GENESARET

...daethant i Genesaret ac angori wrth y lan. (Marc 6:53b)

Paned a sgwrs yn y Terra Nova, Parc Llyn y Rhath

Daeth cwmni da ynghyd i Terra Nova am baned, sgwrs a heddiw ... emyn. ‘Wil biau’r emyn’ meddai Howel Harris, mae’n debyg, am William Williams, Pantycelyn (11/2/1717-1791). Un o emynau’r Pêr Ganiedydd oedd testun ein sylw heddiw. Ond cyn dod at hwnnw, cafodd bawb gyfle i nodi pa emyn oedd orau ganddynt.

Ni fethodd gweddi daer erioed

 chyrraedd hyd y nef,

Ac mewn cyfyngder, f'enaid, rhed

Yn union ato ef.

Ac nid oes cyfaill mewn un mân,

Cyffelyb iddo'n bod,

Pe baem yn chwilio'r ddaear faith

A holl derfynau'r rhod.

Ymhob rhyw ddoniau mae e'n fawr,

Anfeidrol yw ei rym,

Ac nid oes pwysau ar ei ras

Na'i haeddiant dwyfol ddim.

Mae ei ffyddlondeb fel y môr,

Heb fesur a heb drai,

A'i drugareddau hyfryd sy'n

Dragywydd yn parhau.

Man cychwyn ein trafodaeth heddiw oedd geirfa ac ieithwedd emynau, a’r angen i wynebu’r her o drosglwyddo cyfoeth ein traddodiad i’r genhedlaeth nesaf o Gymry Cristnogol. Ymlaen, maes o law i drafod gweddi yng ngoleuni’r emyn hwn. Pa ddiben sydd i weddi? Ar yr olwg gyntaf mae un o ddywediadau mwyaf cyfarwydd Iesu fel pe’n awgrymu nad oes fawr o ddiben i weddïo! ...oherwydd y mae eich Tad yn gwybod cyn i chwi ofyn iddo beth yw eich anghenion (Mathew 6:8).

Gellid deall yr angen i weddïo - i weddïo'n gyson ac yn ddyfal - petai Duw yn Deyrn didostur, yn gyndyn ei gymwynas, yn amharod ei fendith; ond pa ddiben sydd i weddi, os Tad cariadlawn ydyw, yn gwybod eisoes holl eisiau ei blant, a dim byd yn ormod ganddo i wneud drostynt?

Cytunwyd mai un o bennaf ddibenion gweddi yw dyfnhau ein hymdeimlad o ddibyniaeth ar Dduw ein Tad, a chreu ohonom o’r herwydd, bobl gwir ddiolchgar. Onid, dyma hanfod ein ffydd: Diolch? Arferai'r cymal Gorsedd Gras fod yn allweddol bwysig i bobl y ffydd gynt. Onid oes angen ailddarganfod yr hen drysorau hyn? Mae gofyn inni ddod yn gyson at Orsedd Gras, pe’n unig i sylweddoli mai gorsedd Gras ydyw, mai Gras Duw yw gwaelod a gwraidd ein byw a’n bod, a dim ond yng ngoleuni Gras Duw y mae dehongli ein cyflwr yn gywir.

Ymhellach, er bod ein Tad yn gwybod cyn i ni ofyn iddo beth yw ein hanghenion, mae’n gwestiwn a wyddom ni ein hunain! Un o wersi pwysicaf bywyd yw dod i sylweddoli beth yw ein gwir anghenion. Dysgu bod mewn eisiau yw un arall o ddibenion gweddi.

Gellir mynd ymhellach; braint arbennig y gweddïwr yw dod i sylweddoli beth yw eisiau’r Tad. Duw mewn eisiau yw’r Duw a welir yn Iesu Grist. Atgoffwyd ni o gwpled Elfed (1860-1953):

Os Duw sydd ar f’enaid ei eisiau,

Mae eisiau fy enaid ar Dduw.

(CFf.208)

Am mai Tad ydyw, eisiau dyfnaf ei galon yw dod i berthynas agos a real â’i blant. Nid hiraeth y plant am ddod adref yw gwirionedd mwyaf y Testament Newydd, ond hiraeth Tad am eu cael yn ôl i’w aelwyd. Diwallu eisiau’r Tad yw’r unig beth a ddiwalla ein heisiau ninnau yn y pen draw.

Diolch am gwmni’n gilydd, am sgwrs a thrafodaeth dda. Daeth Genesaret â bodd a bendith.

CYNGOR EGLWYSI CYMRAEG CAERDYDD - MYFYRDODAU’R GRAWYS

Cynhelir cyfres o fyfyrdodau dros gyfnod y Grawys dan nawdd Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd. Y thema eleni yw "Salmau: Gweddïau ar gyfer yr eglwys gyfoes".

‘Roedd y gyntaf yn y gyfres yng nghapel Salem, Treganna dan arweiniad y Parchedig Ddr Alun Tudur. Gwrthrych ein myfyrdod a thrafod heno oedd Salm 100. Wedi darllen a chymharu'r amrywiol gyfieithiadau Cymraeg trafodwyd pwysigrwydd llawenydd a dylanwad dyletswydd yn ein haddoliad a defosiwn personol. Beth yw addoliad? Sut fuasai’r dehongliad Iddewig a Christnogol o’r Salm yn gwahaniaethu? Cafwyd noson fuddiol a da.

Gweddïwn am wenau Duw ar waith a chenhadaeth Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd.

PANTYCELYN

Addolaf di, ARGLWYDD, o waelod calon; a sôn am yr holl bethau rhyfeddol wnest ti (Salm 9:1 Beibl.net).

Heddiw, yn 1717 yn Llanfair-ar-y-bryn ger Llanymddyfri, sir Gaerfyrddin ganed William Williams (m.1791): emynydd mawr y Diwygiad Methodistaidd.

Ymdawelwch...

Ymdawelwch a chofiwch fod Duw yn agos atoch...

