu y gall Duw ddwyn i ben ei amcanion ei hun ynom, trwy ein gorau, ac er gwaethaf ein gwaethaf.

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (15)

‘Miraculous draught of fishes’ John Reilly (1928-2010)

‘Miraculous draught of fishes’ John Reilly (1928-2010)

"’Does gennych ddim pysgod, fechgyn?" "Nac oes," atebasant ef. Meddai yntau wrthynt, "Bwriwch y rhwyd i’r ochr dde i’r cwch, ac fe gewch helfa." Gwnaethant felly, ac ni allent dynnu’r rhwyd i mewn gan gymaint y pysgod oedd ynddi. A dyma’r disgybl hwnnw yr oedd Iesu’n ei garu yn dweud wrth Pedr, "Yr Arglwydd yw." (Ioan 21:5-7 BCN)

Wedi croeshoelio’r Iesu, dychwelodd y disgyblion i’w cynefin ac i gysur y cyfarwydd, a safent unwaith eto wrth Fôr Galilea. Daeth gwynt y môr yn hallt a chryf i’w ffroenau a gwthiant i’r dŵr yn y gobaith o foddi ei siom mewn gwaith. Er pysgota drwy’r nos, ni ddaliwyd dim, ac yn y bore bach fe’u gorchmynnwyd i fwrw’r rhwyd eilwaith: daliwyd llawer, a neidiodd y disgyblion allan o’r cwch i ail-afael yng ngwaith eu bywyd.

Crëwyd, gan Reilly, gysylltiad byw rhwng gan gymaint y pysgod oedd ynddi â "Yr Arglwydd yw". Amlygir, ganddo felly gwir arwyddocâd y daith pysgota. Defnyddir y stori am Pedr yn arwain ei gyd-ddisgyblion ar antur bysgota, yn ddarlun gan Ioan, o waith Pedr yn arwain yr apostolion ar eu hantur fawr genhadol fel pysgotwyr dynion (Dywedodd Iesu wrthynt, "Dewch ar fy ôl i, ac fe’ch gwnaf yn bysgotwyr dynion." Marc 1:17 BCN). Mae’r ffaith na ddaliwyd dim y noson honno yn dangos mai ofer yw pob ymgais cenhadol oni bydd yr Arglwydd ei hun yn bresennol i gyfarwyddo ac ysbrydoli’r cenhadon. Dengys yr adnodau canlynol (21:4-14) mor wahanol yw’r stori unwaith daw’r Crist byw atynt. Mae ei bresenoldeb ef, ac ufudd-dod y disgyblion i’w orchmynion, yn troi’r methiant gwaethaf yn llwyddiant rhyfeddol.

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen

(OLlE)

'DEUGAIN A DEG' - TYMOR Y PASG (14)

'At the beach - John 21:1-14' Cody F. Miller (gan. 1972)

'At the beach - John 21:1-14' Cody F. Miller www.codyfmiller.com

... gwelsant dân golosg wedi ei wneud, a physgod arno a bara ... "Dewch," meddai Iesu wrthynt, "cymerwch frecwast." ... Yr oeddent yn gwybod mai yr Arglwydd ydoedd. (Ioan 21:9;12 BCN).

Dyma nhw, y saith disgybl; tân, pysgod; môr llonydd, a chwch segur. Mae’r arlunydd ifanc hwn yn canolbwyntio ar Iesu a Pedr. Mae’r Crist byw yn wên i gyd, ei lygaid yn pefrio o fuddugoliaeth: ... mae anfarwoldeb yn ei wyneb ef ... (Elfed, 1860-1953; CFf:558). Sylwch ar Pedr: anghysurus ydyw; wedi’r cyfan, ‘roedd wedi gwadu Iesu deirgwaith. Mae ei ofid yn amlwg. Mae ei holl osgo yn ymgorfforiad o gywilydd. Mae’r Iesu byw a’i fraich am ysgwydd Pedr. Yn ei letchwithdod, ni all Pedr beidio â gwenu. Pam? Gwyddai Pedr, er mor druenus oedd ei fethiant yn y gorffennol, ni chollodd Iesu ei ffydd ynddo. Mae’r wen, a’r goflaid yn arwydd fod Crist eisoes wedi ymddiried y gwaith a’r cyfrifoldeb pwysicaf i Pedr: ... portha fy ŵyn ... Bugeilia ... Portha fy nefaid (21:15;16;17 BCN). Arwydd o faddeuant, nid amod maddeuant yw’r sgwrs a ddaw maes o law: ... wedi iddynt gael brecwast, gofynnodd Iesu i Simon Pedr, "Simon, fab Ioan, a wyt ti’n fy ngharu i ..?" (21:15 BCN)., Bu Pedr yn arweinydd diogel, eofn ac arwrol.

Mae sôn amdanat ym mhob man,

Yn codi’r gwan i fyny.

(William Williams, 1717-91; LlMN: 121)

F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.

(OLlE)

OCH! SEICLWYR ARAF!

Ges i dröedigaeth ddydd Mercher - tröedigaeth o fath beth bynnag. Dwi’n hoffi gyrru; dwi’n hoffi gyrru yn y ddinas, yn arbennig felly, pan mae’r goleuadau traffig yn wyrdd bob un; a’r ffyrdd, bob un, yn glir o ... seiclwyr. Och! Seiclwyr araf, yn araf arafu llif y ceir. Oni wyddant, seiclwyr, fod rhywun pwysig - fel fi - ym mhob car, yn gorfod bod yn rhywle pwysig, i gyflawni rhyw bethau pwysig, a hynny pum munud yn ôl? Och! Seiclwyr!

Dwi’n hoffi gyrru, ond ... â’r tywydd mor braf (‘roedd yn rhaid wrth MOT hefyd, digwydd bod!), wedi hel y beic o’r sied, mentro gerfydd dwy olwyn o fan i fan, i hyn, llall ac arall, yn araf bach, a’m harafwch yn arafu pawb arall. Hwyr y pnawn oedd hi. ‘Roeddwn ymwybodol bod ‘na yrrwr ar binnau eisiau fy ngoddiweddyd, ac wedi methu sawl gwaith, o’r diwedd cafodd gyfle, ac ... wrth fynd heibio arafodd, agorodd y ffenest (wrth y llyw dyn, yn ei oed a’i amser, mewn crys a thei) a chydag argyhoeddiad mawr erfyniodd hwnnw arnaf i rywiol gyfathrachu ymaith!

Do, ges i dröedigaeth ddydd Mercher. Sylweddolais beth yw bod ar gefn beic yng nghanol llif o geir ar garlam; sylweddolais mor rhyfedd o ffôl yw ambell yrrwr car; ac o’r herwydd, sylweddolais fod angen i mi mymryn llai crintachlyd a llawer mwy gofalus pan fyddaf yn y car, â seiclwr o’m blaen yn araf arafu llif y ceir.

Ynglŷn â chymhwyso hyn i gyd yn ehangach, wel holed pob un ef ei hun ...

(OLlE)