MEDDE TI... MEDDE FI...

Medde ti... Medde Fi.

'Yn awr, ynteu, ymresymwn â'n gilydd,' medd yr ARGLWYDD (Eseia 1:18a).

BETHSAIDA

Cymerodd hwy gydag ef ac encilio o'r neilltu i dref a elwir Bethsaida (Luc 9:10b).

Palet L.S.Lowry (1887-23/2/1976)

'I use simple materials: Ivory Black, Vermilion, Prussian Blue, Yellow Ochre, Flake White ...'

Y mae i’n berthynas â Duw ei wedd gyhoeddus a’i wedd bersonol; dibynna’r naill ar y llall. Mae ‘Bethsaida’ yn gyfle ac yn gyfrwng i ddyfnhau ein bywyd defosiynol.

Wedi cyd-ddarllen Salm 46, aethom i’r afael â’r cwestiwn mawr: A yw Duw bob amser yn ateb ein gweddïau? Aeth llawer gweddïwr i anobaith am iddo gredu nad oedd Duw yn gwrando.  Awgrymodd ein Gweinidog mai un o anhepgorion y ffydd yw bod Duw yn ymwybodol ohonom. O gredu hynny, ni ellid awgrymu fod Duw yn ein hanwybyddu! Mae Duw yn clywed a gwrando pob gweddi, ac yn ateb pob gweddi yn ôl ei ewyllys, ac yn ei amser ei hun.

Mae gennym enghreifftiau lawer o weddïau cywir a gonest, a’r rheini’n weddïau ar un olwg heb eu hateb. Ystyriwyd gennym heno'r ddwy enghraifft yma o’r Hen Destament: Cais Moses gerbron Duw am gael arwain ei bobl i Ganaan. Cais dyn da, a chais teg a rhesymol: Gad i mi fyned drosodd, atolwg, a gweled y wlad dda sydd dros yr Iorddonen (Deuteronomium 3:25). Ni chafodd mo’i ddymuniad. Nid croesi'r Iorddonen i Ganaan fu ei ran, ond esgyn i ben mynydd Pisga a marw yng ngolwg y wlad yr hiraethodd gymaint amdani.

Cais gwahanol a gawn gan Elias (1 Brenhinoedd 19:4 WM). Nid dymuno cael byw fel Moses, mae Elias, ond deisyfu cael marw: Eisteddodd dan y ferywen ac a ddeisyfiodd iddo gael marw. Ni chafodd yntau'r ateb a geisiodd. ‘Roedd gan Dduw ddarpariaeth well ar gyfer y ddau fel ei gilydd; darpariaeth a bendith nad oedd y naill neu’r llall yn gweld ar y pryd.

Aethom ymlaen i drafod yr enghraifft fwyaf adnabyddus o weddi nas atebwyd mohoni, eto ar yr olwg gyntaf: gweddi Iesu yng ngardd Gethsemane. Croesodd Iesu afon Cedron gyda’i ddisgyblion. ‘Roedd ei enaid yn athrist hyd angau (Mathew 26:38 WM) a gweddïodd boed i’r cwpan hwn fynd heibio i mi ... (Mathew 26:39 BCN). Dyma ddod at galon ac enaid gweddi: Ni roed i Iesu ei ddymuniad ond cafodd ei ateb - ateb Tad yn caru’r byd. Plygodd Iesu mewn gweddi, a phlygodd i ewyllys ei dad, ac felly cafodd nerth i wynebu’r Groes. Cafodd afael newydd ar ei Dduw, ac ystyr dyfnaf gweddi yw sicrhau hynny: dyfnder newydd i’n perthynas â Duw. Nid mynd â’n deisyfiadau at Dduw, a cheisio pethau penodol oddi wrtho yw gweddi yn ei hanfod, ond ceisio Duw ei hun. Os ydyw, ar adegau, yn ymatal rhag rhoi i ni’r pethau a geisiwn, nid yw byth yn ymatal rhag rhoi ei hun i ni.

Yn ei gyfrol Dyrchafwn Gri (Gwasg Pantycelyn; 1994) mae Lewis Valentine (1893-1986) yn awgrymu fel hyn:

A weddïaist ti erioed, ddarllenydd, heb dderbyn ateb i dy weddi? Afraid ydyw gofyn y cwestiwn; bu i bawb eu gweddïau nas atebwyd. Beth oedd dy brofiad yn wyneb y gweddïau hyn? A siglodd dy ffydd? Dylem ein hatgoffa’n hunain yn fynych nad erfyniad a deisyfiad a gofyn ydyw gweddi: o leiaf, nid hyn ydyw’r gweddïo mwyaf. Y mae hyd yn oed paganiaid wedi gweld hyn, canys dywed un ohonynt, ‘Nid ceisio cymell y duwiau i newid cwrs pethau ydyw gweddi, ond y rhodd a roir ganddynt o gymuno â hwynt’. Dyma fynd yn agos iawn at ystyr gweddi Gristnogol. Diflannai llawer o’n hanawsterau pe cofiem mai moddion i gymuno â’r Anfeidrol ydyw gweddi o flaen popeth arall.

Buddiol a brwd fu’r drafodaeth, a thrueni oedd ffrwyno ychydig arni er mwyn symud ymlaen i destun trafod arall: L. S. Lowry. Y dydd heddiw, yn 1976 bu farw Laurence Stephen Lowry (gan. 1887). Try ei waith o gwmpas trefi diwydiannol Manceinion a Salford. ‘Roedd gan y Gweinidog enghraifft o’i waith i ddangos i ni heno.