Meddyliwch yn weddigar am y llun isod a’r amrywiol ddyfyniadau o waith Pantycelyn.

Delwedd: Annie Vallotton (1915-2013)

Ystyriwch y bryniau, a’r mynyddoedd yn y pellter...

Euogrwydd fel mynyddoedd byd

dry’n ganu wrth dy groes.

Cadw ‘ngolwg ar y bryniau

uchel, heirdd, tu draw i’r dŵr.

‘Rwy'n edrych dros y bryniau pell

amdanat bob yr awr.

Trysorau hyfryd, canmil gwell,

cuddiedig draw ar fryniau pell.

Ystyriwch y dŵr ... dwfn a llonydd:

Ac yn Ei gariad dwfn a maith

mi nofiaf tua’r Nef;

canys nid oes dymestl fyth na thon

yn rhuo ynddo Ef.

Môr heb waelod

o bleserau ddaeth i’m rhan.

Ryw ddyfnder sy’n fy nghlwyf

mwy nag a ddeall dyn.

Ond llawenydd fel y môr

sy wrth Ei orsedd.

Mae’r Iachawdwriaeth fel y môr,

yn chwyddo fyth i’r lan;

mae yma ddigon, digon byth

i’r truan ac i’r gwan.

Ystyriwch yr adar...

Boed fy ysbryd i ti’n nyth...

Mae fy enaid yn ehedeg

ar adenydd ysgeifn ffydd,

ac yn syllu trwy’r ehangder

uchel maith, at bethau fydd.

O! na allwn innau’r awron

ehedeg ‘fyny fry.

‘R wyf yn caru’r gwynt sy’n hedeg

dros fy Nghannan hyfryd, wiw;

‘Fedd y llawr ddim yn awr

leinw le fy Arglwydd mawr.

Yn olaf, ystyriwch yr haul...

O! na welwn ddydd yn gwawrio -

bore hyfryd, tawel iawn;

Haul yn codi heb un cwmwl...

O! gwawria fore ddydd,

pan gaffwy’ fynd yn rhydd

o’m carchar caeth;

pan gwympo’r muriau pres,

A’r dorau sydd yn rhes,

a minnau fynd yn nes

i ben fy nhaith.

Dyma’r bore fyth mi gofia’,

clywais innau lais y nef;

daliwyd fi wrth wŷs oddi uchod

gan ei sŵn dychrynllyd ef.

‘Rwy’n edrych dros y bryniau pell

Amdanat bob yr awr:

Tyrd, fy anwylyd, mae’n hwyrhau,

A’m haul bron mynd i lawr.

I orffen, meddyliwch dros eiriau Moelwyn (1866-1944):

'O iselder trueni a gwae gwêl Williams y pinaclau fry - henfro sancteiddrwydd a llawenydd. Sylla ar y llechweddau gwyrddlas draw - y tir anghyffwrdd, ond sydd gyraeddadwy trwy ras i’r neb a ddyheo. Fel y brefa’r hydd am yr afonydd dyfroedd, felly yr hiraetha fy enaid am danat Ti, O! Dduw (Salm 42:1 WM).'

(Pedair Cymwynas Pantycelyn A&M Hughes 1922)

(OLlE)

GOBAITH

Liw nos; cwmni. Caws, bara, gwydriad o win a … chyfaddefiad: fe anobeithiodd, meddai. Do, yn llwyr a llawn. Onid oedd y newyddion - lleol, cenedlaethol, rhyngwladol - yn ddygn o ddrwg? Yn amgylcheddol, diwylliannol a chrefyddol llithrwn yn dawel sicr tuag y ddifancoll. Mae rhywrai o hyd fyth yn lladd rhywrai gan honni fod Duw o’u plaid. ‘Rydym yn sarnu’n gilydd, herio’n gilydd, twyllo’n gilydd, malu’n gilydd - cyllellu, saethu, arteithio, bomio. Anobeithiodd.

‘Roedd y cwmni’n syfrdan; bu hwn mor wydn ei obaith. Bu amryw ohonom yn gobeithio yn ei obaith yntau; ond, fe anobeithiodd. Hwn, o bawb, yn gryno-sôn am obaith a fu mor gymen, bellach yn rhacsach yfflon. ‘Roedd bywyd, meddai yn gawdel creulon diystyr a diobaith. Anobeithiwn.

Bûm yn hel meddyliau wedyn am anobaith y gŵr gobeithiol hwn. Daeth y Grawys - llem, llwyd - yn arwain at yr Wythnos Fawr - galed, greulon - a’r wythnos honno’n arwain at Wener y Grog: nos dywyll o ganol dydd hyd dri o’r gloch y pnawn. Y cyfan tywyll wedi’i ganoli ar Iesu. Dyma gymod benben â thrais; maddeuant wyneb yn wyneb â dialedd; daioni lygad yn llygad â drygioni. Ac yn fuddugol? Trais, dialedd, a drygioni. Iesu tirion yn gelain, a’i deyrnas fechan yn sarn: c'est la vie. Anobeithiwn.

Ond mae llymder llwyd y Grawys, caledi creulon yr Wythnos Fawr, a'r Wener du yn ildio - y cyfan oll, yr oll yn gyfan - yn gorfod ildio i’r Pasg. Dyma obaith i druan fyd fel hwn. Daw eto’r Pasg, nid oes atal y Pasg. Er bod trais, dialedd, a drygioni fel petai’n ennill; cymod, maddeuant a daioni piau’r fuddugoliaeth. Dyweder a fynner, y mae yna rywbeth ardderchog yn y natur ddynol. Faint bynnag o gondemnio sydd ar ddyn pan fo yn ei gythraul, yn hunanol, yn greulon, yn lladronllyd, yn ddialgar a threisgar, eto er gwaetha’i bethau isel a thruenus, y mae yna rywbeth mewn dyn - ynom - sy’n arwrol o fawr. Gobeithiwn.

Iesu tirion; marw. Anobaith piau’r dydd Gwener hwnnw, ond … Gobaith piau’r Sul. Daeth y Pasg: Iesu tirion a orfu. Daw ein Pasg - yn ddiatal daw Pasg. Yng ngwaelod dwfn pethau bywyd, mae gobaith i’w gael. Y mae gobaith, ac i fyd druan o dan archoll, dyna’r newyddion gorau posibl. Gobeithiwn. Yn ein gobaith, gobeithiwn.

(OLlE)

BETHSAIDA

Cymerodd hwy gydag ef ac encilio o'r neilltu i dref a elwir Bethsaida (Luc 9:10b).

 ninnau wedi cyd-ddarllen Salm 139, fe’n harweiniwyd gan ein Gweinidog at ychydig adnodau o Efengyl Ioan (14:10-14). Mae llawer yn credu mai’r adnodau hyn yw uchafbwynt dysgeidiaeth y Testament Newydd ar weddi.

Os gofynnwch ddim yn fy enw i, mi a’i gwnaf (adn.14 WM). Gyda’r geiriau, cawsom gan Iesu sylfaen newydd, hyder newydd, a chylch newydd, ehangach o lawer, i weddi. Mae’r syniad o weddïo yn Enw Iesu Grist yn cadarnhau’r cymal pwysig honno yng Ngweddi’r Arglwydd Gwneler dy ewyllys (Mathew 6:10). Ein gobaith yw gweddïo yn unol â ewyllys Duw.

Awgrymodd Owain fod dwy ffordd o feddwl am hyn. Dyma’r cyntaf: Golyga gweddïo yn fy enw i ddeisyfu’r hyn a ddeisyfai Iesu; gobeithio am yr hyn a obeithia ef; dyheu am yr hyn a ddyhea ef. Mae gweddïo yn enw Iesu Grist yn golygu bod ein gweddi a’n gweddïo yn gytûn â phwrpas bywyd a gweinidogaeth Iesu. Wrth ganolbwyntio’n myfyrdod ar Iesu, daw ein gweddi yn un â’i fwriad ef.

Dyma’r ail: Y mae ystyr arbennig, hynod gynhwysfawr i’r gair ‘enw’ yn y Beibl. Wrth weddïo felly yn fy enw i, pwyswn, ymddiriedwn, dibynnwn ar gymeriad Crist, ei urddas, ei awdurdod, a’i fendith gyfoethog, lawn a chyson. ‘Enw’ Crist yw pob peth a wnaeth ac a wna, popeth a lefarodd ac a lefara. ‘Enw’ Crist yw pob addewid fawr a roddodd erioed. ‘Enw’ Crist yw Bethlehem a Chalfaria a’r Bedd Gwag. Wrth weddïo, felly yn enw Iesu Grist, cynhelir ein gweddïau gwael a’n gweddïo gwan gan holl fawredd ein Harglwydd Iesu.

Yn unol â threfn arferol y cyfarfodydd hyn, wedi cyfnod o drafodaeth frwd ac agored, aethom yn ein blaenau i rannu arfer dda, neu ddiddorol, o weddïo’n bersonol. Echel yr awgrym heno oedd Wilhelm Röntgen. Bu farw Wilhelm Röntgen ar y 10/2/1923. Pwy oedd Wilhelm Röntgen? Röntgen darganfyddodd X-rays. Mae’r X-ray yn amlygu'r hyn sydd yn guddiedig. Arglwydd, chwiliaist ac adnabuost fi oedd profiad y Salmydd (139:1). Wyneb yn wyneb ag Iesu Grist dyna brofiad pawb ohonom. Mae cael ein chwilio a’n hadnabod yn anochel o gredu yn Nuw. Awgrymodd y Gweinidog ein bod yn defnyddio ychydig adnodau cyfarwydd fel x-ray. Hepgor y gair ‘Cariad’, a lle bu’r gair hwnnw, gosod ein henw.

Y mae ______ yn hirymarhous; y mae ______ yn gymwynasgar; nid yw ______ yn cenfigennu, nid yw’n ymffrostio, nid yw’r ymchwyddo. Nid yw’n gwneud dim sy’n anweddus, nid yw’n ceisio ei ddibenion ei hun, nid yw’n gwylltio, nid yw’n cadw cyfrif o gam; nid yw cael llawenydd mewn anghyfiawnder, ond y mae’n cydlawenhau â’r gwirionedd. Y mae’n goddef i’r eithaf, yn credu i’r eithaf, yn gobeithio i’r eithaf, yn dal ati i’r eithaf. (1 Corinthiaid 13: 4-7)

Mae’r newid bychan hwn yn peri i baladr cariad dreiddio i ddyfnder ein byw. Amlygir gwendid a chyfle i wella a chryfhau.

Echel ein gweddïau heno oedd amrywiol enwau a theitlau ein Harglwydd Iesu, a gorffen yn sŵn hyfryd eiriau William Williams, Pantycelyn (1717-91; CFf.:312):

Ymgrymed pawb i lawr

i enw’r addfwyn Oen,

yr enw mwyaf mawr

erioed a glywyd sôn:

y clod, y mawl, y parch a’r bri

fo byth i enw’n Harglwydd ni.

PIMS

‘Roedd trwch o ffyddloniaid PIMS ar goll heno! ‘Roedd PIMSwyr Ysgol Gyfun Glantaf, mwy neu lai i gyd yn rhan o gyflwyniad yr ysgol o Les Misérables. Ond, bu’r 11 a fedrodd ddod heno yn llawn bwrlwm a thrafod. Thema’r mis oedd ‘6’; ein man cychwyn oedd Jelly Babies, a chwestiwn: a oedd rhywun yn cofio o fore ddoe enwau rhai o’r Jelly Babies. Daeth sawl awgrym diddorol, ac ambell un yn gywir! Enw’r jelly baby coch yw 'Brilliant'. Awgrymodd Owain fod rhai pobl yn dweud fod credu yn Iesu Grist yn BORING, a bod dod i’r capel yn gyson yn BORING. Ond, mae rhai pobl wedyn sydd yn gwybod fod credu yn Iesu Grist yn BRILLIANT; a bod cymdeithas pobl ffydd yn BRILLIANT. Yr unig ffordd i argyhoeddi pobl fod credu yng Nghrist a’i wasanaethu’n BRILLIANT, yw sicrhau fod eraill yn gweld y gwahaniaeth mae’r credu hwnnw’n gwneud yn ein byw a’n bod.