Dyma Snow in Manchester (1946). Mae’n debyg, mae palet o bum lliw fu gan Lowry o ddechrau ei yrfa hyd ei farw. Pum lliw, dim ond pump: ‘I am a simple man’ meddai, ‘I use simple materials: Ivory Black, Vermilion, Prussian Blue, Yellow Ochre, Flake White ...’ Y Flake White oedd o ddiddordeb i ni heno. Mae’n grefft defnyddio'r lliw gwyn wrth arlunio, ac ‘roedd Lowry yn feistr ar y grefft honno. Ers 1924 bu’n arbrofi gyda Flake White. ‘Roedd am weld sut oedd y lliw yn newid a datblygu gyda threigl y blynyddoedd: ‘From 1924 I conducted an experiment - to find the qualities of Flake White over long periods of time. I stood several boards painted with a number o coats of Flake White and kept them for many years. And I found what I was looking for - a perfectly beautiful tone of chalky grey white. So you see, the pictures I have painted today well not be seen at their best until I'm dead.’

Buddsoddiad mentrus yw gweddïo, addoli -  hawlio yfory er gwaethaf holl ansicrwydd heddiw - buddsoddwn ein ffydd gan gredu y bydd y ‘lluniau’ a beintiwyd gennym yn edrych ar eu gorau, ymhell wedi’n hamser ni.

Wedi cyfnod o weddi, daeth y 'Bethsaida' braf a buddiol hwn i ben.  

CAPERNAUM

Pan aeth hi’n hwyr, aeth ei ddisgyblion i lawr at y môr, ac i mewn i gwch, a dechrau croesi’r môr i Gapernaum. Yr oedd hi eisoes yn dywyll...Yna, wedi iddynt rwyfo am ryw dair neu bedair milltir, dyma hwy’n gweld hwy’n gweld Iesu... (Ioan 6: 16,17 a 19)

Wedi awr a hanner o sŵn a miri PIMS, daeth cyfle i ymdawelu! Ffurfiwyd cylch clyd o gadeiriau: ymlonyddu yng nghwmni’r Proffwyd (Eseia 60:2-3;18-20) a’r Salmydd (Salm 8:3-8), a throi wedyn at destun ein sylw heno: Gweddi Daniel (Daniel 2: 14-23). Dyma emyn o gasgliad Robert Jones, Llanllyfni, 1851:

Ymgrymwn oll ynghyd i lawr

Gerbron gorseddfainc gras yn awr;

 pharchus ofn addolwn Dduw;

Mae'n weddus iawn - awr weddi yw.

Awr weddi yw, awr addas iawn

I draethu cwynion calon lawn;

Gweddïau'r gwael efe a glyw

Yn awr yn wir - awr weddi yw.

Dy Ysbryd, Arglwydd, dod i lawr

Yn ysbryd gras a gweddi nawr

I'n gwneud yn wir addolwyr Duw;

Mawl fo i ti - awr weddi yw.

Sylwch ar gwpled agoriadol yr ail bennill:

Awr weddi yw, awr addas iawn

I draethu cwynion calon lawn ...

Mae Robert Jones yn gwbl gywir: addas iawn, mewn gweddi yw traethu cwynion calon lawn ... ond, mae’r awr weddi hefyd yn gyfle a chyfrwng i draethu gorfoledd buddugoliaethus ein ffydd. Dyna a geir yn Llyfr Daniel. Ysgrifennwyd Llyfr Daniel tua chanol yr ail ganrif cyn Crist pan oedd brenin Syria wedi ymosod ar Jerwsalem. Nid oedd gorchfygu’r wlad yn ddigon iddo, rhaid hefyd oedd gorchfygu ysbryd y bobl, ac i’r diben hwnnw, fe waharddodd gadw’r Sabath a darllen yr Ysgrythurau; halogodd y Deml trwy godi yno allor i ddelw ac aberthu moch arni. Cynnal a chefnogi’r bobl, wrth iddynt geisio ymateb i hyn oll, oedd bwriad awdur llyfr Daniel. Gwna hynny trwy adrodd helyntion y ffyddloniaid dewrion gynt: Daniel a’i gyfeillion yn y gaethglud ym Mabilon; Daniel yn dehongli breuddwyd Nebuchadnesar; Daniel yn y ffau llewod; gwledd Belsassar a Sadrach, Mesach ac Abednego yn y ffwrnais dân. Wrth wraidd y storïau hyn, bob un, mae pobl Dduw, yn Nuw, yn goroesi. Dyna neges Llyfr Daniel, a neges ydoedd i bobl Jerwsalem, a hwythau dan bawen drom y Syriaid.

Yn y weddi hon o eiddo Daniel, mynegir hyder ffydd; traethu’r gorfoledd a llawenydd. Sylwch felly:

Mae Duw yn teyrnasu: Bendigedig fyddo enw Duw yn oes oesoedd; eiddo ef yw doethineb a nerth. Ef sy’n newid amserau a thymhorau, yn diorseddu brenhinoedd a’u hadfer ... Ceir adlais o hyn yn Emyn Mawl Mair: tynnodd dywysogion oddi ar eu gorseddau ... (Luc 2:52a). Bob amser, er waethaf pob peth, a thrwy gyfrwng bob peth mae Duw yn teyrnasu.