Gan droi i Beibl.net bu’r PIMSwyr yn chwilio am Rufeiniaid 12:2. Harri oedd y cyntaf heno. …rhaid i chi stopio ymddwyn yr un fath â phobl sydd ddim yn credu. Wedi hollti’r cwmni yn ddau grŵp, aethpwyd ati i drafod goblygiadau’r anogaeth Paul.

Wedyn, bu’n rhaid neidio i ddyfnder yr Hen Destament. Numeri 35:11! Sam ac Ifan a orfu y tro hwn. …yr ydych i neilltuo i chwi eich hunain ddinasoedd i fod yn ddinasoedd noddfa…(BCN). O ddarllen ymlaen i adnod 13, gwelir am 6 dinas noddfa sydd. Trafodwyd yn fras ystyr y gair ‘Noddfa’; a sylwyd mai …chwe thref lloches… sydd yn Beibl.net. Datblygwyd y drafodaeth gan ofyn pwy heddiw sydd angen ‘Noddfa’ a ‘Lloches’. Mewn fawr o dro, daeth ffoaduriaid byd yn destun i'r drafodaeth yn ein plith. Ffurfiwyd tri grŵp, a phob grŵp yn ceisio ymateb, yn eu tro, i ddelwedd benodol. Dyma’r delweddau, a’r ymateb:

Trawyd Lleucu, Elin a Harri gan y camerâu. Rhaid cofnodi a chyhoeddi’r tristwch hyn wrth gwrs, ond nid oes cymorth uniongyrchol yn cael ei gynnig i’r ddau fachgen yn ei gofid. Bu Oliver, Ifan, Efa a Mali yn pendroni a’i braich yn gwarchod oedd braich y swyddog hwn, neu fraich yn atal. Bu Gruff, Sam, Cadi ac Amy y trafod y ddynes yn y cefndir. Ai mam, neu chwaer y plant hyn yw hon tybed? Mae hi’n arwyddo ble yr hoffai cael mynd: yno mae diogelwch a chymorth.

Bu Gruff, Sam, Cadi ac Amy yn trafod mor barod ydym i gwyno am hyn, llall ac arall; a bod y llun hwn yn gosod ein cwynion yn eu iawn le. Cyfeiriodd Oliver, Ifan, Efa a Mali at yr holl sôn a fu am bobl yn boddi, a bod y llun hwn wedi amlygu menter a desperation y bobl hyn. Wrth weld mor llawn y cwch, daeth yn amlwg i Lleucu, Elin a Harri cynddrwg oedd sefyllfa’r bobl hyn adref, iddynt fentro’r fath daith o dan y fath amgylchiadau.

‘Roedd Harri, Elin a Lleucu’n gytûn fod y plant hyn yn hapus, er waethaf gofid ddoe, a sefyllfa heddiw - ‘does dim yn gallu diffodd gobaith pobl. Sylwodd Mali, Efa, Oliver ac Ifan fod y camerâu bellach yn wynebu’r plant. 'Roedd y camerâu yn llun cyntaf y tu ôl iddynt. Bu Amy, Cadi, Gruff a Sam yn trafod mor hapus oedd y plant hyn nawr - hanner ffordd - rhwng gofid ddoe a gobaith yfory.

Noson fuddiol, llawn her a gwaith. Mawr ein diolch, fel eglwys, am y bobl ifanc hyn.

NEWYDDION Y SUL

Thema’r Oedfa Deulu heddiw oedd y rhif ‘6’. Wedi’r Gweinidog dderbyn adnodau’r oedolion, plant a phlantos, arweiniwyd y defosiwn gan Nia. Dyma, i’ch sylw, y myfyrdod yn ei chrynswth. Mawr ein diolch i Nia am ein hatgoffa mawr fawr yw’r angen i gofio cofio.

‘Ar ddiwedd y mis rydwyf i wedi fy newis i gymryd rhan yn y Prosiect Gwersi o Auschwitz dan arweiniad y Holocaust Educational Trust. Byddaf yn mynd i ymweld â gwlad Pwyl ag Auschwitz ac yn cymryd rhan mewn nifer o seminarau i drafod beth yr ydym wedi ei weld, a beth allwn ddysgu o’r hanes yma sydd yn berthnasol i ni heddiw.

Ar y seithfed ar hugain o fis Ionawr roedd yn ddiwrnod coffa’r Holocost. Nid oes amheuaeth mai'r Holocaust oedd un o ddigwyddiadau mwyaf erchyll yr ugeinfed ganrif. Digwyddodd yn ystod yr Ail Ryfel Byd pan ‘roedd Hitler yn arwain yr Almaen. Llofruddiwyd 6 miliwn o Iddewon, gan gynnwys 1 miliwn o blant. Llofruddiwyd hefyd nifer o bobl eraill nad oedd Hitler yn eu parchu, er enghraifft Pwyliaid, Catholigion, Sipsiwn a phobl anabl.

Roedd rai Almaenwyr ar y pryd yn hoffi’r syniad eu bod yn well na phawb arall. Roedd hi’n gyfleus i roi bai ar yr Iddewon am eu problemau. Nid oedd yr Iddewon yn gallu ennill arian ac roedd eu rhyddid hefyd yn cael ei dynnu oddi wrthynt. Ceisiodd lawer o Iddewon ddianc i wledydd tramor. Roedd rhaid i’r gweddill aros yn aml am eu bod yn rhy hen, neu yn rhy dlawd neu’n wan a sâl. Gwnaethpwyd eu bywyd yn ofnadwy. A yw hwn yn swnio’n gyfarwydd?