Mae Duw yn arddel ei bobl: Diolchaf a rhof fawl i ti, O! Dduw fy nhadau, am i ti roi doethineb a nerth i mi. Bu Duw ar waith ddoe - fy nhadau - ond mae Duw ar waith yn y presennol; ei weithgarwch achubol ym mhob presennol yw gobaith ei bobl i bob dyfodol.

Arwain hynny at y peth olaf: Mae Duw yn ymyrryd i achub. Dangosais i mi yn awr yr hyn a ofynnwyd gennym, a rhoi gwybod inni beth sy’n poeni’r brenin. Cafodd Daniel wybod, gan Dduw beth oedd yn poeni’r brenin. O’r herwydd, daeth cyfle newydd, gobaith newydd, hyder newydd. Mae Duw yn ymyrryd i achub, ac wrth wraidd ein ffydd ninnau mae’r bennaf ymyrraeth: ... daeth y Gair yn gnawd a phreswylio yn ein plith, yn llawn gras a gwirionedd; gwelsom ei ogoniant fel unig Fab yn dod oddi wrth y Tad (Ioan 1:14).

Awr weddi yw, awr addas iawn

I draethu cwynion calon lawn ...

Ie, ac awr addas iawn hefyd i draethu gorfoledd y galon lawen. Mae ein Duw yn teyrnasu. Mae Duw yn arddel ei bobl, a Duw ar waith ydyw, yn ymyrryd i’n cynnal a’n cadw. Daeth ein hegwyl o weddi i ben yn sŵn hyfryd eiriau Iesu (Ioan 15:13-15).

'Capernaum': diolch am gylch o gwmni a gweddi, a’r cyfan yn echelu’n esmwyth ar sicrwydd bendigedig y geiriau: Canys lle mae dau neu dri wedi ymgynnull yn fy enw i, yno yr ydwyf yn eu canol hwynt (Mathew 18:20 WM).

Testun ein sylw yn 'Tiberias' (7/3) fydd Proffwydi Baal a Phroffwyd yr Arglwydd yn gweddïo (1 Brenhinoedd 18:21-40).

PIMS

Parhau gwnaeth PIMS heno i drafod arwyddocâd y rhif ‘6’ gan ddechrau gyda chwilio am hanes Iesu’n troi’r dŵr yn win yn Efengyl Ioan. Gwyddai’r PIMSwyr a fu yn yr Oedfa Foreol bore ddoe beth oedd y cysylltiad rhwng y stori a thema’r mis - chwech o lestri carreg i ddal dŵr (Ioan 2:6). Bu’r aelodau hŷn - rhai hy ydynt! - yn tynnu coes y Gweinidog am natur brin y cysylltiad hwnnw! Ond, cysylltiad yw cysylltiad, a chyflwynwyd llun isod i’w sylw.

Llun:  Vie de Jesus Mafa

Wedi hollti’r cwmni’n grwpiau llai, aethpwyd ati i chwilio am y llestri, y briodferch a’r priodfab; Mair, mam Iesu, ac Iesu ei hun. Wedi hyn aethpwyd i’r afael â neges y llun: Pam oedd yr Iesu Affricanaidd hwn yn gwisgo nid gwyn, ond coch? Onid llesol yw gweld Iesu wedi ei bortreadu mewn ffordd cwbl wahanol a newydd? Nid llesol yw cyfarwyddo ac un ffordd o bortreadu Iesu, gan fod Iesu’n fwy nag unrhyw, a phob portread ohono. Rhaid i Iesu fod yn un ohonom, ac er bod y portread hwn ohono’n newydd i ni, cwbl gyfarwydd ydyw i bobl yr arlunydd Vie de Jesus Mafa yng Ngogledd Camerŵn.

Symudwyd y cwmni ymlaen, heb oedi dim, o’r naill weithgaredd i’r llall. Tri grŵp ac arweinydd i bob un. Y gamp? Defnyddio 6 gair i ateb y cwestiwn ‘Beth yw Gobaith?’; ‘Beth yw Cariad?’; ‘Beth yw Ffydd?’ Bu’n rhaid gweithio a thrafod yn galed i sicrhau cydsyniad, ond fe lwyddwyd.

Wedi’r gwaith caled, daeth syrpreis! Trefnwyd - gan fod y tywydd mor braf! - ymweliad â Coco Gelato, parlwr hufen ia lleol. Anodd oedd dewis, ond dewis bu’n rhaid! Mwynhad mawr a gafwyd!

NEWYDDION Y SUL

Thema’r mis hwn yw ‘6’. Beth felly a wnelo'r Briodas yng Nghana â thema mis? Dyna’r union her a gawsom gan ein Gweinidog y bore hwn. Wedi croesawu’r plant a phlantos i’r Set Fawr i gyflwyno’i hadnodau, gofynnodd i’r bobl ifanc a’r oedolion i chwilio am hanes y Briodas yn Nghana yn Efengyl Ioan. Mewn byr amser - ag amryw wedi bellach wedi gweld a deall y cysylltiad rhwng y briodas â ‘6’ - ‘roedd y gyfrinach yn lledu trwy’r gynulleidfa: Yr oedd yno chwech o lestri carreg i ddal dŵr ... a phob un yn dal ugain neu ddeg ar hugain o alwyni ... (Ioan 2:6).

Gan i bawb gael y fath hwyl a bendith yn trafod y lluniau y bu Llŷr a Heledd yn sôn amdanynt yn yr Oedfa Foreol Gynnar (14/2), daeth Owain â llun heddiw. Llun o’r Briodas yn Nghana gan Paulo Veronse (1528-1588).

Dangoswyd copi bychan i’r plant, a gofyn iddynt chwilio am Iesu. Mae’r llun yn drwch o brysurdeb, yn fwrlwm o bobl, ond wedi pasio’r llun o law i law, a phob un â chyfle i syllu a chwilio ... ffeindiodd Ifan Iesu.

Er mawr ofid i bawb, dechreuodd Owain sôn am fesuriadau’r llun, a bod angen ychdig o fathamateg (gwyddom, un ac oll, nad mathamateg mo’i gryfder!). Ond, diolch byth gofynnodd am gymorth gan y plant a’r bobl ifanc. Dangosodd gopi o’r llun. Trawsfesur y copi hwn oedd 27cm. Hanner 27? Daeth yr ateb yn brydlon: 13.5cm. Tynnu llinell i fyny o’r pwynt hanner ffordd, ac yno ... yng nghanol y llun: Iesu. Tynnodd y Gweinidog ein sylw at ddwy linell letraws, a rheini hefyd ... yn canoli sylw ar Iesu.

Dyna’n syml neges gyntaf y bore: Iesu yn y canol. Ar ddechrau’r dydd, a’r ddechrau’r wythnos daethom ynghyd i baratoi’r lle canol i Iesu. Yng nghanol ein byw a’n bod, rhaid canolbwyntio ar Iesu.

‘Roedd neges arall gan y llun hwn! ‘Roedd pen Iesu 7cm o waelod y llun. Yn sydyn, syml mesurodd Owain 7cm i fyny o ben Iesu. Tynnwyd llinell lawr ar hyd y golofn bellaf, y naill ochr a’r llall. ‘Roedd pawb, o’r ieuengaf i'r hynaf, yn ofni bod Owain wedi drysu braidd, ond ... wele siâp tŷ! Canol y tŷ - 7cm o’r top a’r gwaelod, ac o’r naill ochr a’r llall - pen Iesu. Mae Paulo Veronse, gyda gofal mawr a bwriadol, wedi gosod Iesu yn union yng nghanol y ‘tŷ’. Dyma, mynnai’r Gweinidog oedd ail neges y llun: rhaid i Iesu gael y lle canol yn y ‘tŷ’ hwn - eglwys Minny Street. Rhaid i Iesu fod yng nghanol pob peth a wnawn. Os nad ydyw, ofer y cyfan!

Wedi canu emyn, aeth plant allan i’r festri at ei gwersi. Yn gydiol wrth ein cynllyn Grawys - Solvitur Ambulando - bu’r plant a phlantos yn dechrau ar ei hystyriaeth o daith fawr Moses.

(Mawr ein diolch i’r rheini sydd wedi ymgymryd â her y cynllun arbennig Solvitur Ambulando. Ceir manylion llawn ar ddiwedd y cofnod hwn).

Ail-gydio gwnaeth y gweddill ohonom yn y gyfres pregethau yn ystyried Efengyl Marc, a hynny o bersbectif y flwyddyn 70, pan gwympodd Jerwsalem a dinistriwyd y Deml gan fyddinoedd Rhufain. Hon oedd y bumed bregeth yn y gyfres, a throdd y Gweinidog at hanes mam a brodyr Iesu (Marc 3:31-35). Ym mhennod 3 down i gysylltiad â theulu Iesu am y tro cyntaf. Cyfeirir at ei fam a’i frodyr ond nid at Joseff. Gall ‘brodyr’ fod yn ymadrodd sy’n cynnwys perthnasau agos. Dywed Marc (ac ef yn unig) eu bod mor feiddgar a dweud fod Iesu wedi colli arno’i hun. Maent am ei atal, a mynd ag ef adref gyda hwy. Nid ydynt yn deall ystyr ei waith nac amcan ei genhadaeth. A daeth ei fam ef a’i frodyr, a chan sefyll y tu allan anfonasant ato i’w alw (Marc 3: 31) Mae ei fam a’i frodyr yn sefyll y tu allan i gylch newydd Iesu. Galwant arno i ddod allan o’r cylch newydd a dychwelyd at yr hen. Ond gan estyn ei law tuag at ei ddilynwyr (Mathew 12:49) dywed Iesu fod ei syniad o deulu bellach wedi ehangu’n fawr. Mae’n rhaid i’r cylch bach bellach dyn yn rhan o’r cylch mwy. Fel ei fam a’i frodyr gynt, ein tueddiad ninnau, awgrymodd y Gweinidog, yw ceisio cadw Iesu o fewn ein cylch cyfyng ein hunain - ein heglwys leol, ein henwad, ein traddodiad a’n diwylliant. Hynny, heb wir sylweddoli mai rhan fechan iawn ydym o’i gylch mawr ef ac o deulu Duw trwy’r byd.

Ysgrifennwyd Efengyl Marc i argyhoeddi Iddewon Jerwsalem fod rhaid iddynt nawr, a’r Deml yn sarn, dderbyn neges Iesu Grist: neges o gariad, cariad eithriadol beryglus. Mae’r Deml yng Nghymru’n sarn - mae’r hen ffordd o grefydda wedi darfod mewn gwirionedd. Yr ateb i’n hargyfwng? Yr un ateb ydyw a gynigwyd gan yr Iddewon Cristnogol i bobl y flwyddyn 70: Teulu. Sefydla Iesu deulu newydd nad yw’n dibynnu ar waed a chnawd. Teulu Duw yng Nghrist yw’r bobl sydd yn gwneud ewyllys Duw. Nid mater o waed yw bod yn un o bobl Dduw, yn hytrach, mater o ymroddiad ac ymroi yw: Pwy bynnag a wnelo ewyllys Duw, y mae hwnnw’n frawd i mi, ac yn chwaer, ac yn fam. Bellach, ni all neb garu Crist heb garu pawb arall sydd yn caru Crist.