Erbyn 1939, gorfodwyd i’r Iddewon a oedd yn byw mewn dinasoedd symud o’u cartrefi i geto. Gadewch i ni glywed am brofiadau Shama yn y geto:

Mae bywyd yma yn y geto yn erchyll. Does dim lle, rydw i’n teimlo fel fy mod wedi carcharu yn fy nghartref. Does dim modd i ni fynd heibio’r ffin neu cawn ein cosbi. Mae’r olygfa o fy ffenest mor hyll, dim ond ffens weiren bigog yn cwmpasu ein hardal byw. Mae prinder bwyd a diod yma, mae pawb yn dechrau troi yn anifeiliaid. Dwi wedi clywed for teulu’r Bodner yn symud i fyw gyda ni. Does braidd dim lle i fy nheulu i yn y tŷ pitw yma heb sôn am deulu ychwanegol.

Wrth weld y lluniau ar y teledu neithiwr o’r ffoaduriaid yn Calais yn byw mewn pebyll bychain, y plant wrth ffin Syria a Thwrci yn gorfod ffoi o’u cartrefi oherwydd gorthrymder a rhyfel, ni allaf ond meddwl am y cymariaethau, a gofyn: 'A’i dyma etos ein hoes ni?'

Clywn lawer hefyd am ddigwyddiadau cyfoes erchyll arall sy’n digwydd am fod pobl yn meddwl ei bod yn well nag eraill neu am nad yw pobl yn deall na pharchu credoau eraill. Dyma yw prif nod y prosiect y byddaf yn rhan ohoni: dysgu am sut gallwn ddysgu o erchyllterau hanes a gweld beth allwn wneud er mwyn sicrhau nad yw hanes yn ailadrodd ei hun. Rwyf yn sicr yn meddwl am y pethau bychain y gallaf, a phawb ohonom wneud er mwyn helpu’r rhai sy’n ffoi.

O! Dduw, helpa ni i fod yn oddefgar tuag at bawb sydd yn wahanol i ni. Helpa ni i barchu pobl sy’n wahanol boed iddo fod o ran eu crefydd neu eu gallu corfforol. Helpa ni i gofio am y plant a’r oedolion a gymerwyd o’u cartrefi a’u hanfon i’r gwersylloedd crynhoi. Gwna ni yn ddigon cryf i ofalu nad yw hanes fel hwn yn ail adrodd ei hun. Amen

Echel y sgwrs deuluol gyntaf oedd ... Jelly Babies! ‘Roedd y plant wrth eu boddau, a chan sgipio daethant i’r Set Fawr at ein Gweinidog. Bu’r bocs Jelly Babies yn hir, hir heb ei hagor. Esboniodd y Gweinidog mae 6 Jelly Baby sydd, pob un a’i liw a’i flas gwahanol: mefus, leim, cyrens duon, lemon, mafon, ac oren. Cafodd Jelly Babies eu gwerthu am y tro cyntaf yn 1918 i ddathlu diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf. Gelwid hwy'r adeg honno yn Peace Babies. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd bu’n rhaid stopio eu cynhyrchu gan nad oedd digon o’r cynhwysion ar gael. Yn 1953, crëwyd hwy o’r newydd, a’u gwerthu fel Jelly Babies. Ym 1989 cafodd bob un o’r chwech, enw! Mae Bonny yn binc; Boofuls yn wyrdd; Bumper yn oren; Bubbles yn felyn a Bigheart yn llwyd-ddu. ‘Roedd sawl llaw i fyny bellach ... ond, aeth y Gweinidog yn ei flaen i awgrymu fod yr eglwys leol yn debyg i becyn o Jelly Babies, mae pawb yn wahanol. Ym Minny Street, mae sawl Bonny a Boofuls; ambell Bumper a Bubbles a llawer iawn o Bighearts. ‘Roedd rhywbeth yn poeni’r plant! Mae un ar goll! Bonny; Boofuls; Bumper; Bubbles; Bigheart - 5. Mae’r Jelly Baby coch ar goll! Beth yw enw’r Jelly Baby coch? Brilliant. Agorodd y Gweinidog y bocs Jelly Babies, ac er mawr syndod i’r rhai bach (mae’r bobl ifanc a’r oedolion wedi hen arfer â phethau fel hyn!): ‘roedd bob un yn goch. Brilliant bob un. Awgrymodd Owain, mae fel hyn mae Duw yn gweld ni. Mae Duw yn gweld beth sy’n brilliant amdanom. Ein gwaith a’n cenhadaeth yw bod yn bobl brilliant - brilliant ein ffydd; brilliant ein gobaith a brilliant ein cariad!