Yn ôl ein harfer bellach yma’n Minny Street, nodir cyfnod y Grawys gyda chyfres benodol o bregethau gan y Gweinidog. Ein thema eleni yw ‘Ffydd a Thrais’. Wrth ddilyn newyddion y dydd, hawdd iawn ymollwng i ddigalondid; yn arbennig o glywed yr hyn a wna a dywed pobl yn enw crefydd. Canlyniad digalonni o wrando ar y newyddion yw ymddieithrio, ymdawelu, ymneilltuo ac anobeithio. Dyma fu testun ein sylw ym mhregethau agoriadol y gyfres (14/2); heno aethom i’r afael â gwrthdrawiad ideolegau.

Yn sgil yr ymosodiadau ym Mharis (13/11/2015), mynnodd y Prif Weinidog, David Cameron, bod yn rhaid i’r Gorllewin wynebu a goresgyn ideoleg anfad: we must confront and defeat an evil ideology. Sut mae goresgyn ideoleg? Dim ond ideoleg all oresgyn ideoleg. Goresgynnir ideoleg gyfyng, ddinistriol gan ideoleg amgenach ac adeiladol. Yn anffodus, arswyda’r Gorllewin bellach rhag unrhyw a phob ideoleg. Tuedd yr oes yw anwybyddu credo. Buchedd, gweithred, ffydd ar waith, meddir sydd yn bwysig. Bu pwyslais yr Eglwys Gristnogol yng Nghymru, ers degawdau ar yr hyn a wnawn: a yw Cristnogaeth yn gweithio? A yw ffydd ar waith? A yw pobl ffydd ar waith yn mynd i’r afael â thlodi, yn lleol a byd eang? A ydym ar waith ymhlith y difreintiedig ... yn amgylcheddol ... yn creu a chynnal undod eglwysig a chymunedol? Un cwestiwn na ofynnir gennym, a heb ofyn y cwestiwn hwnnw mae gofyn ‘A yw Cristnogaeth yn gweithio?’ yn ofyn ofer, yw: A yw Cristnogaeth yn wir? A ydy’r ffydd Gristnogol yn cynnig esboniad call o gyflwr y byd a’r natur ddynol? A chawn ynddi gyfrwng i wella’r byd ac adfer y natur ddynol i’w iawn a llawn dwf? Os yw Cristnogaeth yn wir, mae Cristnogaeth yn newid pob peth. Os yn wir, rhaid newid yn gyfan gwbl ein syniad am Dduw, am fywyd ac am bob peth. Os nad gwir Cristnogaeth, nid yw’n newid dim ar ddim. Os ydyw’n wir, gall Cristnogaeth lenwi’r gwacter sydd wrth wraidd a chalon y Gorllewin.

... we must confront and defeat an evil ideology. Portreadir yr eithafwyr Islamaidd fel gwallgofiaid. Nid gwallgofiaid mohonynt. Pobl ffydd ydynt sy’n barod a bodlon i ladd a chael eu lladd dros yr hyn a gredant. Ni all y Gorllewin wynebu a herio'r fath ideoleg. Dim ond pobl ffydd all wneud hyn. Yr unig ffordd i herio a goresgyn ideoleg wyrgam, wenwynig yw cynnig ideoleg amgenach, iachach. Dyma'r gwaith mwyaf pwysig a wynebwn fel cymunedau ffydd: cyflwyno’r credo Cristnogol am yr hyn ydyw; datguddiad gwefreiddiol o’r gwirionedd am ddyn a’i dynged.

Bu i’r gymdeithas barhau yn Koinônia: swper blasus a sgwrs ddifyr mewn bwyty Eidalaidd cyfagos.

Diolch am fendithion y Sul.

Bydd Oedfaon y Sul nesaf dan arweiniad y Parchedig Jill-Hailey Harries (Abertawe). Gwyddom y cawn ganddi arweiniad meddylgar a phregethau gwerthfawr. Boed bendith.

‘Solvitur ambulando’, meddai Awstin Sant (c.354-430): ‘Datrysir y peth drwy gerdded’. Un o fendithion pennaf bywyd yw cerdded, ychwanegir bendith at fendith wrth gerdded mewn cwmni. ‘Roedd yr Americanwr Henry David Thoreau (1817-1862) yn gerddwr o fri. Awgrymai Thoreau fod y ferf ‘to saunter’ yn tarddu o Sainte Terre - y Wlad Sanctaidd. Yn y llyfr Wanderlust (2000; Penguin) - hanes cerdded - mae Rebecca Solnit (gan.1961) yn sôn am gerdded yn nhermau tri chymeriad yn dod ynghyd am sgwrs - y meddwl, y corff a’r byd.

‘Solvitur ambulando’, meddai Awstin Sant - ‘Datrysir y peth drwy gerdded’. Boed i’n cerdded ninnau dros gyfnod y Grawys eleni fod yn gymorth ac yn gyfrwng i ddod â meddwl, corff, byd ac enaid ynghyd.