 ninnau, bellach wrth Fwrdd y Cymundeb, cafodd bawb pishyn chwech! ‘Roedd Owain am ddefnyddio’r darn bychan hwn o hen arian i sôn ychydig am gariad mawr, oesol gyfoes ein Duw. Mae’r pishyn chwech yn grwn - mae cariad Duw yn cynnwys y byd yn grwn, cariad i bawb o bobl y byd ydyw. Mae llun coron ar y darn arian hwn. Duw yw ein Brenin; Brenin Cariad ydyw. Ein cenhadaeth yw gweithio a chyd-weithio i ledaenu cariad, gan ledu terfynau teyrnas Cariad Duw. Coron, ie; a dyddiad: 1943. Mae’n 2016 eleni. Beth pe bawn yn tynnu 1943 o 2016? Faint sydd yn weddill? 73. Pwy oedd yn weinidog yn eglwys Minny Street 73 mlynedd yn ôl yn 1943? Y Parchedig R. J. Jones. Yn 1943 ‘roedd R. J. Jones yn sôn am gariad Duw wrth bobl Dduw. Yn 2089, 73 mlynedd o nawr bydd rhywun yma yn y Waun Ddyfal yn sôn am gariad Duw wrth bobl Dduw. Cariad hyd byth yw cariad Duw. Ar y darn bychan hwn o arian mae’r ddau air: Fid Def - Fidet Defensor. Y syniad yw bod y brenin yn Defender of the Faith. Dyma sydd wir; nid nyni sydd yn amddiffyn y ffydd, y ffydd sydd yn ein hamddiffyn ni. Mae ein ffydd yng nghariad Duw yn ein cadw’n ddiogel pan mae bywyd yn galed a byw yn boen. Neges olaf y gweinidog oedd mai cwbl ofer oedd siarad am ffydd, os nad yn gwneud y ffydd honno’n rhan o bopeth ydym fel unigolyn. Felly, a dyma oedd wirioneddol dda am y pishyn chwech hwn! Siocled ydoedd. Felly, am unwaith, cafodd bawb rhwydd hynt i fwyta yn y capel! Y cyfan yn arwydd o bwysigrwydd ffydd o’n mewn, yn gysur a chadernid.

Wedi ymdawelu cawsom gyfle i gydymdeimlo â’r galarus yn ein plith, a chofio’r aelodau hynny sy’n methu a bod gyda ni, gan bellter ffordd, cystudd neu henaint.

Er nad yw plant yn cymuno yn eglwys Minny Street, mae’n fwriad gennym fod y plant a’r plantos yn dysgu beth yw arwyddocâd a gwerth y ddefod hon. I wneud hynny, rhaid iddynt ddeall beth sydd yn digwydd, ac o’r herwydd symleiddiwyd yr eirfa ac addaswyd y delweddau’r mymryn lleiaf i gynnwys, ac o’r herwydd i addysgu a pharatoi’r ifanc yn ein plith.

Diolch am hwyl a her yr Oedfa Deulu. Edrychwn ymlaen at yr Oedfa Foreol Gynnar bore Sul nesaf (14/2) o dan arweiniad Llŷr Gwyn Lewis.

 hithau heddiw’n Sul arbennig i’r elusen Church Action on Poverty dymunwn fendith Duw ar ymdrechion yr elusen i ddileu tlodi yng ngwledydd Prydain a thros ein cyfraniad ninnau fel eglwys tuag at y nod hwnnw. Nid angof gennym heddiw bawb sy’n dioddef oherwydd terfysg yn ein byd. Gan gofio’r cyrchoedd awyr dwys a’r brwydro ffyrnig ger dinas Aleppo y penwythnos hwn, gweddïwn yn arbennig am heddwch a chymod yn Syria. Diolch am bob un sy’n gweithio’n ddiflino i ddatrys anghydfod ac adfer heddwch. Bendithia weithwyr yr elusennau niferus sy’n taflu mantell gysgodol dros ffoaduriaid blinedig yn enw Duw.

Liw nos, parhau â’r gyfres pregethau: Ffydd a’i Phobl. Hanfod y gyfres hon yw’r cwestiwn ‘Beth yw ffydd?’ Yn yr unfed bennod ar ddeg o’r Llythyr at yr Hebreaid, mae’r awdur yn mynd i’r afael â’r cwestiwn hwnnw. Sonnir ganddo am un ar bymtheg o bobl ffydd. Mae bywyd yr un a’r bymtheg hyn, bob un gyda’i gilydd yn ateb y cwestiwn: Beth yw ffydd? Bwriad y Gweinidog yw mynd â ni drwyddynt, fesul dau neu dri. ‘Rydym eisoes wedi hel meddyliau am Abel, Enoch a Noa; Abraham, Isaac, Jacob a Sara. Ym mis Tachwedd buom yn trafod Esau, Joseff, Amram a Jochebed, mam a thad Moses. Moses a Bitheia. Bithea? Merch Pharo (1 Cronicl 4:17). Heno, Rahab a Gideon oedd testun ein sylw.

Y Canannead cyntaf i Israel gyfarfod wedi croesi’r Iorddonen oedd Rahab y butain. Rhoddodd loches i’r ysbiwyr ar yr amod ei bod hi a’i theulu yn cael eu harbed pan syrthiai Jericho i afael yr Isrealiaid. Yn ôl y traddodiad Iddewig, fe ymbriododd â Josua, ac y mae’r proffwyd Jeremeia yn un o’i disgynyddion. Caiff yr yn faint os nad mwy o barch mewn Cristnogaeth. Y mae Mathew (1:5) yn ei gosod yn daclus yn achau Iesu o Nasareth. Hi oedd mam Boas, tad-cu Jesse, tad Dafydd. Mae awdur yr Hebreaid yn cydio ynddi gan iddi fentro’i ffydd mewn ffydd. Wrth ystyried y fuddugoliaeth a gafodd yr Isrealiaid dros yr Eifftiaid a’r Amoriaid, rhesymodd hon a phenderfynu bod yr ARGLWYDD yn gryfach na’i duwiau hi. A’r sail yr argyhoeddiad y mae’r ARGLWYDD eich Duw chwi yn y nefoedd uchod ac ar y ddaear isod (Josua 2:11) mentrodd groesawu’r ysbiwyr yn heddychlon (Hebreaid 11:31) gan ymddiried yn ei Duw hwythau, ac ymroi i’w wasanaethu. Yn Iago 2:25 defnyddir Rahab fel enghraifft o’r hyn sydd yn deillio o wir ffydd: ... onid tryw weithredoedd y cyfiawnhawyd Rahab, y butain, pan dderbyniodd hi’r negeswyr a’u hanfon i ffwrdd ar hyd ffordd arall? Fel y mae’r corff heb anadl yn farw, felly hefyd y mae ffydd heb weithredoedd yn farw. Gofal am eraill oedd ffrwyth ffydd Rahab. Heb y ffydd honno a’i ffrwyth, ni fuasem erioed wedi clywed amdani, ac ni fuasai ei henw wedi cael ei gyplysu â’r new sydd goruwch pob enw.