TEITHIAU UNIGOL:

Nasareth i Fethlehem. 65 milltir dros 40 diwrnod. 1.6 milltir/4000 o gamau'r dydd.

Via Dolorosa. 88 milltir dros 40 diwrnod. 2.2 milltir bob dydd/5500 o gamau’r dydd.

Jerwsalem i Damascus. 150 milltir dros 40 diwrnod. 3.75 milltir/7500 o gamau’r dydd.

Damascus i Cesarea. 200 milltir dros 40 diwrnod. 5 milltir/5000 o gamau’r dydd.

TEITHIAU MWY YMESTYNNOL:

Damascus i Cesarea. 200 milltir dros 40 diwrnod. 5 milltir/5000 o gamau’r dydd.

Exodus. 375 milltir dros 40 diwrnod. 9.4 milltir/18,750 o gamau’r dydd.

Tarsus i Jerwsalem. 390 milltir dros 40 diwrnod. 9.75 milltir/19,500 o gamau’r dydd.

TEITHIAU GRŴP:

Taith Abraham: 900 milltir. 22.5 milltir fel grŵp bob dydd.

Taith Genhadol Gyntaf Paul: 1300 milltir. 32.5 milltir fel grŵp bob dydd.

PREGETH NOS SUL

Grawys 2016: Ffydd a Thrais 3:

... ‘roedd Duw yng Nghrist yn cymodi’r byd ag ef ei hun (2 Corinthiaid 5:19)

Yn sgil yr ymosodiadau ym Mharis (13/11/2015), mynnodd y Prif Weinidog, David Cameron, bod yn rhaid i’r Gorllewin wynebu a goresgyn ideoleg anfad: we must confront and defeat an evil ideology. Mae cyfrifoldeb ar ddiwinyddion ac athronwyr Mwslimaidd, arweinwyr crefyddol a chymunedol, meddai, i herio a gwyrdroi athrawiaeth yr eithafwyr Islamaidd. Beth am y gweddill ohonom? Beth yw ein cyfrifoldeb ni?

Beth yw ideoleg? System o syniadau sy’n gynnyrch delfrydau a gwerthoedd y bobl sy’n ei harddel, a hefyd yn hyrwyddo eu gwerthoedd a’i delfrydau. Sut mae goresgyn ideoleg? Gall mesurau diogelwch atal gweithgarwch y sawl sydd yn ei harddel, ac yn fodlon aberthu eu hunain ac eraill trosti, ond nid digon hynny. I wynebu’r ideoleg rhaid ei herio a’i goresgyn. Dim ond ideoleg all oresgyn ideoleg. Goresgynnir ideoleg gyfyng, dinistriol gan ideoleg amgenach ac adeiladol. Yn anffodus, arswyda’r Gorllewin bellach rhag unrhyw a phob ideoleg. Mae’r syniad o berson yn gosod ei fywyd ar allor gwasanaeth argyhoeddiad, heb sôn am fod yn barod i farw dros yr argyhoeddiad hwnnw, yn gwbl estron. Arswydwn rhagddo! Bu Al Qa’eda, ac mae ISIS bellach, yn gwbl argyhoeddedig mai gwacter ysbrydol sydd wrth wraidd a chalon y Gorllewin materol. Eu bwriad yw llenwi’r gwacter â’u hideoleg hwy. Gwyddom am y gwacter hwn. Ymateb yr Eglwys Gristnogol yn y Gorllewin mewn un o ddwy ffordd. Crëir ganddi naill ai fynegiant o’i chred sydd mor haearnaidd nes peri iddi fethu plygu o gwbl, neu fynegiant o’i chred sydd mor ystwyth nes peri iddi blygu, a phlygu i bob peth. Mae pwyslais yr Eglwys Gristnogol yng Nghymru, ers degawdau, wedi bod ar yr hyn a wnawn. A yw Cristnogaeth yn gweithio? A yw ffydd ar waith? A yw pobl ffydd ar waith yn mynd i’r afael â thlodi, yn lleol a byd eang? A ydym ar waith ymhlith y difreintiedig ... yn amgylcheddol ... yn creu a chynnal undod eglwysig a chymunedol? Un cwestiwn na ofynnir gennym, a heb ofyn y cwestiwn hwnnw mae gofyn ‘A yw Cristnogaeth yn gweithio?’ yn ofyn ofer yw: A yw Cristnogaeth yn wir? A ydy’r ffydd Gristnogol yn cynnig esboniad call o gyflwr y byd a’r natur ddynol? A chawn ynddi gyfrwng i wella’r byd ac adfer y natur ddynol i’w iawn a llawn dwf? Os yw Cristnogaeth yn wir, mae Cristnogaeth yn newid pob peth. Os yn wir, rhaid newid yn gyfan gwbl ein syniad am Dduw, am fywyd ac am bob peth. Os nad gwir Cristnogaeth, nid yw’n newid dim ar ddim. Os ydyw’n wir, gall Cristnogaeth lenwi’r gwacter sydd wrth wraidd a chalon y Gorllewin. Bu ein pwyslais, nid ar yr hyn a gredir ond ar yr hyn a wneir. Os mai mater o weithredoedd da yw ein ffydd, ni all wynebu, heb sôn am oresgyn, unrhyw ideoleg a ddaw ar ein cyfer.