Dywed awdur y Llythyr at yr Hebreaid nad oedd ganddo’r amser i sôn am Gideon, Barac, Samson, Jefftha, Dafydd a Samuel a’r proffwydi. Mae gennym ni amser yn ystod yr ychydig fisoedd nesaf, a da fydd i ni ymdroi ychydig yn eu cwmni, a chyfarwyddo â’u hanes. Un peth yw gwybod enwau’r arwyr ffydd, rhagorach yw gwybod eu hanes a derbyn o’i her. Nid oes hanes rhy dda i rai o’r rhai a enwir uchod, ond edrychwn arnynt ar eu gorau. Dyna’r ffordd iawn i feddwl am bawb - ar eu gorau. Gyda’u holl bechodau a ffaeleddau, ‘roedd iddynt eu lle yn nhwf araf y datguddiad o gariad mawr ein Duw. Gideon oedd yr ail gymeriad o dan sylw gennym heno. Un gwrol ydoedd. Wrth arwain ei bobl cafodd Gideon ei hun gyda’r lleiafrif fwy nag unwaith. Gwelodd filoedd yn troi eu cefnau arno, a dim ond 10,000 ar ôl. Gwelodd y deng mil yn mynd yn 300, ond dal i gredu gwnaeth Gideon. Yn y frwydr hon, ‘roedd Duw yn mynd i ymladd drostynt. Nid oedd maint a phrofiad y gelyn yn golygu dim i Dduw! Po leiaf fyddai maint byddin Gideon, amlycaf oll fyddai nerth Duw yn y fuddugoliaeth. Wrth leihau byddin Gideon i’r nesaf peth i ddim, gwaredwyd Gideon a’i bobl rhag y demtasiwn o hawlio’r gogoniant am yn fuddugoliaeth iddynt eu hunain. Sylweddolasant fod cryfder mewn gwendid, a gwendid mewn nerth.

Diolch am fendithion y dydd - am gynhaliaeth yr oedfaon, a chymdeithas gynnes ein cyd-aelodau.

Daeth eto, gyfnod y Grawys. Nodir y Grawys eleni trwy gyfrwng cynllun ‘Solvitur ambulando’ (manylion isod) a chyfres arbennig o bregethau: ‘Ffydd a Thrais'. Ein man cychwyn bydd Micha 6:8. Wyneb yn wyneb â thrais, terfysg, llad, rhaid peidio ymddieithrio, ymdawelu ac ymneilltuo. Yn yr Oedfa Hwyrol: Ioan 16:33. Trais, terfysg, lladd – anobaith, ofn? ‘Mae’r afael sicraf fry’ Pedr Fardd (1775-1845; CFf.:677).

SOLVITUR AMBULANDO - GRAWYS 2016

‘Solvitur ambulando’, meddai Awstin Sant (c.354-430): ‘Datrysir y peth drwy gerdded’. Un o fendithion pennaf bywyd yw cerdded, ychwanegir bendith at fendith wrth gerdded mewn cwmni. ‘Roedd yr Americanwr Henry David Thoreau (1817-1862) yn gerddwr o fri. Awgrymai Thoreau fod y ferf ‘to saunter’ yn tarddu o Sainte Terre - y Wlad Sanctaidd. Yn y llyfr Wanderlust (2000; Penguin) - hanes cerdded - mae Rebecca Solnit (gan.1961) yn sôn am gerdded yn nhermau tri chymeriad yn dod ynghyd am sgwrs - y meddwl, y corff a’r byd.

‘Solvitur ambulando’, meddai Awstin Sant - ‘Datrysir y peth drwy gerdded’. Boed i’n cerdded ninnau dros gyfnod y Grawys eleni fod yn gymorth ac yn gyfrwng i ddod â meddwl, corff, byd ac enaid ynghyd.

TEITHIAU UNIGOL:

Nasareth i Fethlehem. 65 milltir dros 40 diwrnod. 1.6 milltir/4000 o gamau'r dydd.

Via Dolorosa. 88 milltir dros 40 diwrnod. 2.2 milltir bob dydd/5500 o gamau’r dydd.

Jerwsalem i Damascus. 150 milltir dros 40 diwrnod. 3.75 milltir/7500 o gamau’r dydd.

Damascus i Cesarea. 200 milltir dros 40 diwrnod. 5 milltir/5000 o gamau’r dydd.

TEITHIAU MWY YMESTYNNOL:

Damascus i Cesarea. 200 milltir dros 40 diwrnod. 5 milltir/5000 o gamau’r dydd.

Exodus. 375 milltir dros 40 diwrnod. 9.4 milltir/18,750 o gamau’r dydd.

Tarsus i Jerwsalem. 390 milltir dros 40 diwrnod. 9.75 milltir/19,500 o gamau’r dydd.

TEITHIAU GRŴP:

Taith Abraham: 900 milltir. 22.5 milltir fel grŵp bob dydd.

Taith Genhadol Gyntaf Paul: 1300 milltir. 32.5 milltir fel grŵp bob dydd.

Gadewch i Owain wybod pa daith i chi am fentro, a gyda threigl y Grawys cadwch a rhannwch gofnod o’ch cyraeddiadau.

PREGETH NOS SUL

Ffydd a’i Phobl (5) (Hebreaid 11) - Rahab a Gideon

Ym Mhennod 11 o’r Llythyr at yr Hebreaid sonnir am 16 o Bobl Ffydd, pob un yn cynnig rhan o’r ateb i’r cwestiwn: Beth yw ffydd?