Mae angen gweithredoedd da ac mae angen eglwysi lleol ar waith. Rhaid hefyd i’r eglwys sydd ar waith fod yn eglwys sydd yn ddygn addysgu ei phobl. Sôn am yr Ysgol yn Minny Street a wna Cofnodion 1884. Hyd heddiw, mae pobl Minny Street wrthi yn dysgu, a thyfu o dymor i dymor, o flwyddyn i flwyddyn. Rhaid i ni weithio a meddwl yn galed; rhaid wrth drafod agored, gonest ac at bwrpas. Rhaid wrth gredo; rhaid gwybod beth a gredwn, a pham. Dim ond hyn all gynnal pwysau ein gweithgarwch. Nid yw credo yn medru esbonio a diffinio Duw. Mynegiant yw ein credo o’r hyn a wyddom sy’n wir am Dduw, nid yr hyn oll sydd i wybod am Dduw. Ni all credo achub neb. Mae cytuno â chredo yn wahanol iawn i gael ein gweddnewid gan yr hyn a gredir. Mater ymenyddol yw cytuno â chredo; mynna gweddnewid ogwyddo ein byw tuag at Dduw. Gall ein hymennydd gyflawni'r naill, dim ond Duw all gyflawni’r llall. Heb gredo, blodau toredig ydym; heb wraidd a heb faeth. Heb faeth, gwywo a wnânt. Llywir a lliwir ein profiad crefyddol gan ein credo. Y credu sy’n llywio’r gwneud; nid y gwneud yn llywio’r credu. Credu, ac o’r herwydd gweithredu.... ‘roedd Duw yng Nghrist yn cymodi’r byd ag ef ei hun (2 Corinthiaid 5:19) Credo yw hyn! Gwirionedd crefyddol a gredir ac a fynegir gan bobl Dduw. Nid oes tystiolaeth ddi-ben-draw i gredo. Nid oes modd ei brofi, dim ond mentro mewn ffydd fod y ffydd honno werth mentro arni. Peth peryglus yw dadlau o blaid credo! Mae hawlio lle i gredo yn agor y drws i gyhuddiadau o ragrith, culni, penboethni a dallbleidiaeth.

... we must confront and defeat an evil ideology. Portreadir yr eithafwyr Islamaidd fel gwallgofiaid. Cyfleus, ond anghywir! Nid gwallgofiaid mohonynt. Pobl ffydd ydynt sy’n barod a bodlon i ladd a chael eu lladd dros yr hyn a gredant. Ni all y Gorllewin wynebu a herio'r fath ideoleg. Dim ond pobl ffydd all wneud hyn. Yr unig ffordd i herio a goresgyn ideoleg wyrgam, wenwynig yw cynnig ideoleg amgenach, iachach. Dyma'r gwaith mwyaf pwysig, a’r gorchwyl dwysaf a wynebwn fel cymunedau ffydd ... y dasg fwyaf diddorol, bywiog ac anturus y gelwir arnom i’w chyflawni. Cyflwyno’r credo Cristnogol am yr hyn ydyw; datguddiad gwefreiddiol o’r gwirionedd am ddyn a’i dynged. Heb fynd i’r afael â’r dasg hon, mae pob peth arall a wnawn yn ddim amgen na pharhau i lanhau â’r tŷ ar dân!

PREGETH BORE SUL

Y Flwyddyn 70 ac Efengyl Marc (5): Teulu Iesu o Nasareth (Marc 3: 31-35)

Efengyl Marc a ysgrifennwyd gyntaf yng nghyfnod cwymp Jerwsalem a’r Deml. Bu i’r Iddewon wrthryfela yn erbyn yr Ymerodraeth Rufeinig; gan fod Duw o’u plaid, onid oedd buddugoliaeth yn sicr? Cafwyd siom a cholledion; dinistriwyd y Deml. Pam ddigwyddodd hyn? Rhaid oedd cynnig atebion. Wedi cwymp Jerwsalem, dim ond y Phariseaid a’r Iddewon Cristnogol oedd yn weddill. Mynnai’r Phariseaid mai canlyniad esgeulustod y bobl o ofynion Cyfraith Duw oedd cwymp Jerwsalem; rhaid oedd cael y bobl, o’r newydd, i dderbyn a bod yn ufudd i’r Gyfraith honno. Mynnai’r Iddewon Cristnogol mai canlyniad esgeulustod y bobl o neges Cyfraith Duw mewn cnawd - Iesu Grist - oedd dinistr y Deml. Iddynt hwy, rhaid oedd cael y bobl i dderbyn neges cariad Iesu Grist. Wrth wraidd hyn i gyd oedd y ddealltwriaeth o natur Duw.