Trwy ffydd, ni chafodd Rahab, y butain, ei difetha ... oherwydd iddi groesawu’r ysbiwyr yn heddychlon (Hebreaid 11: 31). Y Canannead cyntaf i’r Israeliaid gyfarfod wedi croesi’r Iorddonen. Rhoddodd loches i’r ysbiwyr ac yn ôl y traddodiad Iddewig, priododd â Josua, ac y mae Jeremeia yn un o’i disgynyddion. Gosod Mathew hi yn achau Iesu (Mathew 1:5): mam Boas, tad-cu Jesse a thad Dafydd. Cydia awdur yr Hebreaid ynddi gan iddi fentro’i ffydd mewn ffydd. Wrth ystyried buddugoliaeth yr Israeliaid dros yr Eifftiaid, penderfynodd bod yr Arglwydd yn gryfach na’i duwiau hi a mentrodd groesawu’r ysbiwyr yn heddychlon (Hebreaid 11:31). Mae Rahab yn mentro; o’i chwmpas mae pwysigrwydd menter a mentro. Darllenwn yn Llyfr Numeri sut, yn unol â gorchymyn Duw (Numeri 13:1), y danfon Moses ysbiwyr i gael cipolwg ar Cannan. Wedi dychwelyd, adroddiad negyddol sydd gan deg o'r deuddeg: Gwelsom yno gewri, nid oeddem yn gweld ein hunan yn ddim mwy na cheiliogod rhedyn, ac felly yr oeddem yn ymddangos iddynt hwythau (Numeri 13:33). Pobl Dduw yn arswydo rhag y Canaaneaid. Yn Llyfr Josua, darllenwn sut y bu i Rahab roi lloches i ysbiwyr Josua: Gwn, fod yr Arglwydd wedi rhoi’r wlad i chwi, a bod eich arswyd wedi syrthio arnom ... nid oes hyder yn neb i’ch wynebu, oherwydd y mae’r Arglwydd eich Duw chwi yn y nefoedd uchod ac ar y ddaear isod (Josua 2: 9-11). Y tro hwn, y Canaaneaid yn arswydo rhag yr Israeliaid. Wedi clywed adroddiad dihyder ysbiwyr Moses, amlygodd Duw ei ewyllys gan orfodi ei bobl i aros yn yr anialwch am 40 mlynedd; hyd nes geni cenhedlaeth newydd yn ymddiried yn Nuw ac, o dan arweiniad arweinydd newydd, yn croesi'r ffin rhwng ofn a chyfle, a pherchenogi Gwlad yr Addewid. O ddarllen Llyfr Josua, er hynny, pobl Cannan oedd, yn wirioneddol, yn arswydo rhag yr Isrealiaid. ‘Roedd y 12 ysbiwyr a anfonodd Moses yn flaenllaw ymhlith pobl Israel (Numeri 13: 3). Arweinwyr oeddent; ac yn ôl y seicolegwyr mae pobl sydd o dan bwysau disgwyliadau eraill ohonynt yn dueddol i ddatblygu meddylfryd gosodedig. Wedi cyrraedd safle o ddylanwad a pharch, arswydant rhag eu colli; ceir diogelwch mewn mentro dim, a hynny rhag colli dim. Dyna oedd neges deg o’r 12. Neges wahanol oedd gan Caleb a Josua; perthynai i'r rhain feddylfryd tyfiant: Os bydd yr Arglwydd yn fodlon arnom, fe’n harwain i mewn i’r wlad hon sy’n llifeirio o laeth a mêl ... a pheidiwch ag ofni trigolion y wlad os byddant yn ymladd yn ein herbyn (Numeri 14:8-9). Y neges? Beth yw ffydd? Ffydd yw mentro. Pwysig bod yn eglwys fedrus; pwysicach bod yn eglwys fentrus ... ac yn barod i fethu wrth fentro, gan wybod mai’r mentro sydd bwysig nid y methu. Mae arswydo rhag methiant yn arwain i fethiant, ond mae parodrwydd i fethu yn galluogi llwyddiant.

A beth a ddywedaf ymhellach? Fe ballai amser imi adrodd yn fanwl hanes Gideon, Barac, Samson, Jefftha, Dafydd a Samuel a’r proffwydi (Hebreaid 11:32) Arweinydd milwrol oedd Gideon. Geilw Duw arno i godi byddin i oresgyn y Midianiaid. Casglodd ynghyd 32,000 o ddynion; dywed Duw: Y mae gennyt ormod o bobl gyda thi imi roi Midian yn eu llaw (Barnwyr 7:2). Lleihawyd y nifer; arweiniwyd 10,000 ohonynt lawr i ymyl y dŵr i yfed. Aeth 300 ohonynt i lepian y dŵr, aeth y gweddill ar eu pedwar yn y dŵr a chodi dŵr â’u llaw at eu genau. Anfonwyd 9,700 adref! Trwy’r tri chant sy’n llepian y byddaf yn eich achub, ac yn rhoi Midian yn dy law (Barnwyr 7:7) meddai Duw; ac felly y bu. Y neges? Beth yw ffydd? Ymroi ac ymddiried. I ennill y frwydr, nid niferoedd oedd yn bwysig, ond ymroddiad ac ymddiriedaeth. O fesur rhif aelodaeth ac yng nghyd-destun eglwysi anghydffurfiol Cymru, gellid dweud bod Eglwys Minny Street yn eglwys fawr. Gwir fesur eglwys yw ymroddiad ac ymddiriedaeth ei phobl. Ymroddiad i ddarllen a thrafod y Beibl; ymroddiad mewn cefnogaeth, ffyddlondeb, a chysondeb; ymddiriedaeth yn Nuw trwy weddi, gwasanaeth dygn a chenhadaeth feiddgar. Trwom ni, ein hymroddiad i Dduw ac i’n gilydd; ein hymddiriedaeth yn Nuw ac yn ein gilydd y daw Eglwys Minny Street yn eglwys fawr yng ngwir ystyr y gair. Gwneled Duw ni’n fendith i eraill er mwyn Iesu Grist.