Ym Mhennod 3 down i gysylltiad â theulu Iesu am y tro cyntaf. Nid dim ond cofnodi hanes a wna Marc; mae ganddo agenda! Sylwer ar y peth cyntaf y dywed Marc am deulu Iesu: Daeth i’r tŷ; a dyma’r dyrfa’n ymgasglu unwaith eto ... A phan glywodd ei deulu, aethant allan i’w atal ef, oherwydd dweud yr oeddent, ‘Y mae wedi colli arno’i hun.’ (Marc 3:20). Daeth Iesu i mewn; â’r teulu allan. Pam mae hyn yn bwysig? Yn gyntaf, A daeth ei fam ef a’i frodyr, a chan sefyll y tu allan anfonasant ato i’w alw (Marc 3: 31) ... ac yn ail, a chan edrych (Iesu) ar y rhai oedd yn eistedd yn gylch o’i gwmpas ... (Marc 3: 34). Mae gan Iesu gylch o bobl o’i gwmpas - yn gasglwyr trethi a phublicanod; saif oddi fewn i’r cylch hwnnw. Cylch newydd yw. Mae mam, brodyr a chwiorydd Iesu yn sefyll y tu allan i’r cylch newydd hwn: Yr oedd tyrfa’n eistedd o’i amgylch, a meddent wrtho, Dacw dy fam a’th frodyr a chwiorydd y tu allan yn dy geisio. (Marc 3: 32) Galwant arno i ddod allan o’r cylch a dychwelyd atynt. Ymateb Iesu gyda chwestiwn: ‘Pwy yw fy mam i a’m brodyr?’ A chan edrych ar y rhai oedd yn eistedd yn gylch o’i gwmpas, dywedodd, Dyma fy mam a’m brodyr i. Pwy bynnag sy’n gwneud ewyllys Duw, y mae hwnnw’n frawd i mi, ac yn chwaer, ac yn fam. (Marc 3: 34) Mae Iesu’n gwrthod camu allan o’r cylch newydd a dychwelyd at yr hen. Tra bod yr hen deulu tu allan, mae Iesu yng nghanol cylch newydd o famau, brodyr a chwiorydd. Ni fydd yn camu allan o’r cylch newydd; Iesu ffurfiodd y cylch o gariad ac mewn cariad. Y cwestiwn yw a fydd yr hen deulu yn camu i mewn i gylch y newydd ai peidio?

2016. Mae’r Deml yng Nghymru’n sarn; bu i’r hen ffordd o grefydda ddarfod. Rhaid ceisio deall beth ddigwyddodd ddoe, er mwyn darganfod y ffordd ymlaen i yfory. Dinistriwyd yr hen Deml, meddai’r Iddewon Cristnogol, gan iddi wrthod Cyfraith Cariad Iesu o Nasareth. Sefydla Iesu deulu newydd nad yw’n dibynnu ar waed a chnawd. Teulu Duw yng Nghrist yw’r bobl sydd yn gwneud ewyllys Duw. Nid mater o waed yw bod yn un o bobl Dduw, yn hytrach, mater o ymroddiad ac ymroi yw: Pwy bynnag a wnelo ewyllys Duw, y mae hwnnw’n frawd i mi, ac yn chwaer, ac yn fam. Mynnai Marc a’r Iddewon Cristnogol y byddai Iddewon Jerwsalem, o ddarganfod Iesu Grist, a chael eu darganfod ganddo, yn darganfod ystyr newydd i deulu. Yr unig ymateb i lanastr a thor calon y flwyddyn 70 oedd eistedd o gwmpas Iesu, a darganfod ystyr newydd i frawdgarwch, i deulu a pherthynas, ac i ddyfnder newydd o gymdeithas. A ninnau? Onid cymhlethdod ein problemau sy’n ein parlysu heddiw? Onid yw’r problemau hynny yn tarddu o’n hawydd i gadw Iesu o fewn ein cylch cyfyng ein hunain? Yn rhy aml, oni ddaethom a chan sefyll y tu allan anfonasom ato i’w alw ’nôl atom. Rhan fechan iawn o’i gylch mawr Ef ac o Deulu Duw trwy’r byd ydym ni. Mae angen i ni ddarganfod y symlrwydd sydd yng Nghrist: y mae pob un sydd ynddo Ef yn yr un teulu. Pwy bynnag sy’n gwneud ewyllys Duw, y mae hwnnw’n frawd i fi, ac yn chwaer, ac yn fam.

One touch of nature makes the whole world kin, meddai William Shakespeare (1564-1616; Troilus And Cressida Act 3, Golygfa 3, 169-179). Tebyg y byddai Marc am newid y frawddeg honno: One touch of Christ makes the whole world kin. Ni all neb garu Crist heb garu pawb arall sydd yn caru Crist.

Hanfod bod yn Gristion heddiw yw chwilio am y teulu.

AI FI YW CEIDWAD FY MRAWD?

Ai fi yw ceidwad fy mrawd? (Genesis 4:9)

Wrth drafod yr adnod: Dywedodd Duw, "Bydded goleuni." A bu goleuni (Genesis 1:3) gofynnodd hen athro Ysgol Sul i’w ddosbarth, sut y gellid gwybod i sicrwydd bod y nos wedi darfod a’r dydd wedi dechrau? "Efallai", meddai un aelod o’r dosbarth, "bod y nos wedi darfod a’r dydd wedi dechrau pan i chi’n gwybod, o weld anifail yn y pellter, mae dafad ydyw, ac nid ci?" "Na", atebodd yr athro. Cynigodd un arall, "Pan i chi’n gallu gweld coeden yn y pellter, a gwybod mai coeden afalau yw hi nid coeden gellyg." "Na", atebodd yr athro eto. "Wel", meddai un arall o’r disgyblion wedi syrffedu, "pryd felly?" "Pan i chi’n gallu edrych i wyneb person, a gweld mae eich brawd neu chwaer ydyw. Oherwydd os na allwch weld hynny, mae’n nos arnom."

Ehanga ‘mryd a gwared fi

rhag culni o bob rhyw,

rho imi weld pob mab i ti

yn frawd i mi, O Dduw Amen

(E.A.Dingley, 1860-1948; cyf. Nantlais, 1874-1959 CFf.:805) 

(OLlE